نه به وقوع خطا، بله به فرهنگ عذرخواهی

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، حسین شریعتمداری، مدیر مسوول سال‌های متمادی روزنامه کیهان و مسعود فراستی، روزنامه‌نگار قدیمی که این روزها بیشتر با نقدهای سینمایی‌اش شناخته می‌شود، دیروز بابت اشتباهات‌شان رسماً و علناً عذرخواهی کردند. فارغ از مرجع و علت عذرخواهی‌ها، عذر خواستن در رسانه به‌طور رسمی مسأله مرسوم و معمولی نیست و بی‌تردید آخرین و البته دشوارترین گزینه‌ای است که یک شخصیت رسانه‌ای به آن می‌اندیشد. همین انگشت‌شمار بودن عذرخواهی‌ها از یک سو نشان می‌دهد که تا چه اندازه ضرورت رعایت اصول دقت و صحت در رسانه بالاست و از سوی دیگر اتفاق افتادن آن هم می‌تواند معانی و تبعات روشنی داشته باشد.

ماجرای عذرخواهی مدیر مسوول کیهان

شریعتمداری چندی پیش در انتقاد به مواضع آیت‌الله سیستانی مرجع برجسته عراقی یادداشتی نوشت و اظهارات ایشان را در دیدار با خانم «جینین هینیس پلاسخارت» نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در عراق مبنی بر ضرورت نظارت سازمان ملل بر شفافیت روند انتخابات در عراق نقد کرد. این یادداشت اما با واکنش تند مسوولان عراقی و برخی چهره‌های برجسته حوزه علمیه مواجه شد تا جایی که نوری مالکی، نخست‌وزیر سابق عراق نیز مقاله کیهان را توهین به مردم عراق خواند. به گزارش شفقنا به نقل از منابع عراقی، «برهم صالح» رییس‌جمهوری، «مصطفی الکاظمی» نخست‌وزیر، «محمد الحلبوسی» رییس پارلمان عراق و «فائق زیدان» رییس شورای عالی قضایی عراق در نشستی که روز گذشته در کاخ ریاست جمهوری عراق برگزار شد هر‌گونه اهانت به مقام مرجعیت آیت‌الله سیستانی را محکوم کردند.

متعاقب این ماجرا شریعتمداری یادداشت دومی منتشر کرد و در آن ضمن اذعان به وقوع سوءبرداشت از صحبت‌های آیت‌الله سیستانی، از ایشان عذرخواهی کرد. او نوشت: «برداشت نگارنده از بیانیه یاد شده آن بود که حضرت ایشان خواستار نظارت مستقیم سازمان ملل بر انتخابات آینده عراق شده‌اند. خوشبختانه دفتر حضرت آیت‌الله سیستانی (دام عزّه) در پی انتشار یادداشت کیهان توضیحی ارائه کرد که نشان می‌داد برداشت اینجانب با واقعیت فاصله داشته است و حضرت ایشان آنگونه که در بیانیه دفتر معظم‌له آمده است خطاب به نماینده ویژه دبیر‌کل سازمان ملل فرموده‌اند «باید در مراحل مختلف برگزاری آن (انتخابات) روند شفافیت مراعات شود و نظارت بر آن به صورت جدی و با هماهنگی بخش مربوطه در هیات سازمان ملل متحد صورت پذیرد» و در ادامه آمده است: «بیانیه یاد شده از نظارت بر انتخابات توسط سازمان ملل سخن نمی‌گوید، بلکه از هماهنگی نظارت با ضوابط سازمان ملل سخن می‌گوید و معنای آن، این است که نظارت صرفاً ازسوی عراقی‌ها صورت می‌گیرد، ولی ویژگی اشخاص ناظر و ضوابط اعمال شده در اجرای انتخابات با ضوابط سازمان ملل همخوان باشد تا جای هیچگونه اعتراض و ایراد از طرف بعضی گروه‌های ذی‌ربط در صحت انتخابات وجود نداشته باشد.» شجاعت حسین شریعتمداری نشان از روحیه انقلابی او دارد.

ماجرای عذرخواهی منتقد سینمایی برجسته

مسعود فراستی هم دوشنبه هفته گذشته در برنامه کتاب‌باز حاضر شده و در بخشی به روخوانی بخشی از شاهنامه فردوسی پرداخته بود. اما اشتباه‌های متعدد در این روخوانی، انتقادات کارشناسان ادبی و مخاطبان دغدغه‌مند نسبت به ادبیات و فرهنگ ایرانی برانگیخت به‌طوری که ویدیوهای متعددی از جمله ویدیویی که روخوانی همان بخش را توسط استاد جلال‌الدین کزازی با روخوانی مسعود فراستی به هم برش زده و تطبیق داده بود، در فضای مجازی و خصوصاً اینستاگرام دست‌به‌دست می‌شد.

دیروز منتقد سرشناس سینمای کشور دوباره جلوی دوربین کتاب‌باز قرار گرفت تا در همان ابتدا از اشتباهش عذرخواهی کند. او گفت: «من شاهنامه را بد خوانده‌ام و بهانه‌ای برای فرار از این اتهام ندارم. نباید وارد مدیومی می‌شدم که شناختی از آن ندارم. این یک نمره صفر در کارنامه من است.» فراستی در ادامه به انتقاد از خود پرداخت و اضافه کرد: «اگر نتوانم خودم را نقد کنم منتقد نیستم. خدا به من لطف کرده که چنین اشتباهی را مرتکب شوم تا بفهمم کجا ایستاده‌ام. نقد استثنا ندارد. آدمی که بی‌نیاز به نقد باشد مرده است. من با این اتفاق فهمیدم نباید وارد حوزه‌ای می‌شدم که تخصصی در آن ندارم. مدیوم من سینما، رمان و داستان کوتاه است. فهمیدم که در شعر و البته موسیقی نباید ورود کنم. به‌خصوص شعر کلاسیک ایران که اصلاً شوخی‌بردار نیست.»

او ادامه داد: «من ۳۰‌سال فریاد زدم که «فرم» مهم است ولی خودم در خواندن شاهنامه، فرم را رعایت نکردم. من اسیر معنا شدم و فرم را نفهمیدم. می‌خواستم اشتراک معنایی میان شاهنامه فردوسی و خوان هشتمِ اخوان‌ثالث را بررسی کنم اما فایده نداشت چون فرم را بلد نبودم. فرم یعنی صحیح خواندن لغات و خوانش شعر با لحن درست. حتی خلاصه قصه‌ای که از اشعار گفتم هم نادرست بود. این اشتباه یک نمره صفر برای من است.»

نه به وقوع خطا، بله به فرهنگ عذرخواهی

شاید مصادف شدن اتفاقی این دو عذرخواهی با همدیگر را که یکی در حوزه سیاسی و دیگری در حوزه فرهنگی است، اما هر دو از سوی روزنامه‌نگاران و اهالی رسانه رقم خورده است، بتوان به فال نیک گرفت چرا‌که تراکم این وقایع برای جامعه پیامدهای روشنی دارد و شنیده شدن خبر عذرخواهی چهره‌های سیاسی و فرهنگی بتواند از تصور خطاناپذیر بودن رسانه‌ها و اهالی آن بکاهد.

رواج فرهنگ عذرخواهی البته به معنای رواج خطاپذیری نیست چرا‌که سه اصل اساسی خبرنگاری را «صحت»، «دقت» و «سرعت» خوانده‌اند و وقوع خطا ناقض دو اصل از این اصول است که در صورت بالا رفتن بسامد وقوع آن، اعتبار آن رسانه و اعتماد مخاطبانش به آن، دچار خدشه و چالش خواهد شد. خصوصاً وقتی روزنامه‌نگاران به‌عنوان برندهای یک رسانه خاص شناخته شده باشند، این خدشه به اعتبار نه تنها دامان خود آن‌ها بلکه دامان رسانه متبوع‌شان را نیز خواهد گرفت.

با این وجود، سهمگینی خطا و تبعات وقوع آن نباید مانع از آن شود که در صورت اتفاق افتادن یک اشتباه، عذرخواهی، به هر دلیل صورت نپذیرد چرا‌که عدم اذعان به اشتباه و عذر نخواستن، تبعاتی به مراتب بیشتر از خود آن اشتباه خواهد داشت و به واسطه تاثیرات گسترده رسانه‌ها خصوصاً رسانه‌های اصلی نظیر صداوسیما و روزنامه‌های پرسابقه و برجسته، جامعه را نه تنها در موضوع مربوطه بلکه در تمامی رفتارهای عمومی‌اش، دچار محافظه‌کاری، لجاجت، پنهان‌کاری و منفعت‌طلبی خواهد کرد. از این رو به نظر می‌رسد که اهتمام به جلوگیری از وقوع خطا در کنار رواج فرهنگ عذرخواهی بتواند برای رسانه‌ها و جامعه فرصتی مساعد و 
رشددهنده باشد.

منبع: صبح نو

انتهای پیام/