آیا پیامبر گرامی اسلام (ص) به شهادت رسیدند؟

به گزارش خبرنگار حوزه معارف اسلامی گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، جبرئیل ابتدای سوره عنکبوت را بر حضرت رسول فرود آورد و گفت ای محمّد بخوان «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الم أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ لَیَعْلَمَنَّ الْکاذِبِینَ أَمْ حَسِبَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ أَنْ یَسْبِقُونا ساءَ ما یَحْکمُونَ. «به نام خداوند بخشنده بخشایشگر. الم. آیا مردم گمان كردند همین كه بگویند: «ایمان آوردیم‏»، به حال خود رها مى‌‏شوند و آزمایش نخواهند شد؟! ما كسانی را که پیش از آنان بودند آزمودیم (و اینها را نیز امتحان مى‌‏كنیم); باید علم خدا درباره کسانی كه راست مى‌‏گویند و كسانی که دروغ می‌گویند تحقق یابد! آیا کسانی که اعمال بد انجام مى‌‏دهند گمان کردند بر قدرت ما چیره خواهند شد؟! چه بد داوری مى‌‏كنند!»

رسول خدا (ص) به جبرئیل فرمود: این چه آزمایشی است؟ جبرئیل عرض کرد: ای محمّد همانا خدای تعالی تو را سلام می‌رساند و می‌فرماید: که من پیامبری پیش از تو نفرستادم مگر اینکه در پایان زندگی‌اش جانشینی که بجایش بنشیند برگزید و روش و احکامش را زنده کرد پس راستگویان آنانند که فرمان رسول خدا را اجرا می‌کنند و آنان که نافرمانی او را می‌کنند دروغگویانند. همانا ای محمّد نزدیک شده رفتن تو به سوی پروردگارت خدا فرمان می‌دهد به تو که پس از خود علی بن ابی طالب را برای امتت انتخاب کنی او جانشین تو است که قیام به ارشاد و هدایت امت و رعیتت می‌کند. اگر امت پیروی او را کردند سالم خواهند ماند …  حذیفه گفت: رسول خدا، علی (ع) را خواست و با او خلوت کرد همان روز و شب را علم و حکمتی که خدا با وی سپرده بود او هم به علی(ع) سپرد و او را آگاه کرد آنچه را که جبرئیل گفته بود.

عبدالله بن مسعود گوید: پیامبر اکرم(ص) یک ماه پیش از وفات خود، خواص اصحاب خود را در خانه‌اش فرا خواند و جریان نزدیک بودن وفات خود را به اطلاع اصحاب رساند. «حبیب السیر» با اختلافی جزئی همین مطلب را یادآور می‌شود.

مرگ و عبور از دنیا وعده و سنت الهی است که همه انسان‌ها را دربرمی‌گیرد و پیامبر اکرم(ص) نیز پس از اتمام مأموریت خود از سوی خدا وعده ترک دنیا را دریافت کرد. پس از وفات رسول اکرم(ص) عده‌ای تلاش کردند به جامعه مسلمین القا کنند پیامبر عمر طبیعی خودشان را کردند و به صورت طبیعی از دنیا رفته و کسی به ایشان قصد سوء نکرد و در طول تاریخ این نظر را با تعبیر وفات و یا رحلت پیامبر ابراز کردند. 

تاریخ رحلت پیامبر اکرم (ص)

درباره تاریخ دقیق رحلت رسول اكرم(ص) میان شیعه و اهل سنت، اتفاق نظر نیست. زیرا تاریخ‌نگاران و سیره‌نویسان شیعه به پیروى از اهل بیت(ع)، تاریخ رحلت پیامبر اکرم(ص) را روز دوشنبه 28 صفر سال یازدهم هجرى قمرى دانسته‌اند، ولیكن علماى اهل سنت تاریخ آن را در ماه ربیع الاول ذكر كرده‌اند و در این كه چه روزى از ربیع الاول بوده است، اختلاف دارند. برخى روز اول، برخى روز دوم و برخى روز دوازدهم و عده‌اى روز دیگرى از این ماه را به عنوان رحلت پیامبر بیان كرده‌اند. شیخ عباس قمی می‌گوید اكثر علماى اهل سنت روز رحلت پیامبر اکرم را در روز دوازدهم ماه ربیع الاول گفته‌‌اند.

بررسی رحلت پیامبر اکرم(ص) در کتب شیعه و اهل سنت

در این مسئله که پیامبر اکرم با شهادت از این دنیا رفتند در بین شیعه و اهل تسنن اختلاف زیادی وجود ندارد و روایات و مستندات بسیاری در کتاب‌های معتبر اهل تسنن نیز بر صحت این مسئله تصریح دارد؛ یعنی هرچند که الفاظ و توصیفات آنها کاملاً با یکدیگر مشابه نیستند، اما از مجموع آنها، می توان موضوع مورد بحث را ثابت نمود. اکنون به تعدادی از این روایات با استناد به کتب فریقین اشاره می نماییم:

محمد بن یعقوب کلینی در کتاب «کافی» آورده است؛ امام صادق (ع) می فرمایند: چون پیامبر اسلام (ص)، ذراع (یا سر دست) گوسفند، را دوست می‌داشتند، یک زن یهودی با اطلاع از این موضوع ایشان را با این بخش از گوسفند مسموم نمودند. در این روایت، به مسمومیت پیامبر (ص) تصریح شده، اما در آن اشاره‌ای نشده است که آیا ایشان بر اثر این سم به شهادت رسیده‌اند یا خیر؟

امام صادق(ع) در روایت دیگری که در کتاب «بصائر الدرجات» آمده است فرمودند: «پیامبر اکرم (ص) در جریان جنگ خیبر مسموم شده و هنگام رحلتشان بیان فرمودند که لقمه‌ای که آن روز در خیبر تناول نمودم، اکنون اعضای بدنم را نابود نموده است و هیچ پیامبر و جانشین پیامبری نیست، مگر این که با شهادت از دنیا می رود» در این روایت، علاوه بر تصریح به مسموم شدن رسول خدا (ص) و شهادت ایشان در پی مسمومیت، به اصلی کلی نیز اشاره می‌شود که مرگ تمام پیامبران و اوصیا با شهادت بوده و هیچ کدام، با مرگ طبیعی از دنیا نمی‌روند! روایات دیگری نیز وجود دارد که این اصل کلی را تقویت می نماید. بر این اساس، هر چند دلیل متقنی بر شهادت پیامبر(ص) نیز ارائه نشود، باز هم می‌توان معتقد بود که رحلت ایشان طبیعی نبوده است!

تنها شیعیان نیستند که معتقد به شهادت پیامبر (ص) هستند، بلکه روایات فراوانی در صحاح و دیگر کتب اهل سنت نیز وجود دارد که همین موضوع را تأیید می‌نماید.

در کتاب «صحیح بخاری» که معتبرترین کتاب اهل سنت است نقل شده که پیامبر (ص) در بیماری منجر به رحلتشان، خطاب به همسرشان عایشه فرمودند: من همواره درد ناشی از غذای مسمومی را که در خیبر تناول نموده‌ام، در بدنم احساس می‌کردم و اکنون گویا وقت آن فرا رسیده که آن سم، مرا از پای درآورد. همین موضوع در «سنن دارمی» نیز بیان شده است. علاوه بر این که در این کتاب، به شهادت برخی از یاران پیامبر(ص)، بر اثر تناول همان غذای مسموم نیز اشاره شده است.

از دیگر روایات که به مسمومیت حضرت محمد(ص) اشاره دارد روایت محمد بن سعد؛ از قدیمی‌ترین مورخان مسلمان است که ماجرای مسمومیت پیامبر اکرم(ص) را نقل کرده است.

این روایت در جلد دوم کتاب «الطبقات الکبری» آمده است: «هنگامی که پیامبر (ص)، خیبر را فتح نموده و اوضاع به حالت عادی برگشت، زنی یهودی به نام زینب که برادر زاده مرحب بود که در جنگ خیبر کشته شد، از دیگران پرسش می نمود که پیامبر (ص) کدام بخش از گوسفند را بیشتر دوست می دارد؟ و پاسخ شنید که سردست آن را. سپس آن زن، گوسفندی را ذبح کرده و تکه تکه نمود و بعد از مشورت با یهودیان در مورد انواع سم ها، سمی را که تمام آنان معتقد بودند، کسی از آن جان سالم به در نمی‌برد انتخاب نموده و اعضای گوسفند و بیشتر از همه جا، سردست ها را مسموم نمود.

هنگامی که آفتاب غروب نموده و پیامبر (ص) نماز مغرب را به جماعت اقامه فرموده و در حال برگشت بودند، آن زن یهودی را دیدند که همچنان نشسته است! پیامبر (ص) دلیل آن را پرسیدند و او جواب داد که هدیه ای برایتان آوردم! پیامبر (ص) با قبول هدیه، به همراه یارانش بر سر سفره نشسته و مشغول تناول غذا شدند ... بعد از مدتی، پیامبر (ص) فرمودند که دست نگه دارید! گویا این گوسفند مسموم است! مؤلف کتاب، سپس نتیجه می‌گیرد که شهادت پیامبر (ص) به همین دلیل بوده است».

اما شیعیان با استناد به روایت مختلف دیگر ضمن تأیید و تأکید بر مسمومیت منجر به شهادت پیامبر این مسمومیت و سوءقصد را در روز آخر حیات ایشان  می‌دانند.

در جلد دوم «الطبقات الکبری» آمده است: پس بیهوش شد و چون به هوش آمد زنها به او دارو خوراندند در حالی که او روزه‌دار بود. در روایت دیگری که در جلد اول کتاب «تفسیر العیاشی» نقل شده است که «عبدالصمد بن بشیر» از امام صادق(ع) روایت کرده که آن حضرت فرمود: می‌دانید پیامبر درگذشت یا کشته شد همانطور که خدا می‌فرماید: (اگر او درگذرد یا کشته شود به جاهلیت باز می‌گردید.) او قبل از مرگ مسموم شد. آن دو زن به او سم نوشاندند.

در جلد اول «الطب النبوی»، ابن جوزی می‌گوید: «به او دوا خوراندند در حالی‌که بیهوش بود و چون به هوش آمد فرمود: چه کسی با من چنین کرد. این کار زن‌هایی است که از آنجا آمده‌اند و با دست به سوی حبشه اشاره کرد».

بدین ترتیب، از مجموع روایات نقل شده در کتب شیعه و اهل سنت، می‌توان به نظریه شهادت ناشی از مسمومیت پیامبر(ص) رسید. 

انتهای پیام/4028/