تفاوت ده‌ها میلیونی هزینه «مالچ رسی» با مالچ نفتی در هر هکتار/ وقتی ریزگردها تسلیم تحقیقات دانشگاهی می‌شوند

گروه استان‌های خبرگزاری آنا، داوود دهقانی محمودآباد- ریز‌گردها از جمله معضلات و پدیده‌های کشورمان بوده که ابتدای دهه 90 استان‌های غربی و جنوب‌غربی را با این چالش زیست‌محیطی مواجه کرد و بی‌توجهی و بی‌مسئولیتی در این‌باره، پای ریزگردها را به استان‌های دیگر ازجمله تهران، البرز و سایر استان‌ها هم کشاند.

با توجه به اینکه دانشگاه آزاد اسلامی سیاست و اصل کاری خود را مسئله‌محوری می‌داند و معضل ریزگردها از مهم‌ترین مسائل روزمره شده این نهاد علمی هدف خود را بر تحقیق در این زمینه گذاشت به‌طوری که در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان مرکز تحقیقات بیابان‌زدایی و مقابله با ریزگردها راه‌اندازی و فعال شد.

احمد جلالیان رئیس این مرکز تحقیقات حدود ۵۰ سال در زمینه منابع طبیعی فعالیت دارد و بازنشسته دانشگاه صنعتی اصفهان بوده و از سال ۱۳۷۳ با دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) همکاری خود را آغاز کرده است و مسئولیت مرکز تحقیقات بیابان‌زدایی و مقابله با ریزگردها را برعهده دارد.

خبرنگار خبرگزاری آنا با جلالیان درباره چرایی و اهداف راه‌اندازی این مرکز تحقیقاتی و مأموریت‌های آن به گفتگو نشسته است که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم.

آنا: چگونگی و چرایی ایجاد مرکز تحقیقات بیابان‌زدایی و مقابله با ریزگردها در واحد اصفهان را تشریح کنید.

جلالیان: در چند سال اخیر حدود ۷۰ درصد از کشور ما با پدیده گرد و غبار مواجه شده و آسیب‌های مختلفی در سیستم محیطی ایجاد کرده است که با توجه به این تهدید زیست محیطی پیشنهاد دادیم این مرکز تحقیقاتی فعالیت خود را آغاز کند.

برای تثبیت ریزگردها از مواد نفتی برای مالچ‌پاشی استفاده می‌شود که خود آسیب‌های زیست‌محیطی به همراه دارد. به نظرم رسید تا با ابتکار و خلاقیت بتوانیم جلوی این آسیب را بگیریم؛ بنابراین به‌دنبال ماده جایگزین مناسب با محیط زیست، ارزان و با کارایی بهتر بودیم تا بتوان با استفاده از آن گرد و غبار موجود در هوا را تثبیت کرد.

با این بینش، گروه مطالعاتی در واحد دانشگاهی اصفهان شکل گرفت و با مجموعه فعالیت‌هایی که داشتیم، سال ۹۴ مجوز مرکز تحقیقات را از سازمان مرکزی اخذ کردیم و در واقع پیشنهاد راه‌اندازی این مرکز تحقیقاتی توسط بنده به دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان داده شد.

آنا: درباره فعالیت‌هایی که برای مبارزه با ریزگردها در این مرکز انجام شده توضیح دهید؟

جلالیان: با شکل‌گیری مرکز تحقیقاتی از سال ۹۰ با یک دانشجوی مقطع دکتری، تحقیقات خودمان را در موضوع نانورس آغاز کردیم، این تحقیقات را در آزمایشگاه و بعد در مرحله میدانی امتحان کردیم و نتایج خیلی خوبی حاصل شد. بعد از کسب این موفقیت با همکاری دانشگاه امیرکبیر، نانورس را تولید کردیم که متوجه شدیم هزینه آن خیلی بالا و خیلی وقت‌گیر است. در واقع از سال ۹۰ تا ۹۲ پروژه تحقیقاتی ما در زمینه نانو‌رس بود و با شناختی که از این تحقیقات به‌دست آمد، بعد از سال ۹۲ مسیر تحقیقاتی خود را به ذرات درشت‌تر مثلاً حدود 10 و 20 میکرون تغییر دادیم.

آنا: این تغییر رویکرد همان نتیجه را به‌دنبال داشت؟

جلالیان: در نتیجه تحقیقات متوجه شدیم که ذرات ۲۰ میکرونی همان خروجی نانورس را دارند با این تفاوت که هزینه کمتری بر ما تحمیل می‌کنند. از سال ۹۲ تا ۹۴ روی این پروژه تحقیقاتی فعالیت داشتیم و سعی کردیم که این ذرات را به غلظت بهینه برسانیم. به عبارتی در این پروژه متوجه شدیم که غلظتی از این ماده می‌تواند در تثبیت ریزگردها مؤثرتر عمل کند. با آزمون و خطاهایی که داشتیم به نتیجه نهایی ۱۲ گرم در لیتر رسیدیم، پس از آن بود که با کمبود بودجه و منابع مالی مواجه شدیم تا بتوانیم آن را در عرصه بیابان تست کنیم.

آنا: چه زمانی پروپوزال خود را به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ارائه کردید؟

جلالیان: اواخر سال ۹۴ بود که یک پروپوزال (طرح پیشنهادی) برای معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نوشتیم و آنان از این پروپوزال حمایت مالی و معنوی کردند و از اردیبهشت سال ۹۵ در سطح ۶۵ هکتار در منطقه فوق بحرانی سجزی در نزدیکی اصفهان فعالیت مالچ‌پاشی با این ماده را انجام دادیم.

آنا: گویا پس از مالچ‌پاشی سال 96 و 97 تحقیقاتی در منطقه انجام شده است؟ در مورد آن توضیح دهید.

جلالیان: میزان مقاومت برشی و ماندگاری مواد را بعد از مالچ‌پاشی و بر اساس مطالعاتی در  این زمینه اندازه‌گیری کردیم تا ببینیم چقدر پوشش گیاهی بومی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند و جوانب مختلف آن را مورد پژوهش قرار دادیم. با همکاری منابع طبیعی هم در یک کشت تلفیقی حدود ۱۴ هکتار به این صورت که آنها نهال را کاشته بودند و ما مالچ‌پاشی آن را انجام دادیم، مطالعاتی صورت گرفت.

آنا: استقبال مسئولان از پروژه تحقیقاتی شما چگونه بود؟

جلالیان: سال‌های 96 و 97 که کار تحقیقاتی را انجام دادیم، هرچه از مالچ‌باشی می‌گذشت، مسئولان علاقه‌مند بودند تا بدانند ماندگاری این مالچ‌پاشی چند سال است در واقع هدف ما این بود که روی بافت‌های مختلف کار کنیم و نتیجه آن را ببینیم تا بتوانیم به کشور تعمیم دهیم.

اوایل سال 96 یک سال از ماندگاری مالچ‌ها گذشته بود که مطالعات مربوط به ماندگاری و دیگر شاخص‌‌هایی که باید داشته باشد، انجام دادیم و گزارش مشروحی به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری دادیم.

آنا: درباره ماده‌ای که شما برای مالچ‌پاشی از آن استفاده می‌کنید توضیح دهید، چه ویژگی‌هایی دارد؟

جلالیان: این ماده ویژگی‌های فراوانی دارد که قدرت جذب رطوبت بالا یکی از آن ویژگی‌هاست، این مالچ با جذب رطوبت و فعل و انفعالاتی که انجام می‌دهد، باعث برگشت گیاهان بومی می‌شود.

آنا: در مورد نتیجه حاصل‌شده نیز توضیح دهید.

جلالیان: گزارش نهایی خود را سال 98 به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری فرستادیم که در پاسخ به طرح ما به استانداری اصفهان نوشتند که این طرح مورد تأیید بوده و قابلیت کارایی در منابع طبیعی کشور را دارد.

آنا: در واقع مجموعه این اقدامات با تأیید معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بوده است؟

جلالیان: بله تمام این فعالیت‌ها که ما انجام دادیم با تأیید معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بود که توانستیم مجوز فعالیت بگیریم. وقتی که خواستیم دایره فعالیت خود را گسترش دهیم، سازمان حفاظت از محیط زیست اعلام کرد که باید مجوز این محصول و نوع فعالیت خود را از آنها نیز اخذ کنیم.

آنا: در این رابطه چه اقدامی انجام دادید؟

جلالیان: در دوره‌های مختلف مدیریتی سازمان حفاظت از محیط زیست، جلسات متفاوتی گذاشتیم که دوره مدیریت معصومه ابتکار در جلسه‌‌ای که با کارشناسان وقت داشتیم، تأییدیه آنان را نیز گرفتیم، بعد از تغییر و تحولات و مدیریت عیسی کلانتری در سازمان حفاظت از محیط زیست دفتری به نام دفتر مقابله با گرد و غبار راه‌اندازی شد که با این تغییرات مسئولان جدید از ما خواستند محصول را در اختیار آنان قرار دهیم تا آن را بررسی کنند و به‌دلیل اینکه می‌خواستیم از اعتبارات این سازمان استفاده کنیم به خواسته آنان عمل کردیم و یک سال بعد به ما خبر دادند که از نظر فیزیکی، شیمیایی و زیست محیطی مورد تأیید است و ما را مجددا به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که پروژه 65 هکتاری برای آنان انجام داده بودیم، ارجاع دادند.

آنا: در واقع شما پیش از این تأییدیه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری را نگرفته بودید؟

جلالیان: گرفته بودیم و منتظر این بودیم که آنها که از قبل ما را تأیید کرده بودند، مجوز محیط زیست به سرعت صادر شود، به‌تازگی نامه‌ای از محیط زیست آمده که پایلوت (نمونه) دیگر برای سازمان حفاظت از محیط زیست کشور در میبد انجام دهیم. وقتی که در سایت مورد نظر در میبد حضور پیدا کردیم متوجه شدیم که هوای سایت که در میبد قرار دارد، خیلی گرم است، به‌دلیل این ویژگی تصمیم گرفتیم که پروژه را مهر یا آبان 99 اجرا کنیم تا گرما در کار ما تأثیری نداشته باشد؛ چراکه این پروژه تحقیقاتی به رطوبت نیاز دارد.

آنا: گویا در این میان پاره‌ای از اقدامات حساسیت‌زا نیز انجام شده یعنی اینکه از مالچ نفتی برای تثبیت ریزگردها استفاده شده است؟

جلالیان: بله محیط زیست و منابع‌طبیعی در اصفهان و خوزستان مالچ نفتی پاشیدند که این اقدام مورد اعتراض سمن‌های محیط زیستی و استادان دانشگاه و بعضی از محققان  بدنه سازمان جنگل‌ها و مراتع و محیط زیست قرار گرفت تا اینکه در واکنش به این اعتراض‌ها، سازمان جنگل‌ها در 31 اردیبهشت فراخوانی داد که بناست در مالچ‌پاشی به‌جای مواد نفتی از مواد جایگزین دوستدار طبیعت استفاده کنند که بنده دو نامه نوشتم و سوابق موادی که تهیه کرده بودیم را برای مسئولان فرستادم و ویژگی‌های مثبت آن را شرح دادم.

آنا: ماده مورد تحقیق شما با مواد نفتی چه تفاوت‌هایی دارند؟

جلالیان: تفاوت قیمت فقط یک نمونه از آن است به‌طوری که ماده نفتی در مالچ‌پاشی فعلی هکتاری 50 میلیون تومان هزینه دارد و ماده‌ای که ما برای مالچ‌پاشی استفاده می‌کنیم و بر روی آن تحقیق کرده‌ایم، هکتاری 6 میلیون تومان هزینه دارد و مهم‌تر از این‌ها، این ماده دوستدار محیط زیست است در صورتی که مالچ نفتی هیچ سازگاری با محیط زیست ندارد و تمام این ویژگی‌ها را برای وزیر جهاد کشاورزی و سایر مسئولان مربوطه نوشته‌ایم، مالچ رسی یک ماده معدنی و دوست محیط زیست است؛ اما مالچ نفتی ماده شیمیایی غیر محیط زیست دوست است.

آنا: مهم‌ترین وظیفه مرکز تحقیقات متبوع شما چیست؟

جلالیان: بیابان‌زدایی و مبارزه با گرد و غبار مهم‌ترین مأموریتی است که بر عهده این مرکز تحقیقات در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان گذاشته شده و در کنار این پروژه پنج دانشجوی مقطع دکتری و 12 دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد تز گرفته‌اند و به برخی از دانشگاه‌ها و واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی مشاوره و خدمات آزمایشگاهی می‌دهیم.

آنا: تعامل نهادها و سایر مراکز با شما چگونه است؟

جلالیان: همانطور که گفتم سازمان منابع طبیعی به‌تازگی برای استفاده از مالچ‌های جدید به‌جای مالچ نفتی فراخوان داده‌اند، سالیان سال از مالچ نفتی برای تثبیت ریزگردها استفاده می‌شود و هنوز هم از این روش استفاده می‌شود. به‌دلیل اعتراض‌ سمن‌ها  و استادان دانشگاه مسئولان در رأس هرم به این نتیجه رسیده‌اند که از مالچ‌های جایگزین استفاده کنند و ما هم اعلام آمادگی کرده‌ایم.

آنا: جایگاه پایان‌نامه‌های دانشجویی و طرح‌های پژوهشی استادان در مرکز تحقیقایت شما چگونه است؟

جلالیان: در این رابطه باید گفت که بیشتر دانشجویان رشته عمران برای همکاری با این مرکز تحقیقات استقبال می‌کنند؛ چراکه این دانشجویان روی تثبیت خاک و ریزگردها کار و پژوهش می‌کنند؛ البته ناگفته نماند که دانشجویان رشته خاک‌شناسی و محیط زیست نیز با ما همکاری دارند.

آنا: و سخن پایانی...

جلالیان: امیدورام بدنه سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور و سازمان حفاظت از محیط زیست از طرح مرکز تحقیقات بیابان‌زدایی و مقابله با ریزگردهای دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان استقبال کنند، طرحی که ویژگی‌های زیادی دارد و مهم‌ترین آن سازگاری با محیط زیست است.

انتهای پیام/4117/4062/