طرح صلح هرمز؛ ابتکاری با ابهامات فراوان/ تاجیک: روحانی اجلاس منطقه‌ای را به‌جای تشکیل ائتلاف پیگیری کند

گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا-مجتبی اسماعیلی: حسن روحانی روز دوشنبه پیش از عزیمت به نیویورک از ابتکار طرح صلح هرمز که روز گذشته در مجمع عمومی سازمان ملل متحد آن را تشریح نمود، رونمایی کرد و گفت: در این طرح به دنبال همکاری جمعی در منطقه خلیج فارس با هدف حفظ امنیت هستیم و می‌خواهیم همه کشورهای منطقه در این مسیر مشارکت و همکاری کنند. هم‌چنین ابتکار صلح هرمز در وهله نخست یک طرح امنیتی است اما ابعاد اقتصادی و سیاسی نیز دارد.

ساعاتی بعد محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در نشستی با خبرنگاران رسانه‌های بین‌المللی که در مقر نمایندگی سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار شد، گفت: تنگه هرمز از لحاظ راهبردی مهم و ابتکار هرمز یا ایده «ائتلاف برای امید» را رئیس‌‌جمهور مطرح کرد که برای ما بسیار جدی است. 

وی گفت: این ابتکار چرخشی از مفهوم خرید امنیت به سمت اتکا به خود مردم منطقه و همکاری میان آن‌ها است. این‌ها بنیان امنیت در منطقه هستند و بدون آن‌ها امنیت، خیالی دست نیافتنی در منطقه خواهد بود. برخی از کشورهای منطقه بچه‌گانه رفتار و از کاربرد نام خلیج فارس خودداری می‌کنند؛ این در حالی است که تا 50 سال پیش، بر روی سربرگ‌های دولت عربستان عبارت «الخلیج الفارسی» درج می‌شد.

ظریف حتی نام کشورهایی را که می‌توانند عضو ائتلاف شوند بیان کرد و گفت که ائتلاف حفظ امنیت دریایی خلیج فارس باید با مشارکت اولیه کشورهای ایران، عربستان، امارات، عراق، بحرین، قطر، عمان و کویت و با نظارت سازمان ملل متحد تشکیل شود. وزیر امور خارجه کشورمان افزود: ما مخالف پیوستن یمن به این ائتلاف نیستیم، ولی در حال حاضر مشخص نیست چه رخ خواهد داد و احتمالاً این موضوع باید زیر نظر سازمان ملل متحد انجام شود.

حضور عربستان جنگ‌طلب در یک ائتلاف صلح‌جویانه! 

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر و با وجود بحران‌های مختلف ثابت بوده و در دولت‌های گذشته نیز بر لزوم حفظ صلح و ثبات در منطقه تأکید شده است. در این میان یکی از اصولی که دولت‌ تدبیر و امید با روی کار آمدن حسن روحانی تلاش کرد پیاده‌سازی کند، اتکای به غرب و دست دراز کردن به سوی اروپایی‌ها بود. 

جمهوری اسلامی ایران بارها از زبان مقامات ارشد کشور اعلام کرده است که حراست از امنیت منطقه باید در اختیار کشورهای منطقه باشد و در این راستا دولت روحانی تلاش می‌کند، به‌طور کاملاً ظریف از یک تناقض نوپدید در منطقه عبور کند؛ از سویی ابتکار صلح هرمز را در تقابل با ائتلاف آمریکایی ناوبری دریایی خلیج فارس  پیشنهاد می‌کند تا ائتلافی منطقه‌ای شکل بگیرد و از سوی دیگر با مشکلی به نام عربستان مواجه است. 

گنجاندن نام عربستان سعودی در یک ائتلاف صلح‌محور با حضور ایران آن هم با هدف حفظ امنیت در منطقه، در حالی است که این کشور با حملات خود به نقاط مختلف یمن در پنج سال گذشته جنایت‌های بی‌شماری در حق مردم، زنان و کودکان بی‌پناه یمنی مرتکب شده است. این موضوع باعث شده است تا به نتیجه رسیدن طرح دولت در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد.

ائتلاف منطقه‌ای یا فرامنطقه‌ای؟

غرب آسیا از دیرباز دارای اهمیت راهبردی بوده و با توجه به این موضوع مهم‌ترین چالش‌ منطقه موضوعات امنیتی است. بخشی از این چالش‌ها برون‌منطقه‌ای و به‌خاطر دخالت قدرت‌های بیرونی و بخش دیگر منطقه‌ای است که از درک درست یا نادرست همسایگان از یکدیگر ناشی می‌شود؛ به‌ گونه‌ای که هر یک از بازیگران منطقه دیگری را تهدیدی برای بقا و امنیت خود تلقی می‌کند. با توجه به ماهیت این نظم، همه بازیگران فعال منطقه هم‌چون ایران و عربستان برای حفظ امنیت خود به سمت ائتلاف‌سازی یا ورود به ائتلاف‌های منطقه‌ای و فرا‌منطقه‌ای با پشتوانه‌های سیاسی و امنیتی پیش می‌روند. 

عربستان به‌طور کلی در قبال ائتلاف‌سازی روش‌ها و رویکردهایی را در پیش گرفته است که مهم‌ترین آن ائتلاف‌سازی با بازیگران رسمی منطقه‌ای و کشورهای اسلامی فرامنطقه‌ای با رهبری این کشور است. گرچه در این ائتلاف‌ها، بازیگران متعددی حضور دارند ولی عربستان به‌‌عنوان رهبر آن، هزینه‌های مالی ائتلاف را متحمل می‌شود. طبعاً با چنین نگرشی ورود این کشور به ائتلافی که ایران قصد راهبری آن را دارد موضوعی قابل تأمل به نظر می‌آید.

موضوع بعد به تمایلات غربگرایانه روحانی و برخی انحرافات آن از سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران بازمی‌گردد. تشکیل ائتلافی منطقه‌ای موضوعی تحسین‌شده و پسندیده است و هیچ لزومی ندارد آمریکا از آن سوی خلیج خوک‌ها بخواهد در خلیج فارس ائتلاف‌سازی کند و برای امنیت منطقه، راهبرد ارائه دهد؛ اما این سیاست اصولی با تمایلات رئیس‌جمهور درهم‌آمیخته و وی نتوانسته است از حضور اروپایی‌ها در این ائتلاف چشم‌پوشی کند.

رئیس‌جمهور کشورمان در این راستا، همه کشورهای منطقه خلیج فارس و هم‌چنین چین، فرانسه، روسیه، انگلیس و آمریکا را به تشکیل یک ائتلافی واحد برای صلح دعوت کرده است. این موضوع باعث می‌شود تا این سؤال در افکار عمومی ایجاد شود که آیا ایران قصد ایجاد ائتلافی منطقه‌ای دارد یا فرامنطقه‌ای؟

نصرت‌الله تاجیک، کارشناس امور بین‌الملل و سفیر پیشین ایران در اردن در گفتگو با خبرنگار حوزه غرب آسیا و محور مقاومت گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا گفت: یکی از ایرادات اقدام روحانی این بود که بدون بررسی‌های کارشناسی و رایزنی با کشورهای منطقه چنین طرحی ارائه شد و معلوم نیست موضع‌گیری کشورهای منطقه چگونه باشد. این‌گونه طرح‌ها صرف طرح بودن و ارائه راهکار خوب است، ولی باید در تعامل با دیگر کشورها و به‌صورت جزئی‌تر بررسی و همه ابعاد آن سنجیده شود.

برگزاری اجلاس منطقه‌ای به جای تشکیل ائتلاف

اگر از منظر کارشناسی به موضوع نگاهی بیندازیم شاید بهتر بود اقدامات عمیق‌تری پیش از ارائه طرح ائتلاف انجام می‌شد؛ چه این‌که حتی در اروپا نیز پیش از تشکیل هر ائتلافی سلسله نشست‌ها و دیدارهایی میان سران اروپا و حتی آمریکا برگزار می‌شود و در نمونه منطقه‌ای آن، عربستان برای ورود به جنگ یمن و تشکیل ائتلاف عربی، مباحث مربوط به آن را در شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب مطرح کرده بود. 

در موضوع تشکیل ائتلاف صلح هرمز نیز به نظر می‌آید بهتر بود پیش از آن‌که رئیس‌جمهور این طرح را ارائه کند، عواقب و چشم‌انداز آن را در وضعیت حساس منطقه بررسی می‌کرد. موضوعی که نصرت‌الله تاجیک بر آن صحه می‌گذارد و می‌گوید: به نظر نمی‌آید این طرح در تماس و گفتگو با مقامات منطقه‌ای ارائه شده باشد.

این کارشناس امور بین‌الملل پیشنهادی نیز در راستای اجرایی شدن این طرح ارائه کرد و گفت: بهتر بود حسن روحانی در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد و حتی در گفتگوهای خود با سران منطقه‌ای و جهانی پیشنهاد برگزاری یک اجلاس بزرگ منطقه‌ای را از سوی آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد ارائه می‌کرد تا در این اجلاس، کشورهای حاشیه جنوبی و شمالی خلیج فارس به بررسی تشکیل چنین ائتلافی بپردازند.

تاجیک تأکید کرد: ایران و عربستان دو قطب بزرگ منطقه غرب آسیا هستند که تعارضاتی با یکدیگر دارند و طبعاً نمی‌توان با وجود این تعارضات انتظار تشکیل یک ائتلاف با حضور این دو کشور داشت.

انتهای پیام/4033/پ