بازگشت به ایران باستان برای احیای کرسی‌های آزاداندیشی

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا - محدثه حسینی؛ هدف از برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی، آزادی بیان و تضارب آراء با رعایت اخلاق و منطق گفتگو در جامعه است؛ همچنین دیگر هدف برگزاری این کرسی‌ها ایجاد قانون‌گرایی و روحیه حقیقت‌جویی در جامعه به‌ویژه دانشجویان است.

بسیاری از صاحب‌نظران و متصدیان کرسی‌های آزاداندیشی معتقدند این کرسی‌ها به هدف خود رسیده و فرهنگ‌سازی در ارائه نظر و مباحثه دو حزب موافق و مخالف به‌خوبی انجام‌شده است، اما گروهی این باور را رد می‌کنند و معتقدند کرسی‌های آزاداندیشی به‌هدف خود نرسیده است.

مهدی گلشنی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌عنوان فردی که کرسی‌های آزاداندیشی را رصد کرده و در این زمینه اطلاع دارد، در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا گفت: کسانی که عهده‌دار کرسی‌های آزاداندیشی هستند ادعا می‌کنند این کرسی‌ها به هدف خود رسیده است، اما برداشت من چنین نیست.

وی در ادامه توضیح داد: کرسی‌های آزاداندیشی به هدف خود نرسیده است؛ زیرا آزاداندیشی در محیط دانشگاه‌ها و جامعه رواج پیدا نکرده است؛ همان‌قدر که قبلاً دو طرف بحث با یکدیگر خصمانه برخورد می‌کردند، اکنون نیز بی‌حرمتی‌ها وجود دارد؛ تسامح در محیط باید حاکم شود و دو طرف مناظره تعامل، و منطقی برخورد کنند.

نگاه تصدی‌گرایانه دولت به کرسی‌های آزاداندیشی

کرسی‌های آزاداندیشی رویای دور یا نزدیک دانشجویان است؛ ماهیت این کرسی‌ها به‌وجود و اراده دانشجو گره‌خورده است، اما این کرسی‌ها از مصوبه‌ها و آیین‌نامه‌ها در امان نمانده است؛ از طرفی شورای عالی انقلاب فرهنگی و از سوی دیگر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری آیین‌نامه اجرایی برای برگزاری این کرسی‌ها صادر کرده‌اند. بسیاری از دانشجویان بر این باورند که بسترهای لازم برای برگزاری این کرسی‌ها فراهم نشده است و از طرفی رخوت و بی‌حالی حاکم بر دانشگاه و دانشجویان باعث شده است که دانشجویان به‌سوی برگزاری این کرسی‌های نروند.

بسیاری معتقدند این آیین‌نامه‌ها مسیر آسانی را برای برگزاری این کرسی‌ها فراهم کرده است؛ عبدالحسین خسروپناه رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا گفت: «آیین‌نامه‌ها بیانگر حقوق افراد، و بیانگر این است که افراد چه مسئولیتی دارند و حقوق دانشجو چیست؛ همچنین این آیین‌نامه به‌نوعی حق‌التکلیف است. یک دانشجو و یک تشکل به‌راحتی و بدون هیچ مانعی می‌توانند کرسی‌های آزاداندیشی برگزار کنند.

بسیاری از صاحب‌نظران نیز وجود  این آیین‌نامه‌ها  را با مفهوم آزاداندیشی در تضاد می‌دانند و معتقدند که آیین‌نامه‌ها نه تنها کمکی به برگزاری این کرسی‌ها نکرده، بلکه به حریم کرسی‌های آزاداندیشی دست‌درازی شده است.

گلشنی هم معتقد است که آیین‌نامه‌های صادرشده از سوی وزارت علوم نگاه تصدی‌گرایانه دولت است و در همین زمینه توضیح داد: به همین جهت در کرسی‌های آزاداندیشی محصول خیلی عمده‌ای نمی‌بینم. در محیط جامعه ما همه‌چیز فرمایشی انجام می‌شود؛ انتخاب اشخاص روی سلیقه است نه بر اساس صلاحیت! البته نمی‌گویم همیشه این‌طور است، اما مواردی را دیده‌ام که انتخاب‌ها براساس روابط شخصی انجام می‌شود؛ افراد در ایران تحملشان نسبت به همدیگر بسیار کم است که حتی این را خارجی‌ها هم متذکر شده‌اند؛ این‌ها باید اصلاح شود تا اثرگذاری صورت پذیرد.

سیدجواد میری عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی هم بر همین عقیده است، وی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا گفت: کرسی‌های آزاداندیشی از محافلی است که در گذشته در درون اجتماع وجود داشته، اما آن را ضعیف کرده‌اند و قواعدی گذاشته می‌شود که این قواعد و آیین‌نامه‌ها تحمیل به اهل علم است و همین می‌شود که آموزش عالی به‌جای تسهیل کننده فضای علمی، گفتمان علمی را به‌صورت بروکراتیک کنترل می‌کند که باعث به‌وجود آمدن مشکلات و معضلات علمی می‌شود.

بازگشت به ایران باستان برای احیای فرهنگ کرسی‌های آزاداندیشی

بعضی از استادان و  صاحب‌نظران ریشه نرسیدن به هدف برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی را در آموزش عالی می‌دانند، آن‌ها بر این باورند که افراد برجسته علمی چرا نباید بتوانند با آرامش و بدون وجود خصومت با یکدیگر به بحث، ارائه نظر و نقد بپردازند.

مهدی گلشنی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی توضیح داد: این چیزها خیلی طبیعی در غرب اجرا می‌شود و اثرگذار هم هست. در غرب شاهد بودم که یک فیلسوف ملحد با یک فیلسوف خداباور با یکدیگر مناظره می‌کردند. آن‌ها مناظره را با قرعه شروع کردند. ابتدا 10 دقیقه یکی صحبت کرد و سپس 10 دقیقه دیگری؛ سپس هفت دقیقه اولی و هفت دقیقه دومی، تا نهایتاً یک دقیقه اولی صحبت کرد و یک دقیقه دیگری، و در پایان حضار خود نتیجه‌گیری کردند؛ آن‌ها یک کلمه هم به دیگری توهین نکردند.

وی معتقد است برای برپایی فرهنگ آزاداندیشی در جامعه باید به گذشته ایران مراجعه کرد و افزود: مدل کنونی مناظره در غرب، درگذشته ایران نیز وجود داشت؛ مکاتبات خواجه نصیر با تمام علمای عصر خود و چگونگی برخورد او صحت این موضوع است؛ خواجه نصیر با همه صنوف زمان خود مکاتبه داشت و با اینکه از همه آن‌ها بالاتر بود با همه بسیار محترمانه برخورد می‌کرد. مؤیدالدین عُرضی که از دمشق به مراغه آمده بود، می‌گوید: «این شیخ طوری رفتار می‌کرد که اصلاً خانواده خود را فراموش می‌کردیم.» اگر این نوع برخوردها در کرسی‌های آزاداندیشی حاکم باشد، خیلی پیشرفت خواهیم کرد، اما این نوع برخوردها امروزه کمتر دیده می‌شود.

به‌عقیده گلشنی برای برون‌رفت از این وضع، باید به مناظره بزرگان گذشته خود توجه داشته باشیم. او در این خصوص با بیان این پرسش که «سید مرتضی چگونه مناظره داشت؟» اظهار کرد: اکنون در غرب مناظره‌ها به این است که به‌طور مثال یک فیلسوف تراز اول خداباور با یک فیلسوف تراز اول ملحد باهم مناظره می‌کنند. انتخاب‌ها بر اساس شناخت و صلاحیت است، نه اینکه بعضی افراد کم صلاحیت را بیاورند و بزرگ کنند. اینجا بعضی افرادی که برای این کرسی‌ها انتخاب می‌شوند واقعاً صلاحیت لازم را ندارند. متأسفانه در ایران همه صلاحیت برای خودشان می‌بینند که در همه‌چیز اظهارنظر کنند؛ این‌یک مشکل اساسی است.

این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر اینکه باید روی فرهنگ محیط ما کار شود گفت: فرهنگ از اول انقلاب مغفول واقع شد؛ البته در ابتدا که دچار جنگ شدیم، مقداری معذور بودند، ولی بعداً فرهنگ قربانی سیاست و اقتصاد شد.

سیدجواد میری با بیان اینکه استفاده از تمدن اسلامی و پیش‌تر از آن استفاده از تمدن ایران باستان و الگوبرداری از آن‌ها،  نکته مثبت و مهمی است و اظهار کرد: باید از گفتگوی علما، فقها و تضارب آراء آن‌ها الگوبرداری کنیم.

این عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بابیان این سؤال که «چرا در گذشته امکان گفتگو وجود داشت و افراد بدون اینکه به شخصیت یکدیگر جسارتی کنند با علم به اینکه افکارشان با یکدیگر متفاوت است، می‌توانستند گفتگو کنند، چرا امروز این اتفاق نمی‌افتاد؟» پاسخ داد: باید بررسی شود این افراد که توانایی گفتگو کردن را ندارند در کجا درس خوانده‌اند، اگر این افراد در دانشگاه و حوزه درس خوانده‌اند، باید بررسی شود در صد سال اخیر  روند به‌کارگیری نیروهای آکادمیک و حوزوی بر چه مبنایی بوده و معیارهای جذب این افراد چه بوده است؟

وی ادامه داد: از سوی دیگر دولت‌ها به‌جای ساماندهی به سازمان علم، این محافل را نحیف و ضعیف کرده‌اند و از طرفی نهادهای بدیل و ساماندهی‌های بدیل را در برابر اجتماعات عَلم کرده است.

سیدجواد میری تصریح کرد: 70درصد استادان مدارج علمی را درست طی نکرده‌اند و فاصله زیادی از نظر علمی با مدرک خود دارند به همین جهت توانایی گفتگو و اینکه مفهومی بایکدیگر وارد دیالوگ بشوند را ندارند به‌همین علت در گفتگو شخصیت همدیگر را می‌کوبند.

باتمام شرح حال و تفاسیر مطرح‌شده در این گزارش، در ذهن مخاطب این سؤال ایجاد می‌شود که وجود نظرات متعدد و نرسیدن به یک نظر واحد تا چه میزان بر عدم موفقیت این کرسی‌ها تأثیرگذار بوده و آیا راهکاری که ارائه می‌شود در میدان عمل اجرایی است؟

انتهای پیام/4084