شیوا دولت‌آبادی در گفت‌وگو با آنا:
در شهرهای کوچک و آرام، تعداد کتاب‌خوان‌ها بیشتر است/ آنچه روح انسان را صیقل می‌دهد، کتاب کاغذی است نه الکترونیک
روان‌شناس و مدرس دانشگاه علامه معتقد است بحران سرانه مطالعه در کشورمان، نتیجه ضعف تربیت کودکان در دهه‌های قبل توسط خانواده‌ها و مدارس است. از نظر او ضعف پایه‌ای مطالعه در ایران، سرانه مطالعه را در برابر مشکلات اجتماعی و اقتصادی، ضربه‌پذیرتر کرده است.
شیوا دولت‌آبادی، روان‌شناس و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا درباره ماهیت مطالعه گفت: «مساله علاقه‌مندی به دانستن و کنجکاوی از یک طرف و مساله رابطه انسان با کتاب به عنوان یک فرایند خصوصی با انتخاب کتاب، وقت‌گذاشتن، خلوت کردن و ورق زدن از طرف دیگر! همه قابل یادگیری هستند و می‌توان با ابزارهایی مانند تشویق و ارائه الگو‌های مناسب در نظام‌های آموزشی درصدد تقویت میل به مطالعه در جامعه برآمد.»
در جامعه‌ای که کتاب‌خوانی پایه‌ریزی نشده، بی‌حوصلگی، بی‌انگیزگی و حتی پوچ دانستن آگاهی رفته رفته رشد می‌کند و طبیعتا نمی‌توان از مردم انتظار کتاب‌خوانی داشت
وی افزود: «اما وقتی این رویه‌ها در جامعه‌ای ضعیف باشد، آن وقت است که مطالعه و کتاب‌خوانی و جستجو‌گری از طریق کتاب، دچار ضعف و افت خواهد شد؛ خصوصا در چنین شرایطی است که رویکردهای فرهنگی مانند مطالعه، بیشتر تحت تاثیر عوامل بیرونی قرار می‌گیرند. در چنین جامعه‌ای بی‌حوصلگی، بی‌انگیزگی و حتی پوچ دانستن آگاهی رفته رفته رشد می‌کند و طبیعتا نمی‌توان از مردم انتظار کتاب‌خوانی داشت.»
این روان‌شناس خاطرنشان کرد: «اما فراموش نکنیم که اگر پایه‌های فرهنگ کتاب‌خوانی درست بنا شده باشد، کمتر پیش می‌آید که با بروز معضلات اجتماعی، اقتصادی و ... مردمِ کتاب‌خوان نسبت به مطالعه بی‌میل شوند.»
مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان در پاسخ به این سوال که این‌پایه‌ها بیشتر در چه مقطع و از چه طریق باید بنا شوند، گفت: «بهترین فرصت برای ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی و ایجاد علاقه، خانواده‌ها هستند. در این دوره است که می‌توان کودکان را به خلوت کردن با کتاب عادت داد و به جز آن، مدارس نیز می‌توانند با برنامه‌های موثر، این میل فرهنگی را در کودکان نهادینه کنند.»
وی ضمن نامناسب خواندن وضعیت مطالعه در کشور، اظهار داشت: «اگر امروز شاهد افت جمعیت کتاب‌خوان و سرانه مطالعه در کشور هستیم، دلیلش همین است که در دهه‌های اخیر کار جدی برای تربیت جامعه کتاب‌خوان در خانواده‌ها و مدارس صورت نگرفته است، و آنچنان که گفتم طبیعی است که بروز مشکلاتی همچون فقر و فشارهای اقتصادی در بروز این وضعیت، تاثیر مضاعفی داشته است.»
هنوز هم شاهد آن هستیم که در شهرستان‌ها و شهرهای کوچک‌تر و آرام‌تر، کتاب‌خوان‌های واقعی بیشتر هستند
دولت‌آبادی با اشاره به استرس‌های شهری و معضلاتی که شهروندان شهرهای پرجمعیت با آن روبرو هستند، گفت: «هنوز هم شاهد آن هستیم که در شهرستان‌ها و شهرهای کوچک‌تر و آرام‌تر، کتاب‌خوان‌های واقعی بیشتر هستند؛ آنچنانکه می‌توان از علاقه‌مندی، میل به کتاب و محافلی که در آن‌ها شرکت می‌کنند این مساله را دریافت.»
وی ادامه داد: «البته در بررسی وضعیت کتاب و کتاب‌خوانی نباید یک عامل رقابتی را که همانا دسترسی به منابع دیجیتالی هستند، نادیده بگیریم. به عبارت دیگر شیوع تکنولوژی‌های جدید تا حدودی تعریف سنتی که از مطالعه وجود داشت و همراه بود با حلوت کردن و احساس نوستالژیک دست گرفتنِ کتاب کاغذ، تحت‌الشعاع قرار داده است.»
استاد دانشگاه علامه افزود: «در حال حاضر دسترسی به کتاب‌های الکترونیک، به خصوص از سوی دانشجویان زیاد اتفاق می‌افتد. این هم نوعی از کتاب‌خوانی است که البته در افراد و اقشار مختلف، تفاوت‌های زیادی هست. اما اگر برگردیم به موضوع وضعیت مطالعه، محقق نشدن تربیت اولیه در قبال کودکان دهه‌های قبل و از طرفی شیوع رقبایی مانند تلویزیون، اینترنت و... در نهایت آسیب‌های فراوانی را به سطح مطالعه در کشور وارد کرده است.»
دولت‌آبادی درباره ویژگی و ضرورت مطالعات دیجیتالی، خاطر نشان کرد: «به هر حال در دنیای پرشتاب امروزی که نشر و ترویج اطلاعات از هر نوعی که باشد به سرعت اتفاق می‌افتد، هر کتابی نمی‌تواند جواب تمام سوالات جستجوگران را بدهد زیرا امروز صحبت از به روز شدن است و این مساله، با کتاب‌خوانی سنتی محقق نمی‌شود.»
به روز شدن است و این مساله، با کتاب‌خوانی سنتی محقق نمی‌شود اما آنچه باعث صیقل روح انسان می‌شود نمی‌تواند دیجیتالی باشد
وی همچنین درباره جایگاه مطالعه سنتی نیز گفت: «ولی آنچه باعث صیقل روح انسان می‌شود و به انسان را به زیبایی‌شناسی متصل می‌کند -مثل مطالعه آثار ادبی و شعر- چندان ماهیت جذب‌شان نمی‌تواند دیجیتالی باشد. مثلا بهترین نسخه دیجیتالی دیوان حافظ هم قابل مقایسه با دیوان کاغذی این شاعر نیست. این مساله، ریشه در تاریخ و فرهنگ دارد.»
این روان‌شناس اظهار داشت: «حتی آنچه در علم روان‌شناسی به عنوان «کتاب‌درمانی» وجود دارد، به کتاب‌های کاغذی نظر دارد و معمول نیست که به بیماری توصیه شود نسخه دیجیتالی یک کتاب را بخواند، بلکه عمدتا قدرت شفابخشی کتاب، با فیزیک کاغذی‌اش تعریف می‌شود.»
وی در پایان گفت: «اما بین این دو حوزه، هم‌پوشانی‌های ناگزیری هم هست. همچنین نباید فراموش کنیم که ویژگی‌های شخصیتی و روحی انسان هم در مجاورت با تکنولوژی دستخوش تغییرات می‌شوند.»
انتهای پیام/
با استفاده مجدد از زبالههای زیستی:
