جزئیات احداث 9 هزار کیلومتر شبکه فاضلاب در تهران

این روزها در بسیاری از خیابان‌های شهر تهران عملیات لوله‌کشی طرح فاضلاب در جریان است. اصغر ریاضتی، مدیرعامل شرکت فاضلاب، در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار گروه اقتصادی آنا از اجرای عملیات فاضلاب در تهران،‌ میزان اعتبار طرح، آمار تونل‌های فاضلاب‌رو به تفکیک مناطق تهران و میزان پوشش ساکنان هر منطقه می‌گوید. متن این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

کمی درباره تاریخچه طرح فاضلاب تهران توضیح دهید. با اجرای این طرح چه تعداد شهروند از انشعاب فاضلاب بهره‌مند خواهند شد؟

طرح فاضلاب تهران از سال مهرماه سال 74 در مساحتی به وسعت 70 هزار هکتار و در مناطق 22 گانه شهرداری تهران آغاز شد که بر اساس آن 11 میلیون نفر از جمعیت این شهر در افق 1410 تحت پوشش شبکه جمع‌آوری، انتقال و تصفیه فاضلاب قرار خواهند گرفت.

این طرح بر اساس اولویت‌های کارشناسی‌‌شده مانند وضع بستر زمین‌شناسی، توپوگرافی مناطق و دیگر عوامل فنی و اجتماعی به 5 فاز عملیاتی و در یک دوره زمانی 20 تا 25 ساله پیش‌بینی شده است و بر اساس برنامه، بیش از 9 هزار کیلومتر احداث شبکه جمع‌آوری، 192 کیلومتر خط اصلی و تونل فاضلاب‌رو و 20 تصفیه‌خانه در طرح اجرا خواهد شد.

این طرح با اعتباری بالغ بر 20 هزار میلیارد تومان به قیمت سال 93 در دست اجراست که تاکنون بیش از نیمی از آن اجرایی شده و پیش‌بینی می‌شود با اتمام آن حدود 900 هزار انشعاب فاضلاب واگذار شود.

اهداف اجرای این طرح چیست؟

برای این طرح اهداف کیفی حفاظت از محیط زیست، جلوگیری از آلودگی منابع آب زیرزمینی به عنوان بخشی از منابع تامین آب، ارتقای سطح بهداشت عمومی،‌ تبدیل هزینه‌های سنگین درمان به هزینه‌های اندک پیشگیری، توسعه فضای سبز و تلطیف هوای شهر، جلوگیری از مصرف خام فاضلاب برای آبیاری مزارع سبزی و صیفی‌جات، تبدیل آب از چرخه یک‌بار مصرف و مخرب به چندبار مصرف و سازنده، تزریق پسآب به آبخوان‌های اطراف تهران برای تغذیه سفره‌آب‌های زیرزمینی و به‌کارگیری در صنعت و منابع سرمایه‌گذاری در نظر گرفته شده است.

اکنون چند تصفیه‌خانه فاضلاب در تهران وجود دارد؟

در سال 84 بازنگری در ادامه اجرای طرح فاضلاب تهران مطرح شد. بر این اساس مطالعه مجدد و بازنگری در طرح با تشکیل کارگروه ویژه در شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور متشکل از مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، مدیرعامل شرکت فاضلاب تهران، تعدادی از کارشناسان آب و فاضلاب و استادان دانشگاه، شرکت ILF اتریش و همکاری یک شرکت ایرانی کار آغاز شد.

پیش از بازنگری طرح قرار بود که 20 تصفیه‌خانه مورد نیاز طرح به صورت 2 تصفیه‌خانه متمرکز یعنی 8 واحد در جنوب و 12 واحد در جنوب غرب تهران ایجاد شود، اما با بازنگری مطالعات تعداد تصفیه‌خانه‌ها به 7 محل غیرمتمرکز اصلاح شد.

چه زمان عملیات احداث شبکه فاضلاب به اتمام خواهد رسید؟

این طرح به لحاظ وزنی در ابعاد مختلف دارای رشد 53 درصدی است اما اتمام کامل 47 درصد باقی مانده نیازمند برنامه ریزی علمی و گسترده‌ای است.

بر اساس خط مشی تعریف‌شده و پیگیری‌های صورت گرفته تا پایان امسال شاخص برخورداری 55 درصدی کنونی جمعیت تهران به 58 درصد خواهد رسید و در بازه زمانی 5 تا 10 سال آینده این طرح به پیشرفت واقعی خود نزدیک خواهد شد.

خطوط اصلی و تونل‌ها در چه وضعیتی قرار دارند و آیا برنامه‌ای برای گسترش شبکه و خطوط اصلی فاضلاب شهری دارید؟

در اجرای این طرح علاوه بر شبکه‌های فرعی جمع‌آوری، احداث 192 کیلومتر خطوط جمع کننده، انتقال اصلی و تونل در مناطق مختلف شهر تهران نیز پیش‌بینی شده است.

خط انتقال غرب به طول 40 کیلومتر و تونل فاضلاب‌روی شرق تهران به طول 6/25 کیلومتر برای انتقال فاضلاب‌ مناطق شرق و شمال شرقی احداث شده است که فاضلاب را به تصفیه‌خانه جنوب انتقال خواهد داد. مطالعات و طراحی دومین تونل فاضلاب‌روی شهر تهران نیز به طول حدود 12 کیلومتر با قطر داخلی تمام شده 3 متر و به روش مکانیزه TBM در سال 94 در غرب تهران کلید خورده است.

تونل فاضلاب‌روی شرق نیز به عنوان شاهرگ سلامتی تهران در 6 قطعه مختلف تعریف شده است. این تونل فاضلاب‌های خانگی حدود سه میلیون‌ نفر از ساکنان شمال شرق، شرق و جنوب شرق تهران را تحت پوشش قرار می‌دهد و ظرفیت فاضلاب خروجی از این تونل 12.7 متر مکعب در ثانیه است.

این تونل از جنوبی‌ترین نقطه کلان‌شهر تهران یعنی تصفیه‌خانه جنوب آغاز شده و از مسیر خیابان شهید غیوری، پارک توسکا، بزرگراه آزادگان و بعثت، هاشم‌آباد، نبرد، پیروزی، سی‌متری نیروی هوایی و دماوند نهایتاً به سه راه ضرابخانه منتهی می‌شود.

خط اصلی فاضلاب‌روی غرب تهران نیز به طول 40 کیلومتر یکی از عمده‌ترین محورهای جمع‌کننده فاضلاب مناطق شمال، غرب و مرکز تهران است که از چهار راه پارک وی شروع و پس از عبور از خیابان‌های ولیعصر، فاطمی، حجاب، ابوریحان، جمهوری، کارگر، مدرس، شوش و شهید رجایی به تصفیه‌خانه جنوب تهران متصل می‌شود.

این خط قادر خواهد بود که دبی 4 متر مکعب بر ثانیه فاضلاب را انتقال و جمعیت دو میلیون نفر از ساکنان شهر را تحت پوشش قرار دهد. میانگین عمق لوله در مناطق اجرا 7 متر و قطر شبکه در حال احداث 1200 تا 2000 میلی‌متر از جنس لوله پلی‌اتیلن و بتنی با پوشش مناسب در نظر گرفته شده است. در سال جاری به میزان 20 کیلومتر دیگر از خطوط اصلی و تونل‌های فاضلاب اجرایی خواهد شد.

اکنون وضع تصفیه خانه‌های فاضلاب تهران چگونه است؟

اکنون 6 واحد تصفیه خانه فاضلاب محلی و یک تصفیه‌خانه در جنوب ری به نام تصفیه‌خانه فاضلاب جنوب تهران با ظرفیتی به میزان 250 میلیون متر مکعب در سال فعال است.

تصفیه‌خانه صاحبقرانیه واقع در اقدسیه تهران با ورودی 12 متر مکعب در ساعت و طول شبکه 5/3 کیلومتر، تصفیه خانه محلاتی واقع در شهرک شهید محلاتی و دبی متوسط ورودی 200 متر مکعب در ساعت با طول شبکه جمع آوری7/17 کیلومتر، تصفیه خانه زرگنده با دبی متوسط 190 متر مکعب در ساعت و طول شبکه جمع آوری 23 کیلومتر، تصفیه خانه شهرک قدس با دبی متوسط 1260 متر مکعب در ساعت و طول شبکه جمع آوری 220 کیلومتر، تصفیه خانه اکباتان در شهرک اکباتان با دبی متوسط ورودی 625 متر مکعب و طول شبکه جمع‌آوری 29 کیلومتر و تصفیه‌خانه قیطریه با دبی 5/62 متر مکعب در ساعت، طول شبکه 2/18 کیلومتر از جمله تصفیه‌خانه‌های قدیمی تهران هستند.

3 تصفیه خانه اکباتان، قیطریه و زرگنده در سال‌های 63، 65 و 66 به بهره‌برداری رسیده‌اند. تصفیه‌خانه شهرک قدس هم در سال 74 و تصفیه‌خانه محلاتی در سال 87 احداث شده‌اند.

آیا پروژه جدیدی در شبکه فاضلاب تهران در دستور کار دارید؟

کلان‌شهر تهران که همواره بر جمعیت آن افزوده می‌شود، هیچ گاه از اجرای پروژه‌ها و تاسیسات زیرساختی و کاربردی در زمینه تاسیسات شهری بی‌نیاز نبوده است.

از مهم‌ترین پروژه‌های در حال پیگیری شرکت می‌توان به احداث واحدهای هفت و هشت تصفیه‌خانه فاضلاب جنوب تهران به همراه 350 کیلومتر خطوط اصلی و فرعی توسط منابع خارجی، شروع به کار بزرگ‌ترین تونل فاضلاب شهری به روش مکانیزه TBM به طول 12 کیلومتر، ساخت 4 واحد تصفیه‌خانه در جنوب غربی تهران با جمعیت 2 میلیون و یکصد هزار نفر از محل منابع مالی IDB و اجرای تصفیه‌خانه‌های لویزان و سرخه‌حصار از طریق فاینانس داخلی اشاره کرد.

همچنین احداث تصفیه‌خانه شوش و تحت پوشش قرار گرفتن 707 هزار نفر از جمعیت تهران، احداث 4 تصفیه‌خانه در منطقه 22 شهرداری تهران با جمعیت 710 هزار نفر به همراه 340 کیلومتر شبکه اصلی و فرعی برای جمعیت 800 هزار نفر، اجرایی کردن 550 هزار کیلومتر شبکه در سال 94 از منابع جاری ومدل‌های تعریف شده، ساخت اولین و بزرگترین مرکز تحقیقات کاربردی در صنعت فاضلاب در راستای تفاهم‌نامه BDZ و اجرای بزرگترین پروژه فاضلابی مکانیزم توسعه پاک CDM و بومی سازی فناوری بیوراکتور غشایی برای تصفیه و بازچرخانی پساب و تولید آن از دیگر این پروژه‌هاست.

گفت‌وگو از سهیلا گلی زاده