اثربخشی انجمن‌های علمی نیازمند مدیریت صحیح و آگاهانه وزارت علوم/ انجمن علمی کاتالیزوری میان دانشجویان و اساتید است

به گزارش خبرنگار حوزه تشکل‌های دانشگاهی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، تولید علم یکی از مسائل مهم و راهبردی برای کشور محسوب می‌شود که عصاره آن می‌تواند از دلِ دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و تحقیقاتی بیرون بیاید؛ انجمن‌های علمی دانشجویی از جمله تشکل‌هایی هستند که می‌توانند به‌طور جدی به موضوع تولید علم وارد شوند و فعالیت آن‌ها کمتر رسانه‌ای می‌شود.

اهمیت دادن به نقش دانشجویان در توسعه علم و فناوری کشور و توجه کافی نکردن نهادهای متولی در پرداخت سطحی به ترویج و توسعه علم در جایگاه حقیقی آن، خبرگزاری آنا را بر آن داشت تا در راستای سیاست ذاتی خود در سلسله گفت‌وگوهایی پای صحبت رؤسای دانشگاه‌ها، اساتید، نخبگان و دانشجویان عضو انجمن‌های علمی بنشیند و با ارائه راهکارهایی به مسائل و چالش‌های این انجمن‌ها بپردازد.

خبرگزاری آنا در این گفت‌وگو میزبان روح‌الله طالبی، دبیر انجمن علمی فقه و مبانی حقوق اسلامی و دبیر دبیران انجمن‌های علمی دانشکده الهیات دانشگاه تهران است که مشروح آن را می‌خوانید.

بیشتر بخوانید:

برخی دانشجویان از انجمن‌های علمی داخل دانشگاه اطلاعی ندارند/ لزوم استفاده از ظرفیت دانشجویان خلاق برای پیشرفت علمی کشور

لزوم قرار دادن سازوکار صحیح آموزش و یادگیری در دانشگاه برای تولید علم

آنا: دانشجویان چگونه می‌توانند به تولید علم کمک کنند؟

طالبی: با توجه به اینکه نهاد دانشگاه در جهت پیشرفت علم‌آموزی و ترویج علم بنا شده، تولید علم وظیفه اصلی افرادی است که در این مسیر قدم گذاشته‌اند. اما وقتی از چگونگی تولید علم سخن می‌گوییم نشان می‌دهد که موانعی پیش روی ما وجود دارد که بر سر دستیابی به اهداف اصلی قرار گرفته‌اند. اگر سازوکار آموزش و یادگیری در دانشگاه، سازوکار صحیح و در خدمت علم باشد، تولید علم هم وجود خواهد داشت.

شما فضایی را تصور کنید که افراد برای اهداف غیرعلمی وارد دانشگاه شوند و دانشجویان و اساتید هر کدام به‌نحوی نگاه نادرستی به نقش خود در این نهاد علمی داشته باشند. نتیجه حاصل از این اتفاق، نه تنها تولید علم نیست بلکه علم موجود را نیز تهدید می‌کند. اما حالا اگر این افراد با دغدغه علمی وارد این محیط شوند و تمام تلاش خود را برای ایجاد مسیرهای نوین در رشته علمی خود به کار ببندند شاهد گسترش و پیشرفت علوم هم خواهیم بود.

انجمن علمی به‌عنوان کاتالیزوری میان دانشجویان و اساتید عمل می‌کند

آنا: نقش انجمن‌های علمی دانشجویی در پیشرفت علمی کشور چیست؟

طالبی: انجمن‌های علمی در پیشرفت علمی کشور نقش محوری مهمی دارند که اگر درست ایفا شود خیلی خلأها را می‌توانند جبران کنند. ما ایده‌‌ای در انجمن داشتیم که کاتالیزور بین دانشجو و استاد هستیم. درواقع استاد، منبعی سرشار و بی‌نظیر از علم و دانشجو عنصری پویا و آماده واکنش است! اما همه اساتید نگاه یکسانی به اهمیت حضور دانشجو در فعالیت‌های علمی فرادرسی ندارند و برخی از دانشجویان هم اصلاً نمی‌دانند دقیقاً به چه میزان می‌توانند مؤثر باشند.

انجمن علمی می‌تواند ارتباط استاد و دانشجو را مدیریت و هموار کند. باید کاری کنیم که هم دانشجو و هم استاد خودشان را از نظر علمی ارتقا دهند. اگر جایی استاد در ارتباط‌گیری ضعف داشت، انجمن علمی با اقدامات خود می‌تواند آن را رفع کند. همچنین هر موقع که فعالیت علمی برای دانشجو مبهم بود، انجمن علمی می‌تواند این ابهام را از بین ببرد. باید کاری کرد وقتی جوانی با شور علمی و هیجان عالم شدن وارد دانشگاه می‌شود، هیجان خود را در مسیر درست به کار ببرد و به علت برخی نقاط ضعف، مأیوس نشود. این خود نخستین گام برای پیشرفت علمی است.

اثربخشی انجمن‌های علمی نیازمند مدیریت صحیح و آگاهانه وزارت علوم است

آنا: رویکرد وزارت علوم را در خصوص حمایت کردن از انجمن‌های علمی دانشجویی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

طالبی: اگر فعالیتی در هر زمینه‌ای بخواهد ثمربخش باشد نیازمند مدیریت صحیح و آگاهانه است و انجمن علمی هم از این ماجرا مستثنا نیست. به هر حال هر انجمن، ساختاری مشخص با وظایف و گستره عمل مشخص دارد. حالا اگر وزارت علوم به‌عنوان مرجعی که با مصوبات خود می‌تواند این محدوده‌ها را کم و زیاد کند، آگاهانه دست به تصویبی بزند که اثر آن مستقیماً بر ما بار می‌شود، قطعاً نتیجه رضایت‌بخشی خواهد داشت.

البته بنده نمی‌خواهم درباره رویکرد فعلی، سابق یا آینده وزارت علوم چیزی بگویم. چون این رویکردها متأسفانه با تغییر مدیریت‌ها هم دستخوش تغییر می‌شود. در حال حاضر نگاه به انجمن‌های علمی مثبت بوده و دانشگاه تهران روی آن حساب ویژه‌ای باز کرده است و نتیجه آن در جشنواره حرکت مشهود بود. پس مرجع اصلی در این زمینه که وزارت علوم است، می‌تواند شرایط را برای فعالیت‌ها هموارتر کند. بالاخره هر چقدر هم وضعیت کنونی مطلوب باشد نمی‌توانیم بگوییم که 100 درصد خوب است. گام‌های بزرگ برداشتن نیازمند تصمیم و تسهیل‌های بزرگتری است که برعهده همین مراجع است.

برای برگزاری برخی برنامه‌های انجمن علمی باید خیلی نامه‌نگاری کرد!

آنا: آسیب‌ها و چالش‌های انجمن‌های علمی دانشجویی چیست؟

طالبی: در دانشکده الهیات دانشگاه تهران که همه انجمن‌های آن فعال است، معضل‌های متفاوتی بین خودمان داریم. برای همین بخشی از پاسخ به این سؤال مربوط به هر انجمن خاص است که من از این بخش می‌گذرم. اما به طور کلی چیزی که در جلسات دبیران انجمن‌‌ها و معاونان مربوط همواره تکرار می‌شود کمبود امکانات انجمن‌هاست. متأسفانه انجمن‌های علمی مدام با تشکل‌های سیاسی مقایسه می‌شوند که خوب نیست.

اگر کسی بخواهد یک کلاس ساده در انجمن علمی برگزار کند، هزینه‌های آن زیاد است که تمایل به عدم برگزاری بیشتر می‌شود! اگر انجمنی همایشی برگزار کرده و پول کلانی به جیب‌زده این جزو موارد استثنایی است. ما برای هر برنامه باید هزار قلم نامه‌نگاری کنیم! از مدت‌ها قبل درخواست بدهیم و هزینه‌های احتمالی را تعیین کنیم، آخر سر هم معلوم نیست چه میزان از هزینه رفته به ما باز می‌گردد. تازه اگر مجوز آن برنامه را رد نکنند.

این‌ها مسائلی است که اکثر انجمن‌ها با آن مواجه هستند. در حالی که انجمن علمی نباید وارد مسائل سخت درخواست مجوز و مسائل مالی بیفتد. این‌ها همه مانع بر سر راه فعالیت علمی است. انجمن‌های علمی برخی رشته‌های فنی یا آزمایشگاهی نیازمند امکانات بسیار بیشتری هستند. مثلاً اگر یک اتاق ۱۲ متری برای پنج انجمن علمی فنی تدارک ببینیم، خب این‌ها جلسه هم نمی‌توانند برگزار کنند چه برسد به  برگزاری کارگاه و...

آنا: چه راهکاری برای تقویت انجمن‌های علمی در دانشگاه‌ها وجود دارد؟

طالبی: بهترین راهکار برای تقویت هویت انجمن علمی، در دانشگاه و بیرون از دانشگاه است. با چند مثال می‌گویم که چرا این مسئله اهمیت دارد. متأسفانه یادم می‌آید یک موضوعی پیش آمده بود و اعضای انجمن علمی از سوی برخی عزیزان بی‌هویت نامیده شدند. چون تشکل سیاسی نیستیم! روزی یک نفر به ما پیام داده بود که می‌خواهیم یک شعبه برای شما در شهری دیگر بزنیم. بعد که متوجه شد اصلاً انجمن علمی چیست، می‌گفت خب به چه درد می‌خورد؟

ما گاهی با اساتید خودمان هم وارد چالش می‌شویم. استادی گفته بود به جای خاله‌بازی در انجمن علمی، بنشینید درستان را بخوانید! ما یا باید به نام دانشکده و دانشگاه، خودمان را معرفی کنیم تا بتوانیم کاری را پیش ببریم یا باید فعالیت‌ها را محدود و محدود‌تر کنیم. اما اگر این مسئله حل شود و نوع نگاه به انجمن علمی درست شود، علاوه بر تمام مسائل پیشین، به ایجاد یک انجمن علمی قوی کمک شایانی می‌‌کند.

انجمن علمی باید به فرآیند عالم‌سازی در دانشگاه کمک کند

آنا: برای اینکه انجمن‌های علمی دانشجویی فارغ از برگزار کردن کارگاه‌ها و سمینارهای آموزشی به تولید علم و حل مسائل کشور از طریق علم روی بیاورند، چه کاری باید انجام دهند؟

طالبی: برگزاری کارگاه و همایش توسط انجمن علمی فعالیت‌ خُرد و سطحی محسوب می‌شود. نمی‌گویم اهمیت ندارد، بلکه می‌گویم غالباً عمق و تداوم ندارد. در واقع انجمن علمی باید به فرآیند عالم‌سازی در دانشگاه کمک کند و تمرکز خود را بر روی آدم‌ها و نه فعالیت‌ها بگذارد. ما نگوییم که خب چهار کلاس و دو برنامه برگزار کردیم، پس کارمان تمام شد، نه! بگوییم چند نفر دانشجو را وارد فرآیند فعالیت علمی کردیم و کار علمی کردن را در او نهادینه ساختیم. تجربه ثابت کرده است افرادی که اکنون در رشته‌های علمی خود برجسته محسوب می‌شوند، در دوران دانشجویی خود فعالیت‌هایی از این دست داشته‌اند. با وجود انجمن‌های علمی می‌توان این اتفاق را روشن‌تر و گسترده‌تر کرد.

آنا: نحوه آشنایی و علاقه شما به حضور و فعالیت در انجمن‌های علمی چگونه آغاز شد؟

طالبی: یک اتفاق ساده بود و به پیشنهاد یکی از دوستان با انجمن علمی آشنا شدم. البته در همان بدو ورود به رشته الهیات، انجمن علمی این رشته، یک جشن برای ورودی‌های جدید فراهم کرده بود ولی هر چه که بود ما نمی‌دانستیم انجمن علمی دقیقاً چیست. حالا می‌دانم این مشکل در خیلی از دانشکده‌ها وجود دارد. با اینکه انجمن‌های علمی قوی و فعالی دارند بعضاً دانشجویان نمی‌دانند که دفتر انجمن علمی کجاست و چه کسانی عضو آن هستند.

من وقتی فهمیدم فعالیت انجمن علمی از تشکل‌های سیاسی جداست و ساختار و اهداف مشخص علمی دارد، در انتخابات شرکت کردم و خوشبختانه رأی آوردم. دور اول مسئول روابط عمومی انجمن بودم و متوجه شدم که چه بستر مناسبی در انجمن‌های علمی برای کار علمی کردن وجود دارد.

اقدامات انجمن علمی فقه و مبانی حقوق دانشگاه تهران

آنا: درباره انجمن علمی فقه و مبانی حقوق دانشگاه تهران توضیح دهید.

طالبی: انجمن علمی فقه و مبانی حقوق دانشگاه تهران در سال‌هایی که  فعالیت کرده، بیشتر روی برگزاری کلاس و سخنرانی تمرکز داشته است. اما از چهار دوره اخیر عزم راسخی جزم شده که نوع فعالیت‌ها تغییر کند. برگزاری برنامه‌های شبیه‌سازی دادگاه، گسترش ارتباطات با دانشگاه‌های دیگر که به امضای توافقنامه‌هایی منجر شده، برگزاری مناظره‌های خاص مانند مناظره پیرامون کتاب حجاب شرعی در عصر پیامبر که استقبال بی‌نظیر از آن سوژه رسانه‌ها شد، از جمله فعالیت‌های انجمن علمی فقه و مبانی حقوق است.

در دو دوره اخیر هم تلاش کردیم این مسئله تعمیق فعالیت‌ها را پیگیری کنیم. کارهای ظاهری را رها کردیم و بعد از حدود یک سال ارزیابی و برنامه‌ریزی، طرح کارگروه‌های علمی را آغاز کردیم. گرایش‌های ارشد را در برگزاری دوره برای دانشجویان کارشناسی لحاظ کردیم و هدف را بر روی شکل‌گیری شخصیت علمی در دانشجویان جدیدالورود گذاشتیم. خوشبختانه موفقیت این ایده بسیار فراتر از انتظار ما بود. حالا ما دیگر در ورودی جدید دانشجویی نداریم که نداند در دانشگاه چه می‌کند و چه می‌خواهد.

جلسات مداوم کارگروه‌ها تبدیل به برنامه‌های مهم‌تری شده و هر کارگروه مسیر خود را پیدا کرده است. این مسئله شور علمی دانشجویان را حفظ کرد و موجب گسترش ارتباطات بین انجمن‌ها شد. اتفاق مهمی که واقعاً خستگی را از تنمان به در برد و متوجهمان کرد که مسیر را درست آمده‌ایم، کسب رتبه نخست جشنواره فرهنگ دانشگاه تهران توسط انجمن‌های علمی الهیات بود.

در حال حاضر در انجمن علمی فقه و مبانی حقوق، دانشجویان در کارگروه‌ها تولید محتوا می‌کنند، نقد و بررسی راه می‌اندازند و مقاله می‌نویسند. این برای ما بسیار ارزشمند است که نوشته‌‌های دانشجوی کارشناسی ما به‌عنوان مطلب علمی در مجلات چاپ می‌شود. امیدوارم تداوم این شرایط غیرعادی کرونا موجب خلل در فعالیت‌های علمی نشود و إن‌شاء‌‌الله دوباره بتوانیم با امیدواری و تلاش بیشتر به ادامه مسیر بپردازیم.

انتهای پیام/4118/پ