نهادهای دولتی به مراکز نشر کتاب نیاز ندارند/ بودجه‌های دولتی را به نشر خصوصی تزریق کنید
وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی بدون اینکه صاحب دایره نشر حرفه‌ای باشند، سالانه بودجه‌های کلانی را صرف انتشار کتاب می‌کنند؛ کتاب‌هایی که دغدغه‌ای برای فروش‌شان ندارند. این در حالی است که واگذاری نشر این کتاب‌ها به ناشران خصوصی، می‌تواند صنعت نشر را از بحران خارج کند.
هادی حسینی‌نژاد، خبرنگار فرهنگی آنا: چندین دهه از تاسیس نخستین مراکز نشر در کشورمان می‌گذرد و برخی از ناشران حتی بیشتر از 5 دهه سابقه فعالیت در این عرصه را دارند؛ ناشرانی که مصائب و فراز و نشیب‌های فراوانی را در دوره‌های مختلف متحمل شده‌اند و به هر قیمتی که شده، در طول این سالها سرپا مانده اند. اما در مقابل اجازه‌ی انتشار کتاب در آیین‌نامه‌ها و اساسنامه‌های بسیاری از نهادها، ارگان‌ها دولتی و حتی وزارتخانه‌ها گنجانده شده و راه برای ورود غیرمتخصصان به عرصه حرفه‌ای صنعت نشر باز گذاشته شده است.
چنین ورودهایی با بودجه‌های آنچنانی و بدون انتظار بازگشت سرمایه؛ بدون شک مضرات و تاثیرات منفی خاصی را متوجه صنعت نشر کرده است. حال آنکه اگر نهادهای دولتی، طی قراردادهای قانونی امکانات خود را (نظیر چاپخانه‌های پیشرفته و سهمیه‌های دولتی کاغذ) برای انتشار کتاب‌های مورد نظرشان به نشر خصوصی بسپارد، بدون شک هم کتاب‌ها در شرایطی حرفه‌ای‌تر تولید و منتشر می‌شوند و هم بودجه تزریقی به عرصه ورشکسته نشر، می‌تواند باعث گردش چرخ‌های این صنعت قدیمی در کشور شود.
در ادامه نظرات دو تن از اهالی نشر را در این باره می‌خوانید:
ناشران دولتی صرفا به دنبال پر کردن بیلان‌های کاری هستند
مدیر انتشارات چشمه معتقد است نه تنها در عرصه نشر، که در هر عرصه‌ای وقتی دولت به شکل مستقیم و در مقام مجری وارد میدان اجرا شود، این حضور آسیب‌های فراوانی را به همراه خواهد داشت.
بهرنگ کیائیان دراین‌باره به خبرنگار فرهنگی آنا گفت: «اینکه دولت خودش دست به تاسیس بنگاه‌های اقتصادی بزند، از یک‌سو باعث تضعیف بخش خصوصی می‌شود و از طرفی به خاطر آنکه امور دولتی مبتنی بر فرد است و تغییرات در شاکله دولت، با تغییر دولت‌ها و مدیران به امری اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده، نمی‌توان انتظار برنامه‌های بلند مدت و اثربخش از این نهادها داشت.»
| ناشران دولتی می‌دانند که کتاب‌هایشان توسط کتابخانه‌ها و سازمان‌های مربوطه خریداری می‌شود و صرفا به دنبال پرکردن بیلان‌های کاری هستند |
مدیر نشر چشمه با اشاره به مقتضیات نشر و ضرورت‌های آن ادامه داد: «یکی از آسیب‌های جدی در سازوکارها نشرهای دولتی این است که با وجود در اختیار داشتن امکانات پیشرفته چاپ و تولید، نمی‌توانند در عرصه توزیع و بازار موفق باشند. البته اینکه در بخش تولید نیز بتوانند کتاب‌هایی با استانداردهای بالا چاپ کنند، مساله دیگری است.»
وی همچنین اعمال شدن فیلترهای مختلف در انتشار کتاب توسط ناشران دولتی را دلیلی بر انحصاری شدن سرمایه‌های دولتی دانست و اظهار داشت: «ناشران دولتی و یا وابسته به دولت هیچ وقت نمی‌توانند مانند یک ناشر مستقل به تمام صداها و قلم‌ها بها بدهد و معمولا کتاب‌هایی را به چاپ می‌رسانند که با ذائقه دولت و مدیران دولتی تطابق داشته باشد.»
کیائیان در پاسخ به این سوال که آیا نشر دولتی به نشر خصوصی صدمه می‌زند یا خیر، توضیح داد: «به نظر من از آنجا که سیاست‌ها و هدف‌گذاری‌های مراکز نشر دولتی، خصوصا سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها با اهداف حرفه‌ای صنعت نشر متفاوت است، آنها مسیر خودشان را می‌روند و نشر خصوصی و مستقل مسیر خودش را. به عنوان مثال آنها می‌دانند که کتاب‌هاشان توسط کتابخانه‌ها و سازمان‌های مربوطه خریداری می‌شود و صرفا به دنبال پرکردن بیلان‌های کاری هستند، بنابراین دلیلی برای ورود به بازار نشر ندارند.»
وی خاطرنشان کرد: «اما شکی در این نیست که اگر این سرمایه‌ها به بدنه نشر کشور تزریق شود، شاهد تقویت این صنعت خواهیم بود و به احتمال زیاد بحران‌های اقتصادی که گریبان اهالی نشر را گرفته است، تا حدود زیادی برطرف می‌شود.»
دولت باید امکانات خود را به بخش خصوصی واگذار کند
فرید مرادی سرویراستار نشر نگاه و کارشناس باسابقه نشر می‌گوید: «در هیچ جای دنیا دولت در فعالیت‌های بخش خصوصی دخالت نمی‌کند؛ چه برسد به اینکه شریک بخش خصوصی شود! حال آنکه در ایران کار از این حرف‌ها گذشته و دولت در بسیاری از حوزه‌ها -از جمله حوزه نشر- رقیب بخش خصوصی شده است.»
وی در تشریح این رویکرد به خبرنگار فرهنگی آنا گفت: «اگرچه بسیاری از فعالیت‌های انتشاراتی دولت و سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها استانداردهای حرفه‌ای را ندارد، اما در برخی از موارد سود‌آوری‌های زیادی را برای دولت به همراه دارد. مهمترین مثال در این رابطه، انتشار کتاب‌های درسی مدارس است که دولت از ابتدا آن را برای خود مصادره کرده و هیچ کسی را سر این سفره بی‌پایان راه نمی‌دهد.»
| ارگان‌های دولتی باید با اتحادیه ناشران و کتابفروشان وارد قرارداد شوند؛ تا کتاب‌های مد نظر نهادهای دولتی توسط این شرکت منتشر و بودجه آن به چرخه نشر وارد شود |
مرادی ضمن بیان این مطلب که وزارت آموزش وپرورش می‌تواند محتوای مورد نظر خود را توسط نشر خصوصی وارد بازار کند، افزود: «تجربه نشان داده تولیدات دولتی، هیچ وقت کیفیت بالایی نداشته‌اند، زیرا دغدغه فروش ندارند. اگر نگاهی به تولیدات سال‌های اخیر مراکز نشری مثل کانون پرورش فکری کودک و نوجوان، نشر مدرسه که وابسته به آموزش و پرورش است و حتی مرکز نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بیاندازیم می‌بینیم که هیچ تکانه قابل توجهی در ذهن‌ها ایجاد نکرده‌اند و این فاجعه است.»
وی در پاسخ به این سوال که راه برون‌رفت از این وضعیت چیست، گفت: «تنها راه درست و منطقی این است که وزارتخانه‌ها و ارگان‌های دولتی با ارگان صنفی نشر که همانا اتحادیه ناشران و کتابفروشان است، وارد قرارداد شوند؛ به این شکل که اتحادیه شرکتی را متشکل از سهامداران (ناشران خصوصی) تاسیس کند تا کتاب‌های مد نظر نهادهای دولتی توسط این شرکت منتشر و بودجه آن به چرخه نشر وارد شود.»
این ویراستاد خاطر نشان کرد: «به این شکل هم بدنه نشر کشور تقویت می‌شود و هم شاهد انتشار کتاب‌هایی با کیفیت و استاندارد در بازار نشر خواهیم بود. به عبارت دیگر دولت خودش محتوا را تولید کند، اما مراحل انتشار را به ناشران خصوصی بسپرد.»
مرادی همچنین درباره امکانات و ظرفیت‌های دولتی در عرصه نشر اظهار داشت: «آنطور که می‌دانیم ده‌ها چاپخانه عظیم و مجهز در اختیار دولت است که به دلیل نبود سفارش کار کافی، دستگاه‌های چاپی آنها بی‌استفاده مانده و در حال فرسوده شدن است. به نظر من این امکانات نیز باید به واسطه قراردادهایی، سهام‌فروشی و واگذار شوند. این اتفاق، همان اصل 44 است که دولت را موظف به واگذاری تشکل‌ها و ساز و کارهای اجرایی تحت تصرف خود می‌کند.»
انتهای پیام/
