جریان متعارف اقتصاد اعتقادی به نقش آفرینی مثبت پول در رشد اقتصادی ندارد

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی خبرگزاری آنا  نشست «نقش پول در اقتصاد؛ عامل رونق تولید یا ایجاد تورم»، با حضور جمعی از اساتید و صاحبنظران و فعالان این حوزه در دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف برگزار شد.

در این نشست سید احسان خاندوزی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی (ره) ضمن بیان دیدگاه‌های مختلف نسبت به نقش پول در اقتصاد گفت: عده‌ای معتقدند پول نقشی در توسعه ندارد و صرفا در متغیرهای اسمی اثرگذار است و عده‌ای دیگر معتقدند پول خنثی نیست و می‌تواند در ریل گذاری اقتصاد و حرکت به سمت توسعه نقش آفرین باشد.

وی افزود: به طور کلی سه دیدگاه در زمینه پول در اقتصاد وجود دارد: برخی معتقدند پول فقط از طریق کاهش هزینه مبادله در اقتصاد اثرگذار است. برخی معتقدند پول می‌تواند پیشران توسعه باشد. برخی دیگر نیز معتقدند پول به روش فعلی و خلق پول در نظام بانکی کنونی به کلی مشکل دارد و توسعه و پایداری را به طور همزمان به مخاطره میندازد.

خاندوزی در پایان تأکید کرد: اما در عین حال با وجود اختلاف نظرهای مبنایی در زمینه کارکرد پول در اقتصاد، تمامی کارشناسان اقتصادی در زمینه لزوم نظارت بر عملکرد شبکه بانکی و اتخاذ سیاست‌هایی به منظور هدایت پول و اعتبارات بانکی به سمت اقدامات توسعه‌ای و در واقع تخصیص بهینه منابع در اقتصاد، اتفاق نظر دارند.

*جریان متعارف اقتصاد اعتقادی به نقش آفرینی مثبت پول در رشد اقتصادی ندارد
همچنین در این نشست حسین درودیان مدرس اقتصاد دانشگاه تهران گفت: جریان اصلی اقتصاد معتقد است چیزی که در روند طبیعی رشد اقتصاد تعیین کننده است، عواملی مانند منابع، دانش، فناوری، نیروی کار هستند که بر سمت عرضه اقتصاد موثرند و تحولات و تغییرات این عوامل روند تغییرات در بخش حقیقی اقتصاد در رشد و توسعه را توضیح میدهند. اما دیگر عوامل مانند پول نمیتواند به مانند عوامل سمت عرضه بر تولید اثرگذار باشد.

وی ادامه داد: این جریان معتقد است پول بعد از تولید میتواند در روند مبادله اثرگذار باشد و به کاهش هزینه مبادله کمک کند. بنابراین جریان متعارف اقتصاد معتقد است پول نقشی جدی در اقتصاد ندارد و یک عامل قوام بخش محسوب نمیشود.
درودیان افزود: اما در عین حال این جریان معتقد است پول می‌تواند اثر منفی بر شرایط تولیدی داشته باشد. بنابراین بهترین کاری که باید در حوزه پول انجام داد این است که مهار شود و بهترین کار پول این است که خسارت نرساند. از این رو در رویکردهای متعارف اقتصاد، تنها راهبردهای تجویزی در مواجهه با پول، به مهار آن محدود میشود؛ که از جمله آن‌ها می‌توان به استقلال بانک مرکزی و کنترل تورم اشاره کرد.
*توصیف متناقض جریان متعارف اقتصاد از پول
دروردیان در ادامه با تأکید بر اینکه واقعیت خلق پول بانک‌ها با فرضیات جریان متعارف اقتصاد در تناقض است، ادامه داد: رویکرد جریان اصلی اقتصاد در مواجهه با پول با تناقض مواجه است؛ این جریان از طرفی خلق پول را ابزاری برای توسعه نمی‌داند، و از طرف دیگر حاضر به کنار گذاشتن این ابزار از اقتصاد نیست.
وی ادامه داد: در این زمینه رویکردهای فرامتعارف نیز وجود دارند که در مواجهه با پول معتقدند به کلی خلق پول باید کنترل شده باشد و تجویزهایی همچون پول-طلا و بانکداری ذخیره کامل را پیشنهاد داده اند. در واقع دو جریان متعارف و فرامتعارف در زمینه پول به طور کلی با یکدیگر هم عقیده هستند و تنها در تجویزهای خود با یکدیگر تفاوت دارند. تفاوت این دو رویکرد در این است که جریان فرامتعارف بعد از توصیفات منفی که درخصوص پول ارائه می‌دهد، راهکارهایی را مطرح می‌کند که نتیجه آن کنار رفتن نقش آفرینی پول در اقتصاد به شیوه فعلی است؛ اما جریان متعارف با وجود انتقادات از نقش پول در اقتصاد، حاضر به کنار گذاشتن آن نیست.
*نقش تاریخی پول در تسهیل عملکرد فعالین اقتصادی کشورها
این استاد دانشگاه ادامه داد: اگر تحولاتی که به ساختار کنونی خلق پول منجر شده است را رصد کنیم مشخص میشود وضع فعلی نظام پولی، در عمل تحت نظریاتی به مرور زمان شکل گرفته که با نظریه جریان متعارف درخصوص پول در تضاد است.
وی افزود: به طور کلی دو نوع نگاه در مواجهه با پول وجود دارد که عبارتند از «ابزار ایجاد توسعه» یا «ابزار ایجاد پایداری»؛ جریان متعارف به طور کلی معتقد به پایدرای است و نقشی برای پول در ایجاد توسعه قائل نیست. «پول سخت» و «پول نرم» دو رویکردی است که در این زمینه مطرح شده و جریان متعارف به طور کلی به پول سخت با ثبات معتقد است. درحالیکه جریان تاریخی شکل گیری پول امروزی به طور کلی برمبنای پول نرم و درخدمت توسعه بوده است. به بیان دیگر واقعیت عرصه نظام پولی کشورها منعطف است و درخدمت توسعه بوده است و بنابراین جریان متعارف اقتصاد به کلی در این زمینه در اشتباه است.
*ضرورت توجه به همه نظریات اقتصادی درخصوص نقش پول در اقتصاد
درودیان ادامه داد: دانش اقتصاد مجموعه ای است از تحلیل‌های مطرح شده از سوی مکاتب مختلف؛ بنابراین باید به علم اقتصاد به عنوان عرصه ای برای تزاحم مکاتب مختلف نگاه کرد. در عین حال وقتی یک مکتب مسلط می‌شود در تمامی کتب دانشگاهی فقط از آن مکتب خاص استفاده می‌شود. بنابراین در چنین شرایطی نباید نظریاتی که در جریان متعارف اقتصاد درخصوص پول مطرح شده است به عنوان گزاره‌هایی علمی و خدشه‌ناپذیر پذیرفته شود و نظریات جریان‌های اقتصادی دیگر به کلی کنار گذاشته شود.
وی افزود: جریانات دیگری هم در اقتصاد وجود دارند که با زاویه دید و چشم انداز دیگری به اقتصاد نگاه میکنند. در این نگاه ها پول نیز به مانند عوامل حقیقی همچون قوانین، در طرف عرضه به طور مستقیم اثرگذار است و میتواند در توسعه نقش آفرینی کند.
*تخصیص پول به ظرفیت‌های مغفول اقتصاد باعث رونق می‌شود
استاد اقتصاد دانشگاه تهران در خصوص شیوه اثرگذاری پول بر رونق تولید در کشورها گفت: در این زمینه تفکیک بین نهادها و نهاده‌ها مهم است. نهادها عوامل اثرگذار بر طرف عرضه هستند و نهاده‌ها عواملی مانند پول و دیگر موارد مشابهند. در کشورهای توسعه یافته مشکل اصلی در کمبود نهادها همچون نیروی کار است. اما در کشورهای درحال توسعه مشکل اصلی در نهاده‌هاست و هماهنگی نداشتن مواردی همچون خلق پول با بخش تولید در مسیر توسعه مشکل ایجاد کرده است.
وی افزود: به طور خلاصه اگر پول در اختیار کار آفرینی قرار بگیرد که بر دانش تولید مجهز است و در بخشی فعالیت می‌کند که عوامل تولید معطل مانده وجود دارد، حتما به رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال منجر می‌شود. بنابراین به هیچ عنوان نمی‌توان نتیجه گیری کرد که پول خنثی است. در واقع مسئله اصلی اینجاست که پول خلق شده در اقتصاد به کدام سمت می‌رود؛ درحالیکه در اقتصاد متعارف به طور کلی نتیجه خلق پول، افزایش تورم عنوان می‌شود.
*تجربه کشورها در استفاده از نهاده پول در ایجاد رونق اقتصادی
درودیان ادامه داد: در دوره ای از تاریخ بریتانیا در زمان ملکه ویکتوریا، خلق اعتبار بانکی به میزان بسیار زیادی رشد کرد؛ ولی در آن دوره تورم این کشور نزدیک به صفر بود. دلیل این امر هم آن بود که اعتبار خلق شده از سوی بانک‌ها صرفا به بخش های تولیدی هدایت میشد و در افزایش قیمت‌ها هیچ نقشی نداشت. برخی معتقدند انقلاب صنعتی و افزایش میزان تولید در اروپا، معلول استفاده از ابزار هدایت اعتبار بانکی بود که شرایط را برای افزایش قابل توجه میزان تولید فراهم کرد.
وی ادامه داد: حتی بدون نیاز به نظریه‌های اقتصادی، عقل سلیم به سادگی این را میفهمد که اگر پول نظام بانکی به سمت ساخت مسکن و یا سرمایه در گردش واحدهای تولیدی هدایت شود، به طور قطع نتایجی متفاوت دارد تا اینکه در ابعاد چندهزار میلیارد تومان صرف ساخت یک مال شود. در طول تاریخ هم بسیاری از کشورها هم از ابزارهای هدایت اعتبار بدون توجه به نظریات پیچیده اقتصادی استفاده کرده اند.
*فساد دولت دلیل سلب نقش آفرینی حاکمیت در هدایت اعتبار نیست
استاد اقتصاد دانشگاه تهران با بیان اینکه مشکل اقتصاد ایران در مواجهه با پول، عدم نظارت بر شیوه خلق آن است، افزود: در اقتصاد ایران لازم است با استفاده از کنترل های مستقیم، کمیت های پولی تحت کنترل قرار بگیرد و از طریق هدایت اعتبار بانکی، کیفیت نقدینگی بهبود پیدا کند و به سمت تولید هدایت شود.
وی در پایان گفت: در نظام پولی مدرن کنونی بانکها میتوانند به صورت خودمختار خلق پول کنند. این خلق پول یک فناوری اجتماعی است که میتواند در افزایش تولید و تسریع توسعه موثر باشد. اما لازمه تحقق این هدف نظارت صحیح بر عملکرد بانک‌ها در شیوه خلق پول و هدایت اعتبار در اقتصاد است. نکته مهم در این زمینه اینکه اگر دولت فاسد و سوء استفاده گر فرض شود، اساسا در نظارت بر بانک‌ها و کلیات عملکرد نظام بانکی هم نمیتواند به نحو صحیحی نقش آفرینی کند. بنابراین فساد دولت نمیتواند دستاویزی برای بیرون کردن حاکمیت از نقش آفرینی در هدایت اعتبار باشد.

انتهای پیام/