یادداشت| علیرضا دباغ*
نکاتی ادبی درباره اطلاع‌رسانی کرونایی رسانه‌ها
با شیوع ویروس کرونا و ضرورت اطلاع‌رسانی درباره آن در رسانه‌های مختلف برخی از اصطلاحات جدید وارد زبان فارسی شده است که باید در استفاده از جایگزین‌های مناسب آنها اقدام کرد.
گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، بی‌تفاوتی همزمان فرهنگستان زبان و ادب فارسی، و شورایعالی ویرایش صداوسیما در برابر واژه‌های بیگانه پرکاربرد روزهای کرونایی ایران، نشان می‌دهد هیچکدام از این دو نهاد و سازمان پرطمطراق، آنگونه که شایسته است به وظایف قانونی خویش در پاسداشت زبان فارسی عمل نمی‌کنند.
از آخرین روز بهمن ماه سال 1398 که خبر رسمی ورود کرونا به ایران منتشر شد، تا آخرین روزهای فروردین 1399 نزدیک به 60 روز می‌گذرد، اما هنوز برای برخی از واژه‌های جامعه کرونازده ما معادل (برابر-نهاده‌های) فارسی انتخاب نشده است. یکی از این واژه‌ها «پروتکل» است که هر روز، بارها و بارها از صداوسیما و دیگر رسانه‌های رسمی کشورمان پخش می‌شود و به طور طبیعی بیش از هرزمان دیگری در بین مردم نیز به کار رفته وگفته و شنیده می‌شود.
واژه بیگانه «پروتکل» porotocol در زبان فارسی به معنای پیمان نامه، قرارداد، عهد نامه و صورت‌مجلس و مانند آن است. اما نه نهاد ریاست جمهوری و نه هیچکدام از مسؤلان مربوط این روزها از معادل فارسی (برابر-نهاده ) این واژه بیگانه استفاده نمی‌کنند و شگفتا که بارها وبارها همان واژه بیگانه را در سخنرانی‌ها یا مصاحبه‌هایشان تکرار می‌کنند.
شاید در نگاه نخست، طرح این موضوع در این زمان در ظاهر کم اهمیت جلوه کند، اما برای نهادی همچون فرهنگستان زبان و ادب فارسی که از لحاظ تخصصی کار واژه گزینی را برعهده دارد باید مهم باشد. همچنین برای سازمان صداوسیما و دیگر رسانه‌های کشور که بنیاد کارشان بر پاسداشت و گسترش زبان فارسی است، توجه به این نکته کاملاً لازم و ضروری است.
شوربختانه تاکنون نه فرهنگستان زبان و ادب فارسی و نه شورایعالی ویرایش سازمان صداوسیما هیچ اقدامی در این زمینه انجام نداده‌اند.از این رو جادارد به دونکته اشاره شود: نخست اینکه در سال 1398 فرهنگستان زبان و ادب فارسی، رقمی در حدود 47 میلیارد ریال از بودجه 170 میلیارد ریالی خود را تنها برای واژه‌گزینی در برابر واژه‌های بیگانه درنظر گرفته بود.
دیگر آنکه سازمان صدا و سیما هم برای پاسداشت زبان فارسی در درون این سازمان، شوراهای گوناگونی بنیادگذاری کرده است که هر کدام باید به نحوی مراقب کاربرد نادرست واژه‌های زبان فارسی در نوشتار و گفتار نویسندگان و گویندگان و مجریان و بازیگران و دیگر عوامل برنامه‌ساز خود باشد. با این حال، کاربرد فراوان واژة «پروتکل» در همه بخش‌های سازمان صدا و سیما و به‌و‌یژه بخش‌های خبری، نشان از بی‌توجهی چشم‌گیر چنین سازمانی به فلسفه وجودی خود دارد و دریغا دریغ از این همه هزینه و وقتی که در این شوراها از جیب مردم صرف می‌شود.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد وزرای «فرهنگ و ارشاد اسلامی» و «علوم، تحقیقات و فناوری» و «آموزش و پرورش» و«بهداشت و آموزش پزشکی» هم به دلیل اولویت‌های بهداشتی و اقتصادی و گرفتاری‌های این روزهای هیئت دولت، به راحتی از کنار این واژه‌ی بیگانه می‌گذرند و آن را به هیچ می‌انگارند.
در این صورت وظیفه رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که ضمن واژه گزینی مناسب لااقل در یک نامه رسمی و فوری از دولت بخواهد واژه ی فارسی «قرارداد» یا «پیمان نامه» را جایگزین «پروتکل» کنند.
همچنین رئیس سازمان صداوسیما نیز که عضو هیئت دولت است و دسترسی آسان‌تری به رئیس جمهور و وزرا دارند، این نکته را در هیئت دولت یادآوری کند. هرچند بایسته‌تر آن است که ایشان ابتدا در سازمان تحت امر خود، بخشنامه‌ای برای گویندگان، مجریان و گزارشگران صادر نماید که اگر پراهمیت‌تر نباشد لااقل ساده‌تر است.
به هرحال تا دیر نشده، باید از گسترش و همه‌گیر شدن این واژه بیگانه -چونان پیشگیری از گسترش ویروس کرونا- بکوشند. باشد که دیگر شاهد شنیدن چنین واژه بیگانه‌ای نباشیم.
* کارشناس رسانه
انتهای پیام/4028/
انتهای پیام/
