معضل چندگانگی ترجمه در بازار نشر

به گزارش خبرنگار حوزه تئاتر گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، «شب تئاتر» در نوزدهمین نشست خود، شامگاه شنبه با موضوع «بررسی سير ترجمه آثار نمايشی و جايگاه ترجمه در رويارويی با تئاتر نوين» و با اجرای رحمت امینی میزبان اصغر نوری، مترجم، نمایشنامه‌نویس و مدرس دانشگاه و بهرام جلالی‌پور مترجم، پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر بود.

جلالی‌پور در ابتدا از جشنی که قرار است خانه تئاتر، دوشنبه 20 اسفند، به مناسبت سال نو با حضور همه اصناف در مرکز هنرهای نمایشی پارک لاله برگزار کند، خبر داد.

وی در پاسخ به این سؤال که اولین کسانی که نمایشنامه ترجمه کردند ادیب بودند، آیا این یک آسیب است؟ گفت: هر متن تئاتری یک جنبه ادبیاتی و یک جنبه تئاتری دارد. اینکه یک ادیب یک متن تئاتری را ترجمه کند فی‌النفسه نمی‌تواند امری مثبت یا منفی باشد. مهم‌ترین نکته‌ای که درباره یک متن تئاتری در مقایسه با سایر متن‌های ادبی وجود دارد این است که متن تئاتری باید جنبه تئاتر بودنش که همان اجرا روی صحنه است حفظ شود.

افراد با سابقه تئاتر، مترجم‌های خوب نمایشنامه 

نوری در پاسخ به اینکه آیا یک مترجم باید بر مبانی اجرایی و شناخت عناصر اجرایی مسلط باشد؟ گفت: کسی که در هر حوزه‌ای ترجمه می‌کند هم باید زبان فارسی و هم آن زبان خارجی و هم حوزه‌ای که ترجمه می‌کند را خوب بلد باشد. وقتی به تاریخ ترجمه ایران نگاه می‌کنیم، معمولاً مترجم‌های خوب نمایشنامه کسانی هستند که خودشان سابقه تئاتر دارند.

اجرای اثر خارجی پرستیژ دارد!

جلالی‌پور در مورد وجود ترجمه‌های متعدد از یک اثر گفت: اینکه از یک متن چند ترجمه راهی بازار کتاب می‌شود، به نظر من خودش یک معضل است زیرا ما بازار نشر قوی نداریم و ترجیح وجود دارد که در این بازار نشر ضعیف، فرصت برای آثار بیشتری فراهم شود، تا اینکه از یک اثر ترجمه‌های متعددی راهی بازار شوند. چرا وقتی یک ترجمه قوی در بازار موجود است شخص دیگری آن کتاب را ترجمه می‌کند و ما اصلاً نمی‌فهمیم آیا واقعاً ترجمه کرده یا فقط یکسری واژگان را در ترجمه پیشین تغییر داده است. این پخته‌خواری که در بسیاری از بخش‌های فرهنگ ما وجود دارد، در صنعت ترجمه هم هست. می‌گویم صنعت زیرا خیلی از دوستان به سراغ آثار ترجمه شده می‌روند چون نویسنده‌اش بالای سرش نیست و نیازی نیست به او حقوق بدهند و با او بحث کنند و از طرفی به دلیل تجربه غربی‌ها در تئاتر، آنها آثار قوی‌تری دارند و از طرف دیگر انگار به نظر می‌رسد کار خارجی کردن یک پرستیژی دارد، بنابراین واقعاً به صنعت تبدیل شده است.

نوری در مورد قانون جدید تصویب شده توسط شورای ارزشیابی و نظارت توضیح داد: به دلیل شکایات متعدد مترجمان مبنی بر نادیده گرفته‌شدنشان یا تعویض اسم مترجم در آثاری که اجرا می‌شدند، نامه‌ای به مرکز هنرهای نمایشی نوشتند. ما نیز در هیئت رئیسه کانون نمایشنامه‌نویسان یک قرارداد اجرا را که از قبل آماده کرده بودیم، به مرکز فرستادیم تا به همه سالن‌ها ابلاغ کنند که همراه تصویب متن، این قرارداد نیز امضا شود که از همان ابتدا حقوق مترجم در آن دیده شده است، اما جوابی که مرکز هنرهای نمایشی به آن نامه داد و راهکارهایی که ارائه کرد، از نظر من بیشتر کار را سخت کرد. من انتظار داشتم اداره کل این را به کارگردانان ابلاغ کند که متن را جزء هزینه‌های ابتدایی اجرا در نظر بگیرند نه هزینه‌های آخر اجرا.

جلالی‌پور در پاسخ به اینکه چرا از آثار ترجمه شده برای اجرا نسبت به آثار ایرانی بیشتر استقبال می‌شود؟، گفت: یک دلیل آن این است که نمایشنامه ترجمه شده ابتدا در قامت کتاب راهی بازار می‌شود و افراد آن را می‌بینند و گاهی حتی مترجم متوجه نمی‌شود که کارش در یک شهرستان دور اجرا شده است، اما یک نمایشنامه‌نویس ایرانی باید کارش را به دوست و آشنا بدهد و بگوید فلانی بیا این کار را اجرا کن و یا خودش کارش را اجرا کند.

جامعه نمایشنامه‌نویسی ما تنبل است!

نوری گفت: کار نمایشنامه‌نویس با نوشتن نمایشنامه تمام نمی‌شود. نمایشنامه یک محصولی است که نمایشنامه‌نویس تولید کرده و بعد از آن باید برای محصول خود بازاریابی کند. چند نفر از نمایشنامه‌نویسان ما این تلاش را می‌کنند؟ من فکر می‌کنم جامعه نمایشنامه‌نویسی ما تنبل است.

جلالی‌پور در مورد داوری آثار گفت: در هیئت‌های داوری افراد مختلفی حضور دارند و نتیجه برآیند آرای آنهاست و نظر یک شخص نیست.

در پایان، نوری خطاب به جامعه تئاتر کشور گفت: ما یک خانواده هستیم و اگر در بخشی مشکلی هست همه ما باید واکنش نشان دهیم تا مشکل حل شود.

«شب تئاتر» به تهیه‌کنندگی امیر قمیشی و سردبیری امین اشرفی، با محوریت تحلیل مسائل مربوط به تئاتر کشور، شنبه‌های هر هفته ساعت 23 از شبکه چهار سیما پخش می‌شود.

انتهای پیام/4072/ن