مجسمه میدان فردوسی 61 ساله شد/ تندیس سراینده شاهنامه چگونه در قلب تهران جای گرفت؟

به‌گزارش خبرنگار حوزه هنرهای تجسمی گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، 61 سال پیش در چنین روزی (17 خرداد 1338) از تندیس حکیم ابالقاسم فردوسی در میدان فردوسی تهران رونمایی شد.

این تندیس  که از کارهای ماندگار ابوالحسن صدیقی نقاش و مجسمه‌ساز مشهور ایرانی (1374-1273 ه.ش) محسوب می‌شود سومین مجسمه‌ فردوسی است  که در ایران نصب شد.

ساخت اولین مجسمه فردوسی در فرانسه

نخستین مجسمه از این شاعر بزرگ پارسی‌گوی، در سال 1313 و به همت جمعی از دانشجویان ایرانی مقیم فرانسه توسط یک استاد مجسمه‌ساز فرانسوی به نام « لرنزی» ساخته شد.

در این سال  قرار بود يک کنگره بين‌المللی برای بزرگداشت فردوسی در تهران برگزار شود. از ماه‌ها قبل تعدادی از دانشجويان ايرانی مقيم فرانسه در تدارک شدند تا در اين کنگره حضوری پررنگ داشته باشند. با همفکری آن‌ها قرار شد که کمک‌های مالی دانشجويان برای ساخت و ارسال مجسمه‌ای از حکيم ابوالقاسم فردوسی جمع آوری شود.

سرانجام به همت ۴۱۰ دانشجوی ايرانی مقيم فرانسه ۱۵ هزار فرانک جمع شد که در اين ميان هر دانشجو مبلغی متوسط ۲۰ تا ۱۰۰ فرانک را برای ساخت اين مجسمه جمع‌آوری کردند تا دستمزد بالای اين مجسه‌ساز فرانسوی تأمین شود. اين مجسمه در محوطه باغ موزه نگارستان واقع در میدان بهارستان قرار دارد. 

پارسی‌زبانان هند و ساخت دومین مجسمه حماسه‌سرای بزرگ ایران

دومين مجسمه فردوسی که در ايران نصب شد، قدمتی بيش از مجسمه اول داشت که به علت وقوع جنگ جهانی دوم نصب آن با تأخير در سال ۱۳۲۳ هجری شمسی انجام شد. در سال 1305 تعدادی از پارسی‌زبانان ساکن هند ساخت تندیسی از فردوسی را به یک مجسمه‌ساز هندی سفارش می‌دهند.

ساخت اين مجسمه به وزن دو و نيم کيلوگرم و ارتفاع بيش از ۲ متر در سال ۱۳۱۹ به پايان می رسد. اما وقوع جنگ جهانی و صادر نشدن پروانه ترخيص آن از هند به ايران، نصب مجسمه را به تأخير می‌‌اندازد. در ۱۰ بهمن ۱۳۲۲ کلنگ بنای پايه مجسمه زده می‌شود و سرانجام با کمک انجمن روابط فرهنگی ايران و هند دومين تنديس حکيم فردوسی روز ۱۰ بهمن ۱۳۲۳ در محلی که از آن زمان به بعد نام ميدان فردوسی تهران را می گيرد، نصب می شود.

این مجسمه در سال 1337 به محوطه دانشکده ادبيات دانشگاه  تهران منتقل شد. در فاصله انتقال مجسمه  هندی و ساخت تندیس جدید، مجسمه ای دیگر از سراینده شاهنامه در ميدان فردوسی تهران نصب شد. زنده‌یاد«فريدون صديقی» فرزند استاد ابوالحسن صديقی که اردیبهشت ماه امسال در 84 سالگی درگذشت درباره این مجسمه می‌گويد: دومين مجسمه‌ای که در ميدان فردوسی به صورت موقت نصب شد، زشت و دارای اشکالات آناتومی و ساختاری بود و اين مجسمه در سال ۱۳۳۸ با نصب مجسمه‌ای زيبا و تاريخی از پدرم ظاهراً به مشهد منتقل شد و اکنون در اختيار اداره ميراث فرهنگی استان خراسان رضوی است.

                                                           زنده‌یاد ابوالحسن صدیقی

فريدون صديقی که خود نیز از مجسمه‌سازان به‌نام و توانمند کشور به حساب می آید در این باره می‌گوید:ساخت سومين مجسمه ميدان فردوسي تهران سال ۱۳۳۷ از سوي انجمن آثار ملی در قراردادی به پدرم  که در آن زمان در ايتاليا به سر مي برد، سپرده شد و اوايل سال ۱۳۳۸ ساخت آن به پايان رسيد. جنس اين مجسمه از سنگ مرمر (کاررا) و ارتفاع آن بيش از ۳ متر است.

وی می‌افزاید: در قسمت پايين اين مجسمه، پيکر کودک «زال» تصوير شده و آن طور که در شاهنامه آمده «زال» به روی کوه قاف بزرگ شده بود که بر همين اساس من که از سوی پدرم مأمور نصب مجسمه بودم، تخته سنگی را با ۵۹ تن وزن از کوه الوند واقع در استان همدان با کمک مسئولان جابه جا و به تهران منتقل کردم و اين مجسمه روی اين قطعه سنگ نتراشيده نصب شد. نصب اين مجسمه خرداد ۱۳۳۸ به پايان رسيد و در حال حاضر اين مجسمه با وجود ۲ بار مرمت در سال های ۸۴ و ۸۸ در معرض عوامل فرسايشي و تخريب است و بايد با انتقال اين مجسمه به موزه و ساخت بدل آن به فکر نجات آن بود...».

پس از اين هشدارها در سال ۹۰ مدير وقت اداره حجم سازمان زيباسازی تهران خبر از ساخت بدل مجسمه کنونی فردوسی واقع در ميدان فردوسی تهران داد و گفت: با ساخت موزه‌ای به نام شادروان صديقی تمام مجسمه‌های تاريخی تهران به اين محل انتقال می‌يابند.

با گذشت چند سال از اين وعده و با وجود قالب گيری و ساخت بدل اين مجسمه توسط «عبدالله حسام» (تکنسين ماهر مجسمه‌های قديمی) از جنس فايبرگلاس، مجسمه اصلی ساخته ابوالحسن خان صديقی همچنان در معرض فرسايش است و انتقال مجسمه اصلي به موزه و جايگزينی نسخه بدل (که بايد با رعايت تمام نکات ايمنی و دقت صورت گيرد) هنوز عملی نشده است. مجسمه‌ای که شاید برای شهروندان تهرانی و عابرانی که از میدان پر رفت وآمد فردوسی در قلب پایتخت ایران می‌گذرند یک اثر عادی باشد اما دارای زیبایی‌‌های هنری و فنی و خاطرات ماندگار فراوانی است.

انتهای پیام/4104/