«ابوالحسن بُصرَوی» و آرای فقهی تأثیرگذار

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا- بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ،از جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

ابوالحسن محمد بن احمد بُصْرَوی، فقیه امامی شام در قرن پنجم هجری قمری است.

تاریخ تولد وی را نمی‌دانیم. او به بُصریٰ، روستایی در نزدیکی بغداد منسوب است. درباره دوران کودکی و نوجوانی بصروی اطلاع چندانی نداریم؛ همین‌قدر می‌دانیم که شهرت او به سبب شاگردی‌اش نزد سید مرتضی (متوفی 436ق) ملقب به «عَلَم» است. سید مرتضی نویسنده، شاعر و فقیه عرب بود که در زمان خود از پیشوایان شیعه به شمار می‌رفت. بصروی نزد سید مرتضی علم کلام آموخت و مدتی طولانی در ملازمت او بود و در این دوران فهرستی از تألیفات سید مرتضی گرد آورد؛ از این رو، سید مرتضی نیز در شعبان 417 اجازه نقل مصنفات خود را به بصروی داد.

از شاگردان بصروی می‌توان به ابن شریف اکمل بحرانی و جبرئیل بن اسماعیل قمی اشاره کرد. آرای فقهی بصروی در آثار فقهی سده‌های بعد جایگاه خاصی داشته است؛ از جمله طهارت آب چاه ملاقات یافته با نجاست، تنها در صورت کُر بودن آن است و شرط صحت رَمی جَمَرات داشتن وضوست.

بصروی شعر نیز می‌سرود و منابع گوناگون، شعر او را نیکو و دلنشین دانسته‌اند. خطیب بغدادی قطعه‌هایی از شعر وی را نقل کرده است که بیشتر در مذمت دنیاست. بُصروی در ربیع‌الاول 443 ژوئیه 1051 در بغداد درگذشت.

بصروی در طول زندگی خود آثاری نگاشته است. آثاری که از بصروی به جا مانده به این قرارند:

1. فهرستی از تألیفات سید مرتضی، که با صورت اجازه‌ای از سید مرتضی همراه است. نسخه‌ای از آن در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، همراه مجموعه شماره 6914، نگه‌داری می‌شود؛

2. المفید فی التکلیف، در فقه، این کتاب را ابن شریف اکمل بحرانی و جبرئیل بن اسماعیل قمی از بصروی روایت کرده‌اند. اکنون نسخه‌ای از آن بر جای نمانده است؛ ولی می‌دانیم که دست‌کم تا زمان شهید اول در دست بوده است. این کتاب در دوره‌های متعدد در مدارس فقه شیعه تدریس می‌شده است.

انتهای پیام/4104/