گزاش آنا از یک پدیده نوظهور؛
همه آن‌چه باید در مورد بوم‌گردی بدانید / سفری مسئولانه به اعماق طبیعت
چندی است که شاهد ساخت منازل بوم‌گردی در روستاهای اطراف شهرها هستیم که تهدیدها و فرصت‌های این پدیده نوظهور در گفتگو با اساتید دانشگاه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا از شیروان، بنا بر آخرین تعریف ارائه شده از سوی جامعه بین‌المللی اکوتوریسم(1) در سال ۲۰۱۵ بوم‌گردی یا اکوتوریسم سفری مسئولانه به جاذبه‌های طبیعی برای لذت بردن، ادراک و قدر طبیعت را دانستن (و همراهی کردن با ویژگی‌های فرهنگی متعلق به گذشته و حال حاضر) است، به‌طوری‌که حافظ زیست‌بوم بوده، سبب پایداری کیفیت زندگی مردم منطقه شده، شامل آموزش بوده و در آن گردشگر در فعالیت‌های سودآور اجتماعی - اقتصادی مردم محلی مشارکت داشته باشد. در بوم‌گردی کلمه آموزش بسیار مورد تاکید قرار داشته و شامل مسافران و مردم محلی می‌شود.
مدیر گروه رشته برنامه‌ریزی و جغرافیای شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان در گفتگو با آنا، اظهار کرد: «اکوتوریسم به پایداری و حفظ فرهنگ مردم منطقه کمک میکند و مردم محلی با نمایش آداب و رسوم خود به گردشگران، فروش محصولات صنایع دستی خود به آنان و مشارکت دادن گردشگران در فعالیت‌های روزمره خود به ارزش میراث فرهنگی خود پی برده و هر چه بیشتر در حفظ آن می‌کوشند.»
محمد معتمدی ادامه داد: «علاوه بر این آنان تلاش خواهند کرد که آن‌چه برای گردشگران و طبیعت‌گردان جذاب است را حفظ و نگه‌داری کنند؛ چراکه بوم‌گردی به‌وضوح یکی از راه‌ها و منابع کسب درآمد برایشان مطرح خواهد شد و هجوم گردشگران و سرمایه‌های غیربومی دیگر به سادگی نمی‌تواند موجب کاهش غنای فرهنگی منطقه شود.»
وی با تاکید بر اینکه اکوتوریسم به توسعه پایدار کمک میکند، اضافه کرد: «از دیدگاه توسعه پایدار، اگر هدف از توسعه، گسترش امکانات و بهبود شرایط و کیفیت زندگی انسان‌ها است، این امر نه تنها درباره نسل کنونی، بلکه برای نسل‌های آینده نیز باید مد نظر قرار بگیرد و معنای توسعه پایدار، تنها حفاظت از محیط‌زیست و منابع طبیعی نیست، بلکه برداشتی نو از توسعه و رشد اقتصادی است.»
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: «رشدی مد نظر است که بدون تخریب منابع طبیعی و بر هم زدن تعادل زیست‌محیطی، عدالت و امکانات زندگی را برای همه مردم، اعم از شهری، روستایی، و عشایری و نه فقط قشرهایی محدود از جامعه فراهم می‌آورد.»
به گفته معاون فناوری و پژوهش دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان، دستیابی به توسعه پایدار در گرو توجه به ارکان اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی در یک جامعه است و گردشگری به‌عنوان فعالیتی اثرگذار، برتمامی ارکان توسعه، بیش از گذشته نیازمند مطالعه است.
این استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان با بیان اینکه اکوتوریسم به حفظ منابع و میراث طبیعی کمک میکند، ادامه داد: «در اکوتوریسم تنها رد پایی در طبیعت باقی می‌ماند و غیر از خاطره‌ها چیزی از سفرتان به طبیعت با خود به خانه برنمی‌گردانید و این نوع نگاه به طبیعت‌گردی و در کنار آن تاکید بر حفظ منابع طبیعی، مقوله آموزش و به حداقل رساندن آسیب‌های وارده به طبیعت در طول سفر، اهمیت احترام گذاشتن به طبیعت را آشکار کرده و مانع آسیب رساندن به آن می‌شود.»
وی خاطرنشان کرد: «بوم‌گردی با ایجاد فرصت پیشرفت و توسعه اقتصادی می‌تواند به‌عنوان جایگزینی برای سایر منابع درآمدی برای مردم منطقه محسوب شده و از روی آوردن محلی‌ها به راه‌های دیگر کسب درآمد، مانند فروش زمین‌های کشاورزی و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی و مهاجرت به شهرها جلوگیری کند.»
این عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان با تاکید بر اینکه اکوتوریسم سبب دوستی فرهنگ‌ها و جوامع می‌شود، گفت: «یکی از اصولی که در اکوتوریسم مورد تاکید قرار می‌گیرد، آموزش و ایجاد آگاهی فرهنگی با مردمان یک منطقه است و در بوم‌گردی، گردشگران با فرهنگ و نوع زندگی مردم منطقه از نزدیک آشنا می‌شوند و در فعالیت‌های روزمره آنان مشارکت می‌کنند که در این ارتباط ایجاد شده بین میزبانان و گردشگران، مردم منطقه نیز با فرهنگ مردمان دیگر مناطق و کشورها آشنا شده و این 2 گروه، رفته رفته نوعی علاقه نسبت به یکدیگر پیدا می‌کنند و با ایجاد این آشنایی و فرهنگ‌دوستی، گرشگران نسبت به منطقه میزبان حساس شده و به اوضاع آن اهمیت بیشتری می‌دهند.»
منازل بوم‌گردی باید سازماندهی شود
مدیر گروه رشته معماری سنتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان نیز در گفتگو با خبرگزاری آنا درباره پدیده بوم‌گردی، اظهار کرد: «امروز اگر در فضای شهری کمی قدم بزنیم و چشم بگردانیم چیزی غیر از ماشین و ساختمان و مبلمان‌های شهری خشن و زمخت نمی‌بینیم و انسانی که سرشتش از طبیعت است، امروز در بین زندگی شلوغ و ماشینی شهری جایی برای احساس غریضی لمس طبیعت ندارد و این شاید آغاز فاجعه‌ای خاموش است که آرام و بی‌صدا در بطن جامعه شهری نفوذ کرده و مولد انواع بیماری‌های روحی و جسمی و خشم پنهان جامعه است.
محمدابراهیم سیاح ادامه داد: «امروزه کشورهای توسعه‌یافته به‌دنبال آگاهی مردم و آموزش آن‌ها برای زندگی ساده و خوگرفتن با طبیعت هستند، چراکه جامعه سالم با انسان‌هایی که از لحاظ روحی شاد و امیدوار هستند معنا پیدا کرده، ارتقا می‌باید و به توسعه‌ای از جنس پایدار می‌رسد.»
سیاح تصریح کرد: «این خلاء آرامش در زندگی امروز بین ماشین‌ها و خانه‌های مدرن شهری پیدا نمی‌شود، بنابراین در چند سال اخیر مردم به‌دنبال مکان‌های بکر و به‌دور از دود و شلوغی شهر هستند تا دست‌کم آخر هفته‌ای آرام را در آن بگذرانند و این مورد در حال رشد و اپیدمی بین خیل مردم است و خانه‌ها، هتل‌ها و رستوران‌های مجلل امروزی همگی زیبا هستند و راحتی و آسودگی دارند و در روزمره این زندگی ماشینی همه چیز به راحت‌ترین شکل ممکن در دسترس ما است، اما در بین همه این‌ها مردم شهری احساس سرخوشی و آرامش ندارند و این شاید به این دلیل باشد که در بین این لوکس بودن‌ها روح و حس‌های خوب گم شده است.»
وی اضافه کرد: «ماشینی بودن همه چیز موجب شده حس آرامش از انسان‌ها گرفته شود؛ انسان از طبیعت است و به‌طور غریضی وابسته به آن، بنابراین شاخه گلی، درخت سرسبزی و یا صدای رودخانه‌ای دلش را صیقل می‌دهد و به همین دلیل است که امروزه طبیعت‌گردی بین مردم رواج پیدا کرده است.»
این عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان گفت: «اکوتوریسم یا بوم‌گردی همگی واژه‌هایی هستند که به نوعی برای گشت و گذار در طبیعت استفاده می‌شود و در واقع بوم‌گردی نوعی از انواع گردشگری است که در آن سفر به طبیعت را در قاب مسئولیت فردی نشان می‌دهد و این به آن معنا است که هیچ‌گونه آسیبی در حین گشت و گذار نباید متوجه طبیعت باشد که این بین سر زدن و تفریح در روستاهایی که ویژگی‌های بکری طبیعت را در خود حفظ کرده‌اند، بهترین مکان برای سر کردن و اقامت طی مدت گردشگری در طبیعت است.»
سیاح اضافه کرد: «ظرفیت‌های مناطق روستایی، از قبیل وجود مناطق بکر و آب و هوای مطبوع می‌تواند سبب ایجاد اشتغال و تامین درآمد مکفی و پایدار برای روستاییان باشد و در واقع روستاییان می‌توانند با تبدیل منازل خود به بوم‌گاه‌ها و ایجاد سایت‌های پرنده‌نگری، برگزاری تورهای کوه‌پیمایی و دشت‌پیمایی، فروش صنایع دستی، نمایش آداب و رسوم و… از ظرفیت‌های طبیعی روستای خود برای کسب درآمد سود بجویند، بنابراین از این راه شهرنشینان از مواهب طبیعی لذت می‌برند و مشکلات اقتصادی روستاییان نیز کاهش و امید به زندگی در آن‌ها افزایش پیدا میکند.
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان افزود: «اقامتگاه‌های بوم‌گردی بسته به شرایط طبیعی و اقلیمی هر منطقه متفاوت است و این بوم‌گاه می‌تواند چادر شبی باشد در دل دره‌ای زیبا که عشایر ایرانی در آن سکنی دارند و یا خانه‌ای خشتی و کاهگلی در قلب کویر یا شاید کاروان‌سرایی قدیمی بر سر جاده‌ای که مرمت شده و پذیرای میهمانان است.»
وی خاطرنشان کرد: «خانه‌های سنتی روستایی. با آن آتش و تنور گوشه حیاط، حوض فیروزه‌ای و گل‌های شمعدانی، درختان سرسبز با میوه‌های رسیده، استشمام عطر خوش گل‌های باغچه و نم بارانی که با بوی کاه‌گل در هم می‌آمیزد؛ همگی حس آرامش و برگشت به اصل و سرشت را در وجود آدمی تزریق میکند و این آن زیبایی است که زندگی شهرنشینی را از انسان‌ها دریغ کرده است.»
به گزارش خبرگزاری آنا، روستاییان با مرمت خانه‌های خود بر همان مبنای اقلیمی و بومی منطقه علاوه بر کسب درآمد، امکان تجربه زندگی به سبک سنتی را برای گردشگران فراهم می‌آورند و این یک تجربه جذاب برای اهالی روستا و همچنین گردشگران است.
بوم‌گردی تهدیدی برای فرهنگ روستا
استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان، اظهار کرد: «فضای روستایی با صدای پرندگان اول صبح، صدای آن دارکوب که از دوردست گوش را نوازش می‌دهد، درختان سر به فلک کشیده، رود آبی و سنگ‌ریزه‌های زیر پا؛ همه این‌ها همان حس زندگی و آرامش است که در میان شلوغی‌ها و دود و دم شهری، میان ساختمان‌های بلند گم شده و حالا فضای روستایی تبدیل شده به مامن امنی که آرامش آن هر انسانی را درگیر خود میکند.
علی‌اکبر محمودزاده معتقد است، بیشتر افرادی که تجربه اقامت در یک اقامتگاه سنتی و بومی را داشته‌اند، اذعان می‌کنند در بوم‌گاه‌های سنتی که ردپای حس‌های قدیمی و مردم گذشته وجود دارد، احساس ارزشمند و آشنایی را درک کرده‌اند و در خانه‌های مدرن امروزی هرگز به آن دست نیافته‌اند.
محمودزاده ادامه داد: «اقامتگاه‌های بوم‌گردی، امروز تبدیل شده‌اند به برگ‌های کتاب تاریخ که می‌توان به دل آن سفر کرد و سبک زندگی گذشتگان را در آن حس کرد و می‌توان سنت‌های دیرین و بومی مناطق مختلف کشور را دوباره زنده کرد و به همگان نمایش داد و اقامتگاه‌های بوم‌گردی می‌توانند علاوه بر ایجاد درآمد برای روستاییان و جلوگیری از مهاجرت آنان به احیای سنن قدیمی و حفظ و نگه‌داری آثار باستانی و حفاظت از طبیعت کمک شایانی داشته باشد.»
وی افزود: «تفاوت‌های اقلیمی و فرهنگی در ایران سبب شده تا بوم‌گاه‌های متنوعی در ایران وجود داشته باشد و این نقطه عطفی در صنعت توریسم است تا گردشگران خارجی را نیز جذب ایران کرده و به این ترتیب ارزآوری نیز برای کشور داشته باشد و فرهنگ غنی و متنوع ایرانی نظیر میهمان‌نوازی، احترام به طبیعت، مراسم‌های آیینی و لباس‌های زیبا و سنتی و سبک‌های متنوع زندگی در اقلیم‌های متفاوت را به جهانیان نمایش بدهد.»
محمودزاده بیان کرد: «با گذشت نزدیک به ۲۵ سال از شروع به کار انجمن جهانی اکوتوریسم(2) وبا بررسی اصول اکوتوریسم مشاهده می‌کنیم سه اصل عمده در ادبیات آن مشهود و پررنگ است؛ فرسایشی و استخراجی نیست، پایبندی به اخلاق زیست‌محیطی ایجاد میکند و به‌طور خلاصه اکوتوریسم چیزی غیر از حفظ و نگه‌داری از محیط‌زیست، جوامع بومی و سفر مسئولانه با هدف ایجاد پایداری در زیست‌بوم نیست.»
وی گفت: «در دیدگاه جامعه‌شناسی هیچ پدیده‌ای نه فرصت است و نه تهدید، بلکه نحوه برخورد انسان با آن پدیده می‌تواند از آن فرصت یا تهدید بسازد. در مورد بوم‌گردی نیز اگر افراد جامعه با آگاهی و برنامه‌ریزی و نظارت درست از طبیعت استفاده بکنند، قطعا فرصتی ناب برای ایجاد اشتغال و جذب گردشگران حتی از خارج کشور خواهند داشت، اما اگر بدون سازماندهی و فرهنگ درست رفتار با طبیعت همراه باشد، با آسیب‌رسانی و تخریب طبیعت بکر روستاها؛ این منازل چیزی غیر از زیان ندارند.»
این استاد دانشگاه اضافه کرد: «حضور خانواده‌هایی با فرهنگ‌های خاص و پوشش نامناسب در محیط روستاها ممکن است الگوسازی غلطی ایجاد کرده و با از بین بردن آرامش و سکوت روستا تحول فرهنگی به همراه داشته باشد، از این‌رو توصیه می‌شود برای استفاده و راه‌اندازی این منازل کنترل و دقت زیادی در حفظ طبیعت بکر و فرهنگ روستا انجام بگیرد.»
================
گزارش از: مریم ریحانی
================
انتهای پیام/
انتهای پیام/
