برترین مربیان وطنی ورزش ایران/معمارانی که جاودانه شدند؛ از «سلطان» تا «آقای خاص»

به گزارش خبرنگار گروه ورزشی خبرگزاری آنا، بدون شک هر تیم یا ورزشکار ایرانی برای رسیدن به موفقیت در  آوردگاه جهانی، المپیک و آسیا به عوامل زیادی نیاز دارد که اصلی‌ترین آن وجود مربی است. از زمانی که تصمیم گرفته شد سطح ورزش ایران از آماتور بیرون بیاید و به سوی حرفه‌ای شدن برود، بحث مربیان خارجی هم در کنار آن مطرح شد.

بدون شک حضور مربی خارجی اتفاق بدی نیست و چه بسا در برخی رشته‌های ورزشی مانند والیبال، در رده بزرگسالان حضور مربی خارجی شاکله والیبال را تغییر داد و این تیم را به سمت و سویی برد که هم‌اکنون قدرت اول قاره کهن محسوب می‌شود.

در کنار مربیان تأثیرگذاری که در ورزش ایران در هر رده سنی و رشته‌های مختلف حضور داشته‌اند اما در تمامی این سال‌ها مربیان خارجی زیادی با صرف هزاران دلار از بودجه بیت‌المال به ایران آمدند و هدایت تیم‌های مختلف ورزشی را برعهده گرفتند. مربیانی که بعضاً گاهی در یک رشته ورزشی خاص موفق عمل کردند ولی در عمل هیچ‌ آورده‌ای برای ورزش ایران به همراه نداشتند و در دوران حضورشان در ایران استعدادیابی هم در رشته‌های مختلف صورت نگرفت.  

اما در نقطه مقابل مربیان داخلی زیادی بودند که موفق شدند در تیم‌های مختلف ورزشی اتفاقات خوبی را رقم بزنند و نام خودشان را در ورزش ایران جاودانه کنند. مربیان ایرانی که در رده‌های مختلف تیم‌های ورزشی با شناخت خوب از ورزشکاران خودشان آنها را به مسیر درست هدایت کردند.

در این گزارش سعی می‌کنیم اسامی و افتخارات مربیان ایرانی که توانستند در رشته‌های مختلف نام خودشان را در ورزش کشور جاودانه کنند را مورد بررسی قرار دهیم.

*فوتبال

از بین رشته‌های ورزشی، فوتبال در جذب مربی خارجی سرآمد بود، سابقه جذب مربی خارجی در فوتبال ایران به سال ۱۳۲۷ برمی‌گردد که برای نخستین بار در ۷۱ سال پیش، مسئولان وقت تصمیم گرفتند برای ارتقای سطح فوتبال ایران، از مربیان خارجی استفاده کنند. اما نکته قابل توجه این بود که در تمامی این سال‌ها که نیمکت فوتبال ایران به مربیان خارجی و ایرانی سپرده شده بود، مربیان ایرانی بودند که توانستند نامشان را در تاریخ فوتبال ماندگار کنند. 

مهاجرانی؛ پرافتخارترین مربی قاره آسیا

حشمت مهاجرانی در سال ۱۹۷۵ و بعد از حضور دو مربی خارجی، هدایت تیم ملی فوتبال را برعهده گرفت.  او را باید بهترین سرمربی تاریخ قارهٔ آسیا بنامیم.  مهاجرانی دوره مربیگری را در ژاپن سپری کرده بود و در سال ۱۳۴۹ به عنوان مربی تیم زیر ۲۱ سال ایران انتخاب شد. دوران مربیگری مهاجرانی را می‌توان دوران شناخت بسیاری از استعدادهای جوان فوتبال بنامیم، چرا که خیلی از بزرگان فوتبال توسط این مربی شناخته شدند. همانطور که گفته شد مهاجرانی کار خودش را از تیم‌ جوانان آغاز کرد. تیم ملی فوتبال جوانان ایران در زمان مربیگری مهاجرانی توانست برای چهار دوره پیاپی قهرمان آسیا شود. پیش از این تیم جوانان ایران هرگز قهرمانی آسیا را تجربه نکرده بود. این رکوردی بود که تا امروز هیچ مربی ایرانی به آن دست پیدا نکرده است.

در زمان هدایت مهاجرانی در تیم ملی فوتبال، برای نخستین بار تیم به مرحله یک‌چهارم نهایی المپیک ۱۹۷۶ مونترال راه پیدا کرد. در سال ۱۹۷۸ مهاجرانی بزرگترین افتخار خود و فوتبال ایران را رقم زد و تیم ایران برای نخستین بار به رقابت‌های جام جهانی فوتبال راه پیدا کرد.

پروین؛ قهرمانی در آسیا با سلطان

بعد از مهاجرانی، پروین را باید پرافتخارترین مربی ایرانی در فوتبال بنامیم. پروین به مدت چهار سال سر‌مربی تیم ملی فوتبال ایران بود و در سال ۱۹۹۰ میلادی توانست  قهرمانی بازی‌های آسیایی پکن را نصیب ملی‌پوشان فوتبال کند، همچنین قهرمانی جام در جام آسیا همراه با پرسپولیس از دیگر افتخارات پروین در فوتبال ایران بود. 

پورحیدری؛ اسطوره فراموش‌نشدنی

منصور پورحیدری پس از افتخارات زیادی که در عرصه مربیگری در رده باشگاهی به دست آورد در سال ۱۳۷۷ به نیمکت تیم ملی فوتبال ایران رسید و  در همین مدت کوتاهی که هدایت تیم ملی فوتبال را برعهده داشت توانست مدال طلا بازی‌های آسیایی ۱۹۹۸ را به دست بیاورد. 

*والیبال

تیم ملی والیبال کشورمان در حال حاضر برترین تیم آسیا و یکی از قدرت‌های برتر جهان به‌شمار می‌رود. البته موفقیت‌های والیبال را باید در ابتدا مدیون مدیران ورزشی همچون یزدانی خرم و داورزنی بنامیم که در والیبال ایران تحول ایجاد کردند. از سال ۲۰۱۰ با وجود زیرساخت‌ها، والیبال ایران پیشرفت شگرفی نسب به والیبال سنتی کرد. البته ناگفته نماند که  دوران اوج والیبال ایران در رده بزرگسالان با ولاسکو رقم زد. مربی آرژانتینی که دوران شکوفای والیبال را برای ایران رقم زد. 

اما در رده پایه مربیان ایرانی را باید پیشگام موفقیت در والیبال ایران بنامیم. مصطفی کارخانه، محمد وکیلی و بهروز عطایی سه مربی ایرانی هستند که در چند سال اخیر در رده پایه نامشان را به موفقیت‌های والیبال گره‌ زدند. 

کارخانه؛ موفق‌ترین سرمربی والیبال

مصطفی کارخانه، با کسب ۱۲ قهرمانی در رده باشگاهی موفق‌ترین سرمربی ایرانی لقب دارد. البته موفقیت‌های او تنها در رده باشگاهی خلاصه نمی‌شود و این مربی در رده‌های پایه هم افتخارات زیادی در کارنامه خود ثبت کرده است.  کارخانه در سال ۱۳۸۰ با تیم نوجوانان به عنوان قهرمانی در آسیا رسید، همچنین قهرمانی جوانان آسیا، در سال‌های  ۱۳۷۷، ۱۳۸۱، ۱۳۸۵، ۱۳۸۷ از دیگر موفقیت‌های کارخانه است. 

مسابقات قهرمانی جهان در  سال ۲۰۰۷ در مراکش، تیم جوانان زیر ۲۱ سال با هدایت کارخانه روی سکوی سومی رفتند. در مسابقات نوجوانان جهان در سال ۸۰ به میزبانی قاهره، کارخانه هدایت این تیم را برعهده داشت که موفق به کسب عنوان قهرمانی شد. 

عطایی؛ تکرار کسب سکوی جهان پس از ۱۲ سال

بهروز عطایی به عنوان سرمربی تیم ملی جوانان والیبال ایران توانست در مسابقات زیر ۲۱ سال قهرمانی جهان در کشور بحرین را با این تیم کسب کند. تیم ملی والیبال جوانان در مسابقات جهانی روی سکوی قهرمانی رفت و نشان خوش‌رنگ طلا را  کسب کرد. البته تیم ملی والیبال جوانان ۱۲ سال پیش در جهان عنوان سومی را با مصطفی کارخانه کسب کرده بودند و حالا در همین رده این تیم روی سکوی قهرمانی ایستاد و این افتخار دوباره با یک مربی ایرانی دیگر به دست آمد.

وکیلی؛ مربی که نسل طلایی می‌سازد

از سال ۹۳ که محمد وکیلی از سوی داورزنی به عنوان سرمربی تیم نوجوانان والیبال انتخاب شد تا به امروز که پنج سال می‌گذرد، این مربی در رده‌های پایه موفقیت‌های قابل توجهی به دست آورده است.  در سال ۲۰۱۷ تیم والیبال نوجوانان با هدایت وکیلی در مسابقات قهرمانی جهان روی سکوی جهان ایستاد و به نشان خوش‌رنگ طلا رسید. در سال ۲۰۱۴  هم در رقابت‌های قهرمانی آسیا، این تیم به عنوان قهرمانی رسید.

موفقیت‌های مربیان ایرانی به همین‌جا ختم نمی‌شود و در دیگر رشته‌های ورزشی بعضاً مربیانی داریم که نامشان در تاریخ ورزش ایران با موفقیت گره خورده است. 

*فوتسال

شمس؛ معمار نوین فوتسال ایران

در رشته فوتسال، بدون شک موفق‌ترین چهره در این رشته ورزشی، حسین شمس است. او مقام اول در رقابت‌های قهرمانی فوتسال آسیا در سال‌های ٬۱۹۹۹ ٬۲۰۰۰ ٬۲۰۰۷ ٬۲۰۰۸ ۲۰۱۰ را به دست آورده است. همچنین در جام کنفدراسیون‌ها در سال ۲۰۰۹ به عنوان قهرمانی رسید. در سال ۲۰۰۹ و ۲۰۰۷ در مسابقات جایزه بزرگ تیم فوتسال ایران با این مربی به عنوان نایب‌قهرمانی رسید. شمس با وجود اینکه افتخارات زیادی در کارنامه خود دارد، در چند سال اخیر به دلیل انتقادهای تند و تیزی که به کمیته فوتسال داشته است در این رشته جایگاهی ویژه‌ای ندارد.

ناظم‌الشریعه؛ جام جهان با مرد ایرانی

در کنار حسین شمس، محمد ناظم‌الشریعه هم از دیگر مربیانی است که در رشته فوتسال تأثیرگذار بوده است. ناظم‌الشریعه در سال ۲۰۱۶ در جریان مسابقات فوتسال جام ملت‌های آسیا تیم را به قهرمانی رساند و این موفقیت پس از ۶ سال برای ایران با این مربی رقم خورد.

ناظم‌الشریعه همچنین توانست در سال ۲۰۱۶ در جریان رقابت‌های جام جهانی فوتسال، تیم ایران را به سکوی سومی برساند و نشان برنز را کسب کند. همچنین قهرمانی  در مسابقات فوتسال جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۸ در چین تایپه از دیگر افتخارات این مربی بود.

مظفر؛ مربی موفق بانوان فوتسال در آسیا

رشته فوتسال در بخش بانوان هم با یک مربی ایرانی به موفقیت‌های قابل قبولی رسیده است. شهرزاد مظفر در چند سالی که هدایت تیم ملی فوتسال بانوان را برعهده داشت، به موفقیت‌های خوبی رسید. تیم ملی فوتسال زنان ایران در مسابقات قهرمانی فوتسال زنان آسیا در سال ۲۰۱۵ با شکست ژاپن به عنوان قهرمانی رسید.

همچنین در مسابقات قهرمانی فوتسال زنان آسیا در سال ۲۰۱٨ تیم ایران باز هم با شکست ژاپن به عنوان قهرمانی رسید. پس از سال‌ها حضور مظفر در فوتسال ایران، او چند ماه پیش به دلیل بی‌مهری‌های مسئولان راهی کویت شد و هم‌اکنون هدایت تیم ملی کویت را برعهده دارد و وضعیت تیم ملی فوتسال بانوان هم نامشخص است. در تازه‌ترین اظهارات هم در مورد وضعیت تیم فوتسال بانوان، مسئولان اعلام کردند که این تیم نیازی به مربی ندارد!

*کشتی

بدون شک ورزش اول کشور با نام بزرگانی چون محمد بنا، رسول خادم، محمد برزگر و دیگر بزرگان کشتی گره‌خورده است.

بنا؛ معمار کشتی فرنگی 

در کشتی فرنگی محمد بنا در صدر برترین مربیان گوش‌شکسته فرنگی است. تیم ملی كشتی فرنگی ایران در المپیک لندن برای نخستین بار با سه مدال طلای مردان به مقام قهرمانی رسید. بنا در المپیک ریو هم در کنار گوش‌شکسته‌ها بود، اما در المپیک ریو به دلیل مشکلاتی که به وجود آمد، این مربی نتوانست موفقیت‌های خود را تکرار کند و بعد از المپیک ریو هم او از تیم ملی ایران خداحافظی کرد.  البته بنا پس از رفتن خادم از فدراسیون کشتی، دوباره در جمع فرنگی‌کاران حضور یافت و حالا او و شاگردانش به دنبال تکرار موفقیت این بار در المپیک توکیو هستند.

خادم؛ احیای کشتی آزاد در ریو

در کنار محمد بنا، باید در کشتی آزاد از رسول خادم به عنوان بهترین مربی در این سال‌های اخیر نام ببریم. خادم البته به مدت پنج سال هم به عنوان رئیس فدراسیون فعالیت می‌کرد و در سال ۲۰۱۶ در جریان رقابت‌های المپیک ریو، تیم کشتی آزاد با هدایت خادم با کسب یک مدال طلا، یک مدال نقره و یک مدال برنز بهترین نتیجه را پس از المپیک ۱۹۹۶ آتلانتا کسب کرد و نایب قهرمان این مسابقات شد. 

*والیبال نشسته

رضایی؛ مردی برای تمام جام‌ها

پیشینه این ورزش به سال ۱۳۵۹ برمی‌گردد؛ زمانی که تنها چهار استان در این رشته فعال بودند. پس از جنگ تحمیلی و جانباز شدن افراد زیادی از مردم جامعه، گرایش به ورزش و به خصوص والیبال نشسته شدت گرفت. این رشته از همان ابتدای ظهورش عملکرد خارق‌العاده‌ای در جهان و آسیا داشته است. ملی‌پوشان والیبال نشسته با نمایش خیره‌کننده‌ای قدرت‌های سنتی این رشته، همچون فنلاند و هلند را مغلوب کردند و به مدت دو دهه طلایه‌دار این رشته در جهان هستند و تا سال ۲۰۱۷ با ۶ عنوان قهرمانی پارالمپیک و هفت عنوان جهانی پرافتخار‌ترین تیم والیبال نشسته جهان محسوب می‌شوند.

تمام افتخارات این رشته در شرایطی رقم خورده که هدایت این تیم برعهده مربیان ایرانی بوده است. هادی رضایی یکی از مربیان به نام والیبال نشسته در ایران است که در چند سال اخیر افتخارات زیادی را در کارنامه خود ثبت کرده است. در حال حاضر رضایی دبیرکل منطقه آسیا و اقیانوسیه و مشاور فنی سازمان جهانی پاراوالیبال WPV است.

*شمشیربازی

فخری؛ قهرمان دیروز، قهرمان‌پرور امروز

۱۱۹ سال پیش، شمشیربازی پای ایران را به المپیک باز کرد. در المپیک ۱۹۶۴ توکیو چهار ملی‌پوش شمشیربازی برای نخستین بار به المپیک راه پیدا کردند و از همان زمان به بعد این رشته جزء رشته‌های المپیکی در ایران به حساب آمد. البته آغاز فعالیت جدی شمشیربازی در ایران از سال ۱۳۶۸ بود. این رشته ورزشی در تمامی ادوار المپیک حضور داشته و در ایران هم از سال ۱۳۲۸ رواج پیدا کرد اما از سال ۱۳۵۹ به مدت ۱۰ سال وقفه‌ای در آن ایجاد شد و دوباره  از سال ۶۸ شروع به کار کرد. 

شمشیربازی ایران در چند سال اخیر نشان داد، حرفی برای گفتن دارد. درست از المپیک ریو که مجتبی عابدینی با ناداوری عنوان سومی را از دست داد و در جایگاه چهارم قرار گرفت، نگاه‌ها به شمشیربازی تغییر کرد. به‌خصوص اینکه تمام افتخارات این رشته ورزشی در این چند سال با هدایت مربی ایرانی پیمان فخری رقم می‌خورد. فخری قهرمان دیروز و قهرمان پرور امروز، شاگردانی را در شمشیربازی تربیت کرده است که می‌توان امیدوار بود که این ملی‌پوشان به زودی در المپیک ۲۰۲۰ تاریخ‌ساز خواهند شد. به‌خصوص اینکه همین چند روز پیش بود که عابدینی نخستین مدال ایران در مسابقات جهانی شمشیربازی را در بوداپست مجارستان از آن خود کرد و نامش را در تاریخ این رشته ماندگار کرد.

*تکواندو

ذوالقدر؛ آغازگر دوران باشکوه

تکواندوی ایران در طی ۴۰ سال فعالیت خود در مسابقات قهرمانی آسیا، بازی‌های آسیایی، قهرمانی جهان و المپیک شاهد حضور ۱۱ سرمربی در رأس آن بوده است که هر کدام بخشی از تاریخ این رشته را تشکیل داده‌اند. غلامحسن ذوالقدر را باید معمار موفقیت‌های تکواندو بنامیم؛ مربی که در طول سال‌هایی که هدایت تیم ملی را برعهده داشت تکواندوکاران بنامی را معرفی کرد. 

ذوالقدر در نخستین دوره مسابقات قهرمانی آسیا، با کسب یک طلا، یک نقره و چهار برنز به عنوان نایب‌قهرمانی رسید. ذوالقدر همچنین در دو دوره رقابت‌های قهرمانی آسیا هدایت تیم را برعهده داشت که  موفق به کسب یک مقام نایب قهرمانی و یک عنوان چهارمی شد.

در سال ۱۹۹۸ در هوشی‌مینه ویتنام تیم ملی با هدایت ذوالقدر با کسب دو نقره و یک برنز به مقام چهارمی دست یافت و در سال ۲۰۰۲ در امان اردن با یک طلا، دو نقره و سه برنز مجدداً به عنوان نایب قهرمانی آسیا دست یافت. 

ذوالقدر در سه دوره پیاپی هدایت تیم ملی را در بازی‌های آسیایی برعهده داشت که موفق به کسب دو عنوان نایب‌قهرمانی و یک مقام سومی در این مسابقات شد. همچنین این مربی ۶ دوره هدایت تیم ملی تکواندو را در مسابقات جهانی برعهده داشت که به غیر از یک دوره، در پنج دوره دیگر سکوی جهانی را کسب کرد. 

همچنین او پرافتخارترین مربی تاریخ تکواندو ایران در رقابت‌های المپیک است. در المپیک ۱۹۹۲ بارسلونا هدایت تیم ملی تکواندو را برعهده داشت اما به دلیل آزمایشی بودن حضور تکواندو در این مسابقات مدال‌های نقره عسگری و برنز مقانلو در کارنامه او محاسبه نشده است. در المپیک سیدنی، هادی ساعی به مدال برنز رسید.  در المپیک ۲۰۰۴ یونان نیز تکواندو ایران با سرمربیگری ذوالقدر طعم نشان طلا در المپیک را چشید و مدال برنز هم نصیب یوسف کرمی شد.

مهماندوست؛ اولین‌هایی که با او به دست آمد

در کنار ذوالقدر باید به رضا مهماندوست هم اشاره کرد که یکی از مربیان موفق تاریخ تکواندو محسوب می‌شود. مهماندوست در مسابقات جهانی ۲۰۰۹ دانمارک  به نایب‌قهرمانی جهان دست یافت. او همچنین در مسابقات جهانی ۲۰۱۱ کره‌جنوبی به عنوان سرمربی با کسب سه طلا، یک نقره و دو برنز به اقتدار کره‌ای‌ها در خاک این کشور پایان داد و به نخستین قهرمانی تاریخ تکواندو ایران در مسابقات جهانی دست یافت.

مهماندوست همچنین در  مسابقات قهرمانی آسیا ۲۰۰۸ با تیم ملی به عنوان قهرمانی رسید و همچنین به عنوان بهترین مربی آسیا هم انتخاب شد. همچنین تیم مهماندوست در بازی‌های آسیایی ۲۰۱۰ در گوانگجو چین با کسب سه طلا و یک برنز به مقام قهرمانی دست یافت تا یکی دیگر از اولین‌ها هم با این مربی دوباره به دست بیاید. 

این مربی پرافتخار کشورمان هم سابقه حضور در المپیک هم داشت. المپیک ۲۰۰۸ پکن آخرین حضور این مربی در کنار تیم ملی تکواندو بود و هادی ساعی تنها مدال طلای این مسابقات را به دست آورد. البته در تاریخ تکواندو، مربیان دیگری همچون بیژن مقانلو به تمامی افتخارات جهان و آسیا و جایزه بزرگ رسید و تنها در کسب مدال المپیک ناکام بود. 

کمرانی؛ تجربه شیرین در ریو با دختر تاریخ‌ساز

اگرچه فاصله بین تکواندوی مردان و بانوان خیلی زیاد است، اما در سال ۲۰۱۶ و در جریان مسابقات المپیک ریو، کیمیا علیزاده نخستین بانوی مدال‌آور ایران در المپیک بود که این افتخار بزرگ را با مربی ایرانی خود، مهرو کمرانی به دست آورد. 

*کاراته

هروی؛ ایرانی‌ که خیال همه را برای میدان المپیک راحت کرده است

از زمانی که کاراته به رشته‌های المپیکی اضافه شد نگاه‌ها به این رشته تغییر کرد. البته پیش از این هم کاراته را باید عصای ورزش ایران بنامیم، رشته‌ای که در رقابت‌های جهانی، آسیایی، لیگ‌های جهانی، قهرمانی آسیا، مسابقات کاراته‌وان، بازی‌های آسیایی همیشه مدال‌آور بوده و یکی از ابرقدرت‌های قاره کهن محسوب می‌شود. موفقیت‌های کاراته در این چند سال به قدری زیاد بوده که وزیر ورزش و جوانان در تازه‌ترین اظهاراتش عنوان کرده از کاراته سهمیه المپیک نمی‌خواهیم بلکه مدال المپیک می‌خواهیم! 

هدایت ملی‌پوشان کاراته از سال ۹۵ به شهرام هروی سپرده شد، البته پیش از این هم مربیان ایرانی هدایت تیم‌های کاراته را در رده‌های مختلف برعهده داشتند و هر زمان افتخارات خوبی کسب کردند. اما هروی، مربی است که در چند سال اخیر خیال همه را بابت قهرمانی‌های مکرر ملی‌پوشان راحت کرده و حالا همه امیدوارند تا این رشته در نخستین حضورش در المپیک روی سکو برود.

به گزارش آنا، مربیان ایرانی در این چند سال نشان دادند با وجود همه محدودیت‌ها و نبود قراردادهای میلیاردی اما با اعتماد مسئولان توانستند بهترین‌ها را رقم بزنند و نامشان را در ورزش ایران ماندگار کنند. مربیانی که قرارداد آنها یک‌سوم قرارداد مربیان خارجی نیست اما جانانه برای سربلندی ایران تلاش می‌کنند. هم‌اکنون در سال منتهی به المپیک توکیو هستیم و با وجود شرایط سخت اقتصادی بیشتر از همیشه ورزشکاران و مربیان تلاش می‌کنند تا بتوانند در گام نخست سهمیه المپیک و بعد از آن به مدال المپیک برسند. امید است که با نگاه ویژه مسئولان، قهرمان دیروز در ردای قهرمان پروران امروز موفقیت‌های بیشتری کسب کنند.

انتهای پیام/۴۰۵۱/۴۰۵۷/پ