سرنوشت آموزش مجازی در استمرار تعطیلی دانشگاه‌ها/ بررسی نحوه تدریس اساتید در دوران کرونایی

به گزارش خبرنگار حوزه آموزشی و پژوهشی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، آموزش مجازی در دانشگاه‌ها به‌صورت مستقل از هم پیگیری می‌شود که همین امر «عدالت آموزشی» را در کشور با چالش مواجه کرده است. برخی از دانشگاه‌ها پیشرو بودند و برخی از این قافله جا ماندند.

به عقیده سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی  «نبود سامانه‌های ملی و استفاده مستقل هر دانشگاه از سامانه، محصول تفکر آنالوگ و کارکردن در محیط دیجیتال است.

در محیط آنالوگ فرد بر مبنای مکان، مؤسسه و سازمان کار می‌کند؛ ولی در محیط دیجیتال یک سامانه می‌تواند پاسخگوی همه نیازها باشد.» 

در حال حاضر در اکثر نظام‌های کشور دچار این اشتباه هستیم و در سرویس‌های مختلف این اشتباه در حال تکرار شدن است ولی بنای ما این است که به سمت ایجاد «سامانه یکپارچه ملی آموزش و پژوهش» برویم.

بیشتر بخوانید:

بایدها و نبایدهای آموزش الکترونیک در دانشگاه‌ها

کرونا ویروس، مهمان ناخوانده کشور به‌عنوان یک بحران برای آموزش عالی شناخته و منجر به تعطیلی دانشگاه‌ها شد، اما آموزش تعطیل شدنی نیست. مدت حضور این مهمان ناخواسته مشخص نیست.

از همین رو نیاز است برآوردی از فعالیت و کیفیت اقدامات دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی جمع‌آوری و چشم‌اندازی برای ادامه فعالیت آن‌ها تبیین شود.

مهدی حمزه‌پور عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق (ع) که ترم جاری در چندین دانشگاه مشغول  تدریس دروس مختلف است، در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا می‌گوید که ناگزیر با چندین نرم‌افزار آموزش مجازی در دانشگاه‌ها به ادامه فعالیت پرداختم. آموزش مجازی به‌صورت یکسان در دانشگاه‌ها انجام نمی‌شد؛ برخی از دانشگاه پیشرو بودند و درگذشته زیرساخت‌های لازم آن را تهیه ‌کرده بودند، اما فرهنگ‌سازی لازم آن انجام‌نشده بود. زیرساخت‌های آموزش مجازی در تمامی دانشگاه به‌صورت یکسان نیست. برخی از دانشگاه‌ها خیلی سریع توانستند خود را با شرایط موجود تطبیق دهند و برخی دیگر دانشگاه‌ها بعد از یک بازده توانستند با این شرایط همراه شوند و برخی دانشگاه‌ها نیز تاکنون نتوانستند با شرایط موجود تطبیق پیدا کنند؛ زیرا زیرساخت‌های لازمه در بسیاری از دانشگاه‌ها آماده نبود.

به گفته وی با توجه به اینکه دانشجویان از سراسر کشور در کلاس‌های آموزش مجازی حضور دارند؛ مشخص شد ‌ زیرساخت‌ها در همه کشور به‌صورت عادلانه گسترش پیدا نکرده است. این موضوع در کیفیت آموزش مجازی خود را نشان می‌دهد. هم‌چنین اساتید، انرژی زیادی برای آموزش مجازی استفاده می‌کنند و بیان استاد باید به نحوی باشد که دانشجو با صدای رسا بشنود و متوجه مفهوم درس بشود.

لزوم توجه به دانشجویان کم‌بضاعت در آموزش مجازی

عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق (ع) معتقد است که برخی از دانشجویان بضاعت کمتری  دارند،  با توجه به هزینه‌های اینترنت همه‌ی دانشجویان نمی‌توانند در آموزش مجازی از تماس ویدیویی آنلاین استفاده کنند. در پی شیوع ویروس کرونا در کشور بحران تصمیم‌گیری به وجود آمده بود و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در یک عمل انجام‌شده و از قبل پیش‌بینی‌نشده قرار گرفت؛ این وزارتخانه سناریویی برای مدیریت بحران آموزشی نداشت. وزارت علوم برای اینکه بار تصمیم‌گیری را از دوش ستاد خود بردارد، تصمیم‌گیری و نحوه اجرا را مستقیماً به دانشگاه‌ها واگذار کرد. این در حالی است که دانشگاه‌ها هم از حیث نرم‌افزار و سیاست‌گذاری و هم از منظر خط مشی و اطلاع‌رسانی به دانشجویان و اساتید خود متفاوت عمل کردند. اکنون نیز ابهامات زیادی در خصوص امتحانات میان‌ترم و پایانی وجود دارد و این ارزش‌یابی و ارزش‌گذاری اساتید را دچار مشکل کرده است.

مشکلات اساتید در نظارت کلاس‌های آموزش مجازی

وی می‌گوید اساتید در آموزش مجازی آنلاین، نظارتی بر حضور دانشجویان ندارند، زیرا استاد درگیر محتوای درس است و هم‌زمان نمی‌تواند حضوروغیاب کلاس را بررسی کند؛ از همین رو نیاز است که استاد، پشتیبانی برای انجام امور نظارتی کلاس است. هم‌چنین ابهامات زیادی در خصوص کیفیت امتحانات پایان‌ترم وجود دارد و هم‌اکنون مشخص نیست که امتحانات به‌صورت حضوری و یا غیرحضوری (مجازی) برگزار می‌شود؛ همچنین یکی از موارد مطرح در خصوص برگزاری امتحانات مجازی، امنیت آن است و این کار ارزشیابی آخر سال را برای نمرات دانشجو بسیار سخت کرده است.

عملکرد بهتر وزارت آموزش‌وپرورش نسبت به وزارت علوم

حمزه پور معتقد است که وزارت آموزش‌وپرورش در تصمیم‌گیری در این بحران موفق‌تر از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عمل کرده است و وزارت علوم نسبت به آموزش‌وپرورش عقب‌تر بود. این موضوع به علت گستردگی دانشگاه‌ها و عدم استفاده از سیاست‌گذاری یکسان بود. از همین رو از نرم‌افزارهای مختلفی در دانشگاه‌ها استفاده شد. زمان دفاع پایان‌نامه برخی از دانشجویان فرا رسیده، اما هنوز زیرساخت‌های برگزاری جلسه دفاع آنلاین در بسیاری از دانشگاه فراهم نشده است و همین امر برای دانشجویان مشکلات و نگرانی‌هایی ایجاد کرده است. وزارت علوم باید سازوکار دفاع از پایان‌نامه در مقطع دکتری و کارشناسی ارشد را مشخص کند.

سرنوشت اساتیدی که نتوانستند با آموزش مجازی همراه شوند، چه شد؟

این استاد دانشگاه با اشاره به ادامه مسیر آموزشی کشور به‌صورت مجازی و آنلاین، می‌گوید این دوره یکسری فرصت‌ها و تهدیدهایی را در پی داشت. «فرهنگ‌سازی سریع» ازجمله فرصت‌های این دوره بود، افراد مجبور شدند خود را با شرایط تطبیق دهند و اکثر اساتید توانستند با این شرایط ارتباط برقرار کنند و برخی از اساتیدی که نتوانستند با آموزش مجازی ارتباط برقرار کنند، با هماهنگی استاد، دستیاری برای او تعیین شد تا او را در این مسیر همراهی کند و یا تدریس استاد در دانشگاه ضبط شد و ویدیوی آن در اختیار دانشجویان قرار گرفت. این اتفاقات مبتنی بر خلاقیت‌ها و ابتکارات داخلی دانشگاه‌ها بود و سیاست واحدی از سوی وزارت علوم اتخاذ نشد. 

به گفته وی برخی از دانشگاه‌ها برای به‌روزرسانی اساتید در حوزه آموزش مجازی آنلاین در تابستان «کلاس‌های دانش‌افزایی» را برای اساتید تدارک دیده‌اند که این عمل مبارکی است. با توجه به اینکه اساتید در سنین مختلفی هستند در آموزش مجازی تجربه نشان داد؛ اساتید جوان‌تر در این حوزه بسیار موفق‌تر عمل کردند؛ زیرا نسلی هستند که با نسل حاضر هم‌آوایی دارند. اساتید قدیمی‌تر به علت این‌که با این فضا کمتر آشنا بودند، در این دوران دچار مشکل شدند. البته اگر همین اساتید، دستیاران خوب و جوان داشته باشند می‌توانند از آموزش مجازی آنلاین استفاده بهینه کنند.

ترم آینده نیز به‌صورت مجازی برگزار می‌شود

حمزه پور معتقد است که باید از فرصت کمی که در حوزه آموزش مجازی ایجادشده است، نهایت استفاده را کرد و یک مسیر واحدی در بین دانشگاه‌ها شکل بگیرد و با توجه به موج دوم و سوم ویروس کرونا احتمال این وجود دارد که ‌ترم بعد نیز باید به‌صورت مجازی برگزار شود. موج سوم از اواخر مهرماه آغاز می‌شود و گفته‌شده این موج خیلی خطرناک‌تر از موج اول است. این موضوع منجر می‌شود که ترم بعدی نیز به‌صورت مجازی برگزار شود. از همین رو نیاز است با تجربه‌ای که به‌دست‌آمده و فرصتی که برای تصمیم‌گیری وجود دارد؛ درباره کیفیت واحد برگزاری آموزش مجازی، بحث نرم‌افزارها و پهنای باند تصمیم‌گیری شود.

جای خالی همراهی سازمان‌ها و نهادهای کشوری در تسهیل شرایط

به گفته وی اگر درخواست وزارت ارتباطات از سازمان صداوسیما انجام شده بود و این سازمان پهنای باند اضافی خود را که به آن نیازی هم نداشت، آزاد می‌کرد؛ بخش عمده‌ای از مشکلات پهنای باند و آموزش مجازی کشور حل می‌شد. این مسائل با یک رایزنی ساده و ازخودگذشتگی برخی از نهادها حل می‌شود. وزارت علوم باید در این خصوص رایزنی لازم انجام دهد. رایزنی وظیفه هر ستادی است؛ از همین رو لازم است که وزارت علوم اقدامات لازم را انجام دهد و پهنای باند چندین برابری را برای دانشگاه‌ها فراهم سازد تا یک بستر آرام را برای ادامه فعالیت‌های آموزشی اساتید و دانشجویان ایجاد کند.

کرونا، اولین و آخرین بحران آموزش عالی نیست

همچنین اکبر نصراللهی رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه دانشگاه آزاد اسلامی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا، با اشاره به اینکه کشور با بحران‌های مختلفی مواجه است و بحران کرونا اولین و آخرین بحران ما نیست، می‌گوید که ایران به لحاظ تنوع بحران‌ها در ردیف پنجم دنیا، از نظر آمار تلفات بحران‌های طبیعی در بین ۱۰ کشور اول دنیا قرارداد و به لحاظ تعداد بحران‌ها از حدود بیش از ۴۰ بحران شناسایی‌شده، ایران مستعد وقوع بیش از ۳۰ بحران است. با توجه به اینکه ایران در معرض انواع بحران‌ها قرارداد، متأسفانه وضعیت کشور از این منظر مناسب نیست. بنابراین نیاز است که تمامی بخش‌های کشور خود را برای مواجهه با چنین شرایطی آماده کنند.

وی معتقد است مطالعات ما نشان می‌دهد، باوجوداینکه کشور در شرایط بحران قرار دارد، متأسفانه در سال‌های گذشته بسترها و زیرساخت‌های لازم برای مواجهه و مقابله با بحران‌ها شکل نگرفته است و در مواجهه با هر بحران فکر می‌کنیم که آن آخرین بحران است و بخش‌های مختلف فراموش می‌کنند ما در معرض بحران‌های دیگری نیز قرار داریم. دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی باید شرایط و بسترها را به‌گونه‌ای آماده کنند که در مواجهه با هر نوع بحران (کرونا، سیل، زلزله، برف، ریز گرد و...) بتوانند آموزش را ادامه دهند و فعالیت‌ها ادامه پیدا کند و کشور تعطیل نشود.

استمرار مشکلات آموزش مجازی غیرطبیعی است

به گفته نصراللهی برای اولین مرتبه تمام بارِ آموزشی کشور بر «آموزش مجازی» قرارگرفته است. البته مشکلاتی وجود دارد که طبیعی است. اگر از این ظرفیت استفاده نکنیم و در بحران‌های بعدی نیز دچار مشکلات مشابه شویم، غیرطبیعی است.

وی می‌گوید البته در گذشته سابقه استفاده از آموزش مجازی را به این گستردگی نداشته‌ایم، اگر بخش‌های مختلف مانند دولت، وزارت ارتباطات، وزارت علوم و سایر بخش های آموزش عالی از آموزش مجازی حمایت کنند یا دست کم مانعی بر سر راه آن ایجاد نکنند، می‌توان ادعا کرد در مواجهه با بحران ها آموزش در کشور قطع نمی شود.

لزوم امکان آموزش مجازی در وضعیت سفید

رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه معتقد است در طول ‌ترم ممکن است دانشجو یا استادی در یک دوره موقت  نتواند در یک درس نظری به دانشگاه مراجعه کند و این موضوع نباید منجر شود که دانشگاهیان در آن درس با مشکل مواجه شوند. بلکه باید واحد دانشگاهی از خود انعطاف نشان دهد، بسترها تجهیز و آئین‌نامه‌ها اصلاح شوند تا درصورت نیاز و به تشخیص دانشگاه برای یک مورد خاص کلاس مجازی برگزار شود.

 دوران کرونا، تجربه‌ای است که امکان دارد در آینده در اشکال دیگر ظهور و بروز داشته باشد. از همین رو بخش‌های مختلف کشور باید نسبت به گذشته همکاری و همراهی بیشتری داشته باشند و مسئولان نیز با تصحیح قوانین و مقررات مسیر را تسهیل کنند. باوجود تجربه‌ای که طی سه ماه اخیر در کشور به‌دست‌آمده است استمرار مشکلات آموزش مجازی در ترم‌های آتی عملکرد مسئولان در در این حوزه را با چالش مواجه می‌سازد. هم‌چنین تا شروع ترم آینده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری امکان تصمیم‌گیری مناسب‌‌تری نسبت به عملکرد دانشگاه‌ها در حوزه آموزش مجازی خواهد داست.

انتهای پیام/4084/