8 دلیل گزارش نکردن فساد توسط مردم

حمایت از «افشاگری علیه فساد» و «مشارکت عمومی در مبارزه با فساد» به عنوان یکی از الگوهایی که در کشورهای پیشرفته دنبال می‌شود از زوایای مختلفی قابل بررسی است.

کد خبر : 302182

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، موضوع مبارزه با فساد یکی از مسائل اصلی است که نه فقط در کشور ما بلکه در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و کمتر توسعه یافته مطرح است. رهبر معظم انقلاب نیز در سال‌های اخیر در موارد زیادی به مبارزه عملی و جدی با فساد تأکید کرده اند از جمله در آخرین دیدار اعضای هیئت دولت با ایشان تأکید کردند: «در مبارزه با مفاسد ابتدا باید با فساد و عنصر متخلف برخورد و سپس به‌طور شفاف اطلاع‌رسانی شود.» یکی از راه‌های مبارزه با فساد در جوامع مختلف پدیده «سوت زنی» است. حمایت از «افشاگری علیه فساد» و «مشارکت عمومی در مبارزه با فساد» به عنوان یکی از الگوهایی که در کشورهای پیشرفته دنبال می‌شود از زوایای مختلفی قابل بررسی است اما بررسی ابعاد فرهنگی آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است، از جمله این که چرا مردم علاقه ای به گزارش فساد به مقامات و مسئولان ندارند. فصلنامه دانش ارزیابی متعلق به سازمان بازرسی کل کشور در مقاله ای به بررسی این پدیده پرداخت. در ادامه مطلب به گزارشی از این پیمایش علمی درباره این موضوع اشاره می‌کنیم. این پیمایش از سوی آقای علی سیف زاده و دکتر اصغر محمدی به صورت ارائه پرسش نامه به 739 نفر از شهروندان بالای 18 سال در شهر اصفهان برگزار شده است.

وضعیت فساد در ایران

در مقدمه این تحقیق درباره فساد در ایران تأکید شده است: فساد به معنای عام آن، در جامعه قابل رؤیت است. از اختلاس سه هزارمیلیاردی و حقوق‌های نجومی تا برداشت بی رویه از صندوق ذخیره فرهنگیان و املاک نجومی. در گزارش سازمان شفافیت بین‌المللی درباره شاخص ادراک فساد نیز در سال 2017 ایران با نمره 30 رتبه 130 را در میان 180 کشور کسب کرده است. براساس این محاسبات در میان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا، کشورهای افغانستان، لبنان، سوریه، یمن، لیبی، عراق و سودان وضعیت بسیار بدی دارند. در ادامه این مقاله کاربردی بر ضرورت توجه به توان نظارتی مردم برای کشف و کاهش تخلفات اشاره شده و آمده است: نظارت عمومی از پایین به بالا که مردم بازیگر اصلی آن هستند، طبق آمارهای جهانی اولین عامل کشف تخلفات به شمار می‌آید. نویسندگان این مقاله درباره اولویت نظارت مردمی تأکید می‌کنند: باید توجه داشت که نهادهای نظارتی و در رأس آن‌ها سازمان بازرسی کل کشور نمی تواند با امکانات محدود خود در هر سازمان یک نماینده دایمی داشته باشد که به این تخلفات رسیدگی کند؛ اما مردم ناظران دایمی عملکرد افراد و سازمان‌ها هستند.

8 دلیل گزارش نکردن فساد

با ذکر این مقدمات، محققان این پژوهش سؤال اصلی خود را مطرح می‌کنند: «چرا مردم در گزارش فساد کمتر احساس مسئولیت کرده و موارد تخلف و فساد را اعلام نمی‌کنند؟» یافته‌های این پیمایش نشان می‌دهد: در پاسخ به این سؤال که «اگر زمانی موردی از فساد (نظیر رشوه خواری، رانت خواری، پارتی بازی، اختلاس و...) را مشاهده کنید و آن را گزارش ندهید حتماً برای خود دلیلی دارید. هریک از این دلایل چقدر در تصمیم شما برای گزارش نکردن نقش دارند؟ حدود 72 درصد پاسخ گویان دردسرساز بودن شکایت و گزارش فساد را دلیل اصلی گزارش نکردن فساد دانسته اند. 68 درصد پاسخ گویان با دشوار بودن اثبات فساد، 61 درصد با برخورد نکردن با افراد فاسد، 60 درصد با ترس از شکایت به علت توقف کار، حدود 59 درصد با اهمیت داده نشدن به شکایت‌ها و گزارش‌های فساد، حدود 52 درصد با عادی شدن موارد فساد، 49 درصد با اطلاع نداشتن از مرجع برای اعلام فساد، 40 درصد با نداشتن دلیلی برای گزارش کردن و 30.5 درصد نیز با ارتباط نداشتن فساد افراد به فرد دیگر موافق و کاملا موافق اند.

تفاوت‌های تحصیلی و پایگاه اقتصادی

براساس یافته‌های این تحقیق پاسخ گویان با تحصیلات زیر دیپلم بیش از دیگر پاسخ گویان اعلام کرده اند که نمی دانند فساد را باید به کجا گزارش کرد. پاسخ گویان دارای تحصیلات کارشناسی ارشد و دکترا بیش از دیگر گروه‌های تحصیلی معتقدند که به شکایت‌ها و گزارش‌های فساد اهمیتی داده نمی‌شود. پاسخ گویان با تحصیلات زیر دیپلم نیز بیش از دیگر افراد اظهار کرده اند که هرکسی مسئول کار خودش است و به آن‌ها ربطی ندارد که بقیه فساد می‌کنند. در ادامه این گزارش، همچنین تصریح شده که پاسخ گویان با پایگاه اقتصادی- اجتماعی پایین بیش از دیگر پاسخ گویان اعلام کرده اند که نمی دانند فساد را باید به کجا گزارش کرد، همچنین بیش از دیگرافراد معتقدند که اثبات فساد دشوار است. پاسخ گویان با پایگاه اقتصادی- اجتماعی پایین همچنین بیش از دیگران اظهار کرده اند که با افراد فاسد و رشوه گیر در عمل هیچ برخوردی نمی شود.

2 سازوکار ضروری برای استفاده از ظرفیت‌های مردمی مقابله با فساد

در بخش دیگری از این گزارش در توصیه ای سیف زاده و محمدی، ایجاد دو سازوکار به منظور استفاده از ظرفیت‌های مردمی مقابله با فساد را ضروری دانسته اند: اول این که امکان گزارش تخلفات و پیگیری حقوقی مفاسد برای عموم مردم فراهم شود تا شهروندان با احساس مسئولیت به گزارش تخلف و فساد اقدام کنند. دوم این که سازوکارهای حمایت از گزارش دهندگان تخلف به منظور جلوگیری از انتقام گیری و مقابله به مثل علیه گزارش دهندگان تخلف فراهم شود. نکته ای که در قانون ایران ناظر به استفاده از مشارکت مردم در زمینه مبارزه با فساد به آن کمتر توجه شده است. در واقع ساختار منسجمی برای حمایت‌های جانی، مالی، اداری، قضایی از اشخاصی که در زمینه مبارزه با فساد عمل می‌کنند یا به افشای اطلاعات فساد می‌پردازند، وجود ندارد.

اصلاح قوانین برای افزایش مشارکت مردمی ضروری است

در پایان این مقاله نویسندگان سعی کرده اند توصیه‌هایی را با استفاده از یافته‌های تحقیق خود ارائه دهند. براین اساس نویسندگان مقاله تأکید کردند: در نظام قانونی کشورمان متأسفانه به صورت کامل به دو بعد حمایت و تشویق توجه نشده، بنابراین اصلاح قوانین کشور برای افزایش مشارکت مردم در کاهش فساد ضروری است. افزایش سطح آگاهی عمومی درباره آثار زیان بار و متعددی که فساد اداری بر زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جامعه می‌گذارد و ایجاد درک عمومی برای مبارزه با فساد ازجمله راه‌های مطلوبی است که می‌تواند در مهار و کاهش فساد اداری مؤثر باشد.