تاریخچه و نقشه جامع شهر رشت در ویکی آنا

به گزارش خبرنگار حوزه سفر و گرشگری گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، رَشْت (به گیلکی: رٚشت) یکی از کلان‌شهرهای ایران، مرکز استان گیلان در شمال ایران، و مرکز شهرستان رشت است و مادرشهراستان گیلان و بخش‌هایی از استان‌های همجوار است. از رشت به عنوان شهر همیشه بیدار یاد می‌کنند. این کلانشهر همچنین پرجمعیت‌ترین شهر شمال ایران در بین سه استان حاشیهٔ دریای کاسپین و بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهر گیلک‌نشین جهان، بزرگترین سکونت گاه سواحل جنوبی دریای خزر محسوب می‌شود.رشت سومین شهر گردشگر پذیر ایران است.

بر اساس سرشماری رسمی سال ۱۳۹۵، جمعیت شهر رشت تعداد ۶۷۶٬۹۹۱ نفر است. جمعیت شناور ثابت روزانهٔ شهر رشت به‌عنوان مادرشهر استان گیلان بالغ بر ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر است.جمعیت این شهر در تعطیلات و ماه‌های گردگشری سال بالغ بر دومیلیون نفراست.رشت فشرده‌ترین شهر ایران به لحاظ نسبت جمعیت به وسعت است و ازلحاظ نسبت جمعیت در روز و شب نیز رتبه نخست کشور را دارد.

در شهر رشت لهجه‌های گوناگون از گویش بیه‌پس زبان گیلکی توسط مردم تکلم می‌شود.

آب و هوای رشت ازجمله آب و هوای معتدل کاسپین و شبه مدیترانه‌ای است که دارای تابستان‌های گرم و شرجی و زمستان‌های سرد و مرطوب است. همچنین شهر رشت دارای رتبهٔ اول میزان بارش مراکز استان‌های ایران و به شهر باران مشهور است.

رشت بیش از ۴٬۵ قرن پیش مرکز گیلان شد و در گذشته، مرکز استان یکم ایران بوده‌است. همچنین این شهر نقشی کلیدی در بزنگاه‌های تاریخ ایران مانند انقلاب مشروطه، جنبش جنگل و انقلاب ۱۳۵۷ ایران داشت و با توجه به فرهنگ مردم آن و قرار گرفتن در جاده راه ابریشم از دیرباز به عنوان دروازه اروپا همواره به عنوان دروازه تمدن مدرن از آن یاد می‌شود. و دارای پیشینه‌ای درخشان در عرصه مبادلات خارجی بوده‌است.

رشت، ابتدا شهری بود كه در ميان دو رودخانه گوهررود و سياهرود قرار داشت و از اين جهت نيز قدمت ديرينه دارد، اولين بار حمدا... مستوفی، در قرن هشتم هجری، از اين شهر نام برده است. نام قديمی رشت دارالمرز يا دارالامان بوده كه قبل از اين دو، به آن بيه می گفته اند. نام قديمی محلات شهر رشت، كه اكثراً بيانگر پيشه ساكنين آن است، در سفرنامه ها نيز آمده و جز دو سه مورد از آنها بقيه به همان نامهای قديمی خود مشهور و معروف هستند كه عمده ترين آنها عبارتند از: ساغريسازان ـ رودبارتان ـ خميران زاهدان ـ دباغيان ـ كوزه گران ـ خميران چهل تن ـ چله خانه ـ چمارسرا ـ استادسرا ـ پاسكياب ـ سرخبنده ـ آتشگاه بيستون ـ صيقلان ـ زرجوب ـ كياب ـ سبزه ميدان ـ دو برادران (چهار برادران) كه از جمله محلات قديمی شهر رشت محسوب ميشود. اين بافت قديمی، جزئی از ميراث فرهنگی است و آثار و بقايا و سنن وآداب و رسوم دوران قديم را تداعی می كند.

رشت از سال ۱۰۰۴ هجری قمری به فرمان شاه عباس مرکز گيلان و مركز معاملات نوغان و ابريشم شد كه در آن زمان محصول اول گيلان بود و پیشرفتهای فرهنگی و اجتماعی آن نیز از این سال به بعد آغاز گردید. اين امر موجب شد كه مالكان بزرگ و بازرگانان ايرانی، روسی، يونانی و ارمنی كه تاجر نوغان ابريشم بودند به اين شهر توجه كنند و شهر رشت رشد چشمگيری پيدا نمايد. ملگونف، جهانگرد روس كه در سال ۱۲۷۵ هجری قمری به رشت سفر كرده بود، در خاطرات خود نوشته است كه اين شهر در آن روزگار دارای ۵۴۶۳ خانه ۱۰۲۱ مغازه و ۲۷۳۱۴ نفر جمعيت بوده است. در نظر او رشت شهری بود بسيار خوش وضع با خانه های زيبای رو به دريا كه بازرگانان از هند، بخارا، روم و عثمانی به سودای ابريشم به آن سفر می كردند. در دوران مشروطه و بعد از آن، گيلان به يكی از كانونهای تحولات سياسی، اجتماعی و اقتصادی ايران تبديل شد. نهضت استقلال طلبانه جنگل، گسترش شهرها، تاسيس آموزشگاه های متعدد و ارتقای سطح فرهنگ شهروندان رشت، اين شهر را در زمره پيشروترين شهرهای كشور قرار داد.

با انتخاب این شهر به عنوان مرکز حکومت کل گیلان بود که شهرهای لاهیجان و فومن- دو ناحیه حاکم نشین قدیم گیلان- که هر کدام مرکزیت و تختگاه بخشهای گیلان شرقی و غربی را بر عهده داشتند، مرکزیتشان را از دست دادند و شهر رشت که در ناحیه میان دو رودخانه پسیخان در غرب و سپیدرود در شرق قرار داشت و تا آن زمان قصبه ای از قصبات گیلان و به عبارت دیگر، یک روستای مطلق به شمار می رفت، با عنوان یک شهر نوپای تجاری، مرکز معاملات منطقه گردید و از آن پس، فصل نوین ترقی و پیشرفت آن آغاز و اندک اندک رو به توسعه نهاد.

پس از عهد صفویان، در دوره نادر شاه افشار، تجارت و بازرگانی در رشت رونق بیشتری گرفت و در دوره کریم خان زند نیز به سبب بازرگانی زیاد، این شهر شهرت فراوان یافت. با روی کار آمدن سلسله قاجار گیلان ثبات نسبی پیدا نمود و پس از مدتی، گیلان میدان ستیز دو نیروی بزرگ استعمارگری روس تزاری و انگلیس گردید که در این وقت، تا حد بسیاری آرامش نسبی برخی از ولایات گیلان برهم خورد و شهر رشت از نظر بازرگانی از رونق افتاد. بعد از جلوس ناصرالدین میرزا در سال 1264 ه.ق و همزمان با حکومت وی، بر اثر بهبود روابط ایران با همسایه شمالی خود، یعنی روسیه، تجارت در رشت مجددا رونق گرفت و مرکز مبادلات خارجی گردید. در این دوره بود که به سبب موقعیت عالی شهر که سر راه اروپا قرار داشت، پای تجاران و سوداگران اروپایی به این شهر باز شد و دفاتر تجاری متعددی در این شهر دایر و مبادله کالاهای بازرگانی فراوانی صورت گرفت. در این وقت کالاهای وارداتی با کشتی های کوچک بخار به گمرک غازیان می رسید و از آنجا با یک نوع از قایقهای باری بزرگ موسوم به "کرجی" از راه مرداب انزلی به بندر کوچک پیربازار حمل و از آنجا به وسیله حیوانات بارکشی مانند اسب و همچنین راه آهنی که در اواسط دهه 1290 ه. ش راه اندازی شده بود، به رشت وارد و به سوی انبارهای آن سرازیر می شد.

همچنین در این دوره بود که این شهر "دروازه اروپا" لقب گرفت، چه اینکه تنها پل ارتباطی و بازرگانی ایران از طریق بندرانزلی به روسیه و کشورهای اروپایی بود و بزرگترین دروازه تجارتی ایران، در شمال به شمار می آمد. بعد از پیروزی انقلاب اکتبر 1917 میلادی (آبان 1296 شمسی) روسیه به رهبری لنین که موجب پیروزی بلشویک ها بر تزار و به وجود آمدن نخستین حکومت کمونیستی و سیاست سوسیالیستی در جهان شد و سرانجام زوال آن با فروپاشی شوروی در دسامبر 1991 اعلام گردید، رشت رونق بازرگانی و تجاری خود را به تدریج از کف داد و پس از دهه چهارم قرن بیستم، کاملا متوقف شد. در این وقت بندر کوچک پیربازار که وجودش به صادرات کالا و مسافرتهای میان این کشور با دیگر ممالک جهان، بویژه روسیه وابسته بود، روی به افول نهاد و به خاموشی قطعی محکوم گردید.

همزمان با این تغییر و تحولات، بافت معماری شهر هم به کلی تغییر و تحول اساسی در نوین سازی آن صورت گرفت. در اوایل دوره پهلوی، با ورود موجی از هنر معماری جدید، بویژه معماری اروپا شرقی، تا حدودی شهر مزبور جامه تجدد پوشید و از بافت معماری قدیم خود خارج شد و خیابانهایی از مبادی ورودی به این شهر، یعنی راه تهران و قزوین از "پل عراق" ، راه مازندران از "پل زرجوب"، راه بندرانزلی از "پل بوسار" و راه فومن از "پل چمارسرا" به سوی میدان مرکزی شهر احداث گردید و بسیاری از محلات و کوچه های قدیمی در مسیر این خیابانها، دستخوش تغییر و دگرگونی و در مجموع چهره شهر، شکل تازه ای به خود گرفت.

در فاصله سال 1304 تا دهه سی، رشد و توسعه فیزیکی شهر، بیشتر در امتداد خیابانهای جدیدالاحداث ادامه یافت و در مسیر خیابانهای مزبور، ساختمانها و کارخانجاتی احداث و ساخته شدند. از دهه بیست تا سی، شهر مزبور از سمت جنوب، جنوب شرقی و جنوب غربی، بیشتر از سایر جهات توسعه فیزیکی پیدا نمود و تا سالهای 1350، توسعه شهر در حد شرقی متوقف و در جهت غربی و شمال شرقی متمایل شد. در این دوره بود که با توجه به رشد سریع شهرنشینی، باغات و مزارع شهر از بین رفتند و به تدریج با قطعه قطعه شدن آنها، این نواحی به واحدهای تجاری و مسکونی مبدل شدند. در دهه 1350، بویژه در اوایل این دهه، در سمت شمال شمال غربی آن گسترش چشمگیری در آن حاصل گردید. در این وقت، شهرکهای جدیدی چون شهرک بوسار که بعدها به گلسار تغییر نام داد، در شمال شهر، ساخته شد و اراضی کشاورزی واقع در صفحات شمال غربی آن نیز، به تدریج به واحدهای مسکونی تبدیل شد. در این دوره، یعنی تا سالهای انقلاب بود که شهر رشت در زمره هفت یا ده شهر بزرگ کشور به شمار می رفت و افزایش جمعیت و مهاجرپذیری در آن، یکی از عوامل موثر در رشد و توسعه فیزیکی هر چه بیشتر آن گردید.

این شهر در سال ۲۰۱۵ به شبکه شهرهای خلاق جهان به عنوان شهر خلاق خوراک‌شناسی زیر نظر یونسکو پیوست. براساس استانداردهای یونسکو شهر خلاق، شهری است که از نوآوری و توانمندی‌های شهروندان در توسعه پایدار شهری استفاده می‌کند. رشت تنها شهر ایران به همراه ۱۸ شهر دیگر جهان است که در زمینه خوراک‌شناسی در یونسکو ثبت شد

امروزه شهر رشت یکی از قطب‌های کشاورزی و گردشگری در سطح کشور محسوب می‌شود. رشت یکی از قطب‌های تولید برنج ایران، تولیدکنندهٔ بزرگ فولادو قطب تولید نانو داروهای ضد سرطان کشور یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران است. از سال ۱۳۹۴ خورشیدی با تلاش‌های بی‌وقفهٔ مردم و پشتیبانی شهرداری رشت، روز ۱۲ دی با عنوان روز رشت به ثبت رسید. تاریخ میلادی دوم ژانویه روز رشت (شهر باران‌های نقره ای).

انتهای پیام/