در نشست کتاب‌فروشی هنوز عنوان شد:
تئودوراکیس یکی از اسطوره‌های بزرگ یونان است
دوازدهمین برنامه کتاب فروشی هنوز که بیست وهشت مهرماه برگزار شد به نقد و بررسی آثار «میکیس تئودوراکیس» آهنگساز برجسته یونانی اختصاص داشت و در این نشست ضمن پخش قطعاتی از ساخته‌های این آهنگساز برجسته یونانی آرا و آثار او از زوایای مختلف موسیقایی، زیبایی‌شناسی و التزام به هنر متعهد مورد بررسی و نقد قرار گرفت.
به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی کتاب فروشی نشرهنوز، دوازدهمین نشست از «سه شنبه‌های هنوز» به نقد و بررسی آثار میکیس تنودوراکیس اختصاص داشت و این نشست با همکاری نشریه گزارش موسیقی برگزار شد و در این برنامه نادر مشایخی، کریستف رضاعی، محمد ضیمران، مهران پورمندان، سروش رضایی آرای تئودوراکیس (آهنگساز برجسته یونانی) را بررسی کردند.
در ابتدای این نشست، علی عظیمی‌نژادان که اجرای برنامه را برعهده داشت به طور اجمالی به معرفی تعدادی از چهره‌های به نام هنر وادبیات یونان پرداخت و گفت: «تئودوراکیس یکی از برجسته‌ترین موسیقی دان‌های یونانی است که آثار متنوعی از موسیقی فیلم، باله، سمفونی و ترانه خلق کرده است و در ایران این آهنگساز را به واسطه موسیقی‌هایی که برای فیلم‌های زوربای یونانی و زد می‌شناسند.»
او افزود: «بهانه برپایی این نشست شماره اخیر نشریه گزارش موسیقی درباره این آهنگساز یونانی است. با بررسی‌هایی که انجام داده‌ایم، با وجود اهمیت این آهنگساز، در ایران درباره این هنرمند منابع بسیار کم است. همین امرضرورت انتشارمقالات متعدد درباره او را بوجود آورد تا فرصت بازشناسایی این هنرمند برای نسل‌های مختلف فراهم شود.»
میان دهه ۴۰ و ۵۰ در یونان که موضوع التزام به هنر متعهد مطرح بود و فضای سیاسی و دیکتاتوری بر جامعه یونان حاکم بود شباهت‌هایی با دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی ما وجود دارد و همین شباهت‌ها موجب شده که هر دو نسل از دو ملیت مختلف گرایش به آثار و هنر اعتراضی داشته باشند
به گفته عظیمی نژادان، یانیس ریتسوس یکی از به نام‌ترین چهره‌های هنر و ادبیات یونان در ایران است که به واسطه ترجمه دست اول آثار او توسط فریدون فریاد با این هنرمند آشنا شده‌ایم. نیکوس کازانتزاکیس نیز یکی از نویسنده‌های به نام یونانی است که آثارش در ایران با استقبال روبرو شده است و بیشتر آثار او توسط زنده یاد محمد قاضی به فارسی برگردانده شده است.
او افزود: «یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های هنرمندان هم نسل تئودوراکیس این است که همه آن‌ها به نوعی به التزام تعهد در هنر معتقد بوده‌اند و ضمن اینکه هنرمند بوده‌اند، فعالیت سیاسی نیز داشته‌اند.»
در ادامه سروش ریاضی سردبیر نشریه گزارش موسیقی با بیان این مطلب که انگیزه انتشار شماره‌ای درباره زندگی و آثار تئودوراکیس به شش سال پیش بازمی گردد، گفت: «تا پیش از انتشار این نشریه درباره این آهنگساز تنها مقالات پراکنده‌ای منتشر شده بود و بیشتر اطلاعات مخاطبان ایرانی او معطوف به موسیقی فیلم‌هایی بود که ساخته بود. من به واسطه علاقه‌ای که از دوران جوانی نسبت به موسیقی فیلم‌های او داشتم درباره او تحقیق کردم و او را هنرمندی چند وجهی یافتم که ضمن ساختن موسیقی فیلم، ترانه نوشته، سمفونی ساخته و برای باله قطعاتی ساخته است.»
به گفته ریاضی با اینکه تئودواکیس شخصیت سیاسی نبود اما در آثارش به موضوعاتی چون آزادی و صلح پرداخته است. او با اینکه جزء هیچ گروه سیاسی نبوده است اما همواره مسائل سیاسی برای او تبعاتی به همراه داشته است و او در مقاطع متعدد تبعید شده و حتی دو بار او را زنده به گور کرده‌اند.
او افزود: «تئودوراکیس برخلاف بسیاری از هنرمندان یک فرد عمل گرا است و تنها فعالیتش را معطوف به سرودن ترانه و ساختن آهنگ نکرده است، او در صف اول بسیاری از تظاهرات حضور پر رنگی داشته است و هیچ گونه ترس و دلهره‌ای نیز برای اینکه برایش مشکلی بوجود آید نداشته است.»
به گفته ریاضی، هم اکنون تئودوراکیس در کشورش به شخصیت بی‌بدیلی تبدیل شده است و از او به عنوان یکی از اسطوره‌های یونان یاد می‌کنند.
در ادامه محمد ضیمران گفت: «میان دهه ۴۰ و ۵۰ در یونان که موضوع التزام به هنرمتعهد مطرح بود و فضای سیاسی و دیکتاتوری بر جامعه یونان حاکم بود شباهت‌هایی با دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی ما وجود دارد و همین شباهت‌ها موجب شده که هر دو نسل از دو ملیت مختلف گرایش به آثار و هنر اعتراضی داشته باشند و تئودوراکیس یکی از چهره‌های به نام هنر یونان به شمار می‌رود که در آثارش به شجاعت و نقش زنان در دوران باستان می‌پرداخت و همین ویژگی به تنهایی می‌توانست موجب شهرت او در میان شهروندان جهان سوم شود.»
او ادامه داد: «از دیدگاه اهل هنر و کسانی که به مقوله زیبایی‌شناسی توجه دارند، هنر به دو بخش تقسیم می‌شود هنری که الزاما به خود هنر می‌پردازد و هنر متعهد. هنری که جنبه‌های انسان دوستانه به خود می‌گیرد و سمت و سوی ویژه‌ای دارد و آثار تئودوراکیس از این منظر قابل بررسی است. در هنرهای تجسمی هنرمندانی که به مکتب‌های سورئالیستی، امپرسیونیسم، و دادائیسم توجه داشتند در واقع ذهنیت خاصی دارند و این گروه از هنرمندان، هنر را برای هنر دنبال نمی‌کنند؛ در موسیقی نیز چنین مقوله‌ای مشهود است.»
ضمیران با بیان این مطلب که در موسیقی که بعد انتزاعی آن از سایر رشته‌های هنری بیشتر است کمتر بحث تعهد مطرح می‌شود. اما تئودوراکیس با وجود اینکه ساخته‌هایش بعد انتزاعی به خود می‌گیرند اما از منظر هنر متعهد قابل تامل و بحث هستند. در ایران نیز با هنرمندانی چون منفرد‌زاده، عارف و شیدا روبرو می‌شویم که در آثارشان به نوعی به هنر متعهد پایبند هستند.
به گفته ضمیران در جهان سوم هر چند هنرمند قصد فعالیت سیاسی نداشته باشد از آثار او برداشت‌های این چنینی می‌شود و همین امر برای او اثرات و تبعات بدی نیز همراه دارد مثلا این موضوع موجب شده که تئودوراکیس دو بار زنده به گور شود و چندین بار از کشورش تبعید شود. او با اینکه همواره مدعی بود هیچ وقت وارد فعالیت‌های سیاسی نمی‌شود اما در دهه ۹۰ با حزب راست یونان اعتلاف کرد و چپ و راست را در یک مجموعه قرار داد و نامزد پارلمان شد.
او در پایان سخنانش از تئودوراکیس به عنوان یک اسطوره یاد کرد که نه تنها برای مردم کشورش بلکه برای مردم جهان پیرامونش تبدیل به یک الگو شده است.
در ادامه مهران پورمندان گفت: «تئودوراکیس به معنای واقعی آهنگساز فیلم نبود. او در سن ۵۰ سالگی موسیقی فیلم حکومت نظامی را می‌سازد. او با اینکه به معنای واقعی آهنگساز فیلم نبود اما موسیقی‌دان چند جانبه‌ای بود و با بسیاری از کارگردان‌های بزرگ کار کرد و برای فیلم‌های آن‌ها موسیقی ساخت. شروع کار او به عنوان آهنگساز فیلم به این شکل بود که کارگردان فیلم «زد» می‌خواست در آثارش یونان را نشان دهد و فکر کرد با موسیقی بهتر می‌تواند این تصویر را نشان دهد ازاین رو از تئودوراکیس که آن زمان در زندان بود خواست که برای فیلم زد موسیقی بسازد. تئودوراکیس هم به او گفت که از موسیقی‌هایی که تاکنون ساخته استفاده کند و با این موسیقی بود که تئودوراکیس به عنوان خالق موسیقی فیلم مطرح شد. ولی بعد‌ها با آهنگسازی برای فیلم حکومت نظامی به شهرت رسید.»
او افزود: «تئودوراکیس در آهنگسازی برای فیلم از طیف وسیعی از موسیقی جاز که بومی کشور یونان بود بهره گرفته است و در کنار آن از سازهایی چون فلوت و گیتار نیز در آثارش بهره گرفته است. توجه سینمای هالیوود و دعوت از او برای ساخت موسیقی فیلم برای سینمای هالیوود نقطه عطفی در فعالیت هنری او محسوب می‌شود.»
در ادامه کریستف رضاعی گفت: من تئودوراکیس را تا به امروز به این شکل نمی‌شناختم و تنها او را از دریچه موسیقی فیلم می‌شناختم؛ شرکت در این نشست فرصت مغتنمی بود که من با جنبه‌های مختلف کارهای او آشنا شوم. به نظر من تئودوراکیس هنرمند آوانگاری نبوده و در موسیقی، مسیر استادان پیشین خود را پیش گرفته است. نکته‌ای که موجب می‌شود نگاه‌ها معطوف به تئودوراکیس شود این است که چگونه او توانسته آثار فاخر را برای سمفونی بسازد و در کنارش از زبان عامه مردم نیز بهره گیرد.
او با اشاره به شباهت‌های میان موسیقی و فرهنگ یونانی و ایرانی گفت: موسیقی مرز ندارد و در موسیقی لهجه مطرح است و همین لهجه است که موجب می‌شود یک اثر موسیقایی از فرهنگ‌های دیگر تاثیر بپذیرد و تاثیر بگذارد. به نظر من در بحث موسیقی تلفیقی، مقوله تلفیق دروجود آهنگساز اتفاق می‌افتد و نوع برخورد او با ساز‌ها و یا فرهنگ‌های متنوع موجب شکل گیری جنبه‌هایی از موسیقی تلفیقی در آثارش می‌شود.
رضاعی ادامه داد: یک آهنگساز برای پیوند دو جنس موسیقی می‌تواند در ساز بندی و یا استفاده از نوازنده‌هایی از فرهنگ مختلف به نوعی از موسیقی تلفیقی که مدنظرش است دست یابد.
در ادامه نادر مشایخی گفت: به نظر من وقتی موزیسین‌هایی که در چند حوزه، فعالیتشان را متمرکز می‌کنند مانند شمشیر دو لبه می‌مانند که این برخوردشان ممکن است به خودشان نیز آسیب بزند. برای من به عنوان یک آهنگساز به هیچ وجه جنبه اجتماعی یک آهنگساز اهمیت پیدا نمی‌کند و برای من جنبه شخصی او اهمیت دارد.
او افزود: به نظر من موسیقی که قصد دارد خودش را به عنوان هنر سیاسی مطرح کند نقصی دارد و من استفاده از مارش‌های نظامی و صدای رژه در موسیقی را به هیچ وجه نمی‌پسندم و چنین برخوردی را با موسیقی برای تهییج مردم ناشی از نوعی همبستگی نمی‌دانم و آن را به صورت نوعی اجبار برای انجام کاری تلقی می‌کنم.
رهبر ارکستر شهر تهران گفت: به نظر من وقتی به موسیقی بخواهیم جنبه سیاسی یا اجتماعی ببخشیم موسیقی ارزشش را از دست می‌دهد. با موسیقی باید بتوانیم نوع مشاهده را تغییر دهیم نه اینکه بخواهیم دیدگاهی را به مخاطب القاء کنیم. القاء کردن موضوعی وظیفه رسانه است نه موسیقی.
او با اشاره به دهه ۶۰ میلادی که همه چیز رنگ و بوی سیاسی به خودش گرفته بود گفت: در این دهه بیشتر جوانان در کافه‌ها جمع می‌شدند و خیلی فعال بودند و نیاز به این داشتند که عواملی میان آن‌ها صمیمیت ایجاد کند و اتفاقا موسیقی آوانگارد چنین قابلیتی دارد و می‌خواهد مرز‌ها را بشکند و چیز جدیدی بوجود آورد. از این نظر موسیقی آوانگارد به هیچ وجه صمیمی نیست. به نظر من در چنین شرایطی تئودوراکیس تلاش کرد با موسیقی حس صمیمیت بوجود آورد و در این امر هم موفق بود، برای همین توانست میان نسل‌های مختلف جای خودش را باز کند.
مشایخی افزود: به نظر من بهترین نوع موسیقی سیاسی در تاریخ موسیقی، سمفونی پنج بتهوون است. بخش پایانی این نشست به پرسش و پاسخ اختصاص داشت.
میکیس تئودوراکیس متولد ۲۹ ژوئیه ۱۹۲۵ یونان است. او یکی از آهنگسازان برجسته یونان و جهان به شمار می‌رود. او ساختن موسیقی فیلم را از ۱۹۳۵ آغاز کرد. تئودوراکیس برای فیلم‌های «زوربای یونانی» (۱۹۶۴) ساخته مایکل کاکویانیس بر اساس رمانی با همین نام ازنیکوس کازانتزاکیس، «زد» (۱۹۶۹) ساخته کوستا گاوراس براساس رمانی با همین نام از واسیلیس واسیلیکوس و «سرپیکو» (۱۹۷۳) فیلمی از سیدنی لومت موسیقی ساخته است. او در کارنامه فعالیتش، ده‌ها موسیقی فیلم، سمفونی، اپرا، موسیقی تئاتر و موسیقی مجلسی دارد.
کتاب فروشی «هنوز» درخیابان کریمخان، بین ایرانشهر و ماهشهر، پلاک ۱۳۴ قرار دارد. کتاب فروشی هنوزهمه روزه تا ساعت ۱۱ شب میزبان مخاطبانش است.
انتهای پیام/
