در گفت‌وگو با آنا
قادر باستانی: جامعه به‌شدت دچار سطحی‌نگری شده/ رواج شبکه‌های ماهواره‌ای، حاصل قشری‌نگری صداوسیماست
قادر باستانی، نویسنده و مدرس علوم ارتباطات اجتماعی معتقد است سطح فرهنگ و دانش عمومی در کشور، نسل به نسل کمتر می‌شود و فناوری‌های ارتباطی جدید، به شدت جریان فرهیختگی در جامعه را به چالش کشیده است.
باستانی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا ضمن بیان این مطلب که مشکلات فرهنگی در جامعه ما ناشی از افول فرهنگی عمومی است، اظهار داشت: «به نظ من جامعه ما دچار یک قطب‌بندی فرهنگی شده است؛ قطب‌هایی که به شدت با هم اختلاف دارند و هرچه پیش می‌رویم، بیشتر با هم مشکل پیدا می‌کنند؛ قطب اقلیتِ اهل فرهنگ و مطالعه، و قطب اکثریت کم‌سواد و سطحی‌نگر که روزبه‌روز به تعدادشان افزوده می‌شود.»
| شبکه‌های ماهواره‌ای رسالت فرهنگی ندارند و تنها رویکرد‌شان سرگرمی و جذب مخاطبان بیشتر است. آنها سواد رسانه‌ای و فرهنگی مردم را کم کرده و باعث شده ذائقه مخاطب ایرانی به‌شدت نزول کند |
وی یاد‌آور شد: «یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد چنین شرایطی در کشور ما، تاثیرگذاری منفی رسانه‌های دیداری، یعنی تلویزیون ما در دهه‌های اخیر بوده است؛ آنچنانکه با قشری‌نگری‌ها و ایدئولوژیک کردن فرهنگ، مخاطبان خود را از دست داده و خانواده‌ها را به سمت شبکه‌های ماهواره‌ای سوق داده است.»
این کارشناس رسانه افزود: «شبکه‌های ماهواره‌ای رسالت فرهنگی ندارند و تنها رویکرد‌شان سرگرمی و جذب مخاطبان بیشتر است. به همین خاطر نوع برنامه‌هایی که در این شبکه‌ها پخش می‌شوند، سواد رسانه‌ای و فرهنگی مردم را کم کرده و باعث شده ذائقه مخاطب ایرانی به‌شدت نزول کند.»
وی با بیان این مطلب که تاثیرات فرهنگی در بلندمدت خود را نشان می‌دهد، اظهار داشت: «قطعا تاثیرات این فرایندهای غلط را در سال‌های آینده بیشتر خواهیم دید، اما همین حالا هم می‌توان تا حدودی نشانه‌ها را مشاهده کرد. مثلا اخیرا در مسابقه‌ای که در تلویزیون پخش شد، دیدیم چه به سر دانش عمومی و اطلاعات نسل‌های جدید آمده است! این‌ها همه نشانه است.»
باستانی درباره شرایط فرهنگی و سطح دانش عمومی در جامعه اضافه کرد: «نسل جدید به شدت در معرض ندانستن‌هاست، کتاب نمی‌خواند و تنها به خواندن و انتقال مفاهیم سطحی و بازی با کلمات در شبکه‌های اجتماعی و گروه‌های وایبری و تلگرامی سرگرم شده است.»
| رواج سطحی‌نگرینسل‌های جدید را به غریبه‌هایی تبدیل می‌کند که هیچ مقاومتی دربرابر فرهنگ‌های بیگانه نخواهند داشت |
وی با انتقاد به سازمان‌های مرتبط با فرهنگ و دانش عمومی در جامعه گفت: «متاسفانه سازمان‌های متعددی که خیلی هم پر هزینه هستند، خروجی مشخص و موثری نداشته و ندارند. بدتر از همه اینکه هیچ وقت فعالیت‌های آنها به صورت علمی مورد بررسی و پژوهش قرار نمی‌گیرد. مثلا تا به حال به سوالاتی از این دست که سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان صدا و سیما و یا حتی وزارت فرهنگ و ارشاد طی سی‌وچند سال اخیر چه کرده و چقدر در مسیر اهداف فرهنگی خود گام‌های موثر برداشته‌اند، جواب داده نشده است. یا مثلا در مواجهه با مشکلاتی که امروز عرصه نشر و کتاب با آن روبروست، عوال ایجاد این بحران‌ها به صورت علمی ریشه‌یابی نشده‌اند.»
این کارشناس رسانه همچنین با اشاره به تاثیرات وسیع ورود تکنولوژی‌ها و فضاهای اجتماعی دنیای مجازی به کشورمان خاطر نشان کرد: «کشور ما در دوره‌های قبل هم با تغییرات فرهنگی مواجه بوده، اما سرعت این تغییرات در سال‌های اخیر به شدت زیاد بوده؛ تغییراتی که بیشتر منجر به مشکلات و تاثیرات منفی اجتماعی بوده است.»
وی ادامه داد: «به نظر من باید طی مطالعات تطبیقی، شرایط فعلی کشورمان را در مواجهه با فناوری‌های جدید با شرایط کشورهای شبیه خودمان و همچنین کشورهای توسعه‌یافته غربی مقایسه کنیم تا ببینیم وضعیت فعلی‌مان تا چه حد طبیعی است و برای کنترل اوضاع باید چه راهکارهایی را در پیش گرفت. مثلا باید دید چرا شیوع فناوری‌های جدید در کشورهای توسعه یافته منجر به کاهش سرانه مطالعه نشده و سطح دانش عمومی در آن کشورها، با تنزل روبرو نبوده است.»
باستانی وضعیت کنونی را، وضعیتی خطرناک خواند و گفت: «اگر این رویه با همین سرعت ادامه داشته باشد و همچنان شاهد رواج سطحی‌نگری در جامعه باشیم،طولی نخواهد کشید که فرهنگ‌مان را از دست خواهیم داد؛ آنچنانکه نسل‌های جدید دیگر به غریبه‌هایی تبدیل می‌شوند که هیچ مقاومتی دربرابر فرهنگ‌های بیگانه نخواهند داشت. به نظر می‌رسد در این شرایط، به شدت نیازمند اصلاح رویه‌های فرهنگی در سازمان‌های فرهنگی و رسانه‌ها باشیم تا هرچه زودتر جلوی این سقوط را در جامعه بگیریم.»
انتهای پیام/
