هادی حسینی‌نژاد*
تاسیس «خانه شعر» و نوید حمایت مستمر از شاعران؟
از آغاز انقلاب مراکز و سازمان‌های مختلفی مانند سازمان تبلیغات اسلامی در راستای حمایت از شعر و شاعران وارد میدان شده‌اند و حالا شهرداری تهران را نیز باید با تاسیس «خانه شعر» به این لیست اضافه کرد. اما آیا این مرکز می‌تواند حمایتی دائم و فارغ از جهت‌گیری‌های خاص را برای شعر و شاعران به ارمغان بیاورد؟
کشور ما، پیشینه‌ای تاریخی در شعر دارد، آنچنانکه می‌توان صریحا «شعر» را هنر اول ایرانیان خواند که در این راستا چهره‌های برجسته و جهانی شده‌ای همچون مولوی، سعدی، حافظ، خیام، فردوسی و ... موید این گفته است.
با مروری بر وضعیت شعر و جایگاه‌اش در برابر حکومت‌ها و دولت‌ها، با فراز و نشیب‌های مختلفی روبه‌رو می‌شویم که گاه شعر را به دربار پادشاهانی همچون محمود غزنوی کشانده و گاه نیز شعر و شاعر، در اعتراض با سیاست‌های حکومتی، حتی زندان و شهادت را به جان می‌خرند؛ شاعرانی مانند فرخی یزدی، میرزاده عشقی، عارف قزوینی و... که پس از انقلاب مشروطه و در ضدیت با سیاست‌های حکومتی مبارزه کردند. رویه مقابل و خصومت با شاعران همچنان در دروه پهلوی دوم نیز ادامه می‌یابد و در رویدادهایی مانند کودتای 28 مرداد 1332 نیز منجر به بازداشت و در تنگنا قرار گرفتن بسیاری از شاعران می‌شود.
ظهور شعر با مضامین انقلابی و حمایت از شاعران هم‌سو
اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با توجه به شرایط اتقلاب، آرمان‌های ملی-اسلامی و پس از آن ورود ناخواسته ایران به جنگ تحمیل، وضع به گونه‌ای دیگر رقم می‌خورد. از طرفی آثار برخی از شاعران بنا به دلایل مختلف منتشر نشد و در مقابل جریان‌هایی هم‌سو با رویکردهای انقلابی جامعه و همچنین مفاهیم والایی مانند ایثار، شهادت و مبانی اسلامی به سرایش شعرها و دیوان‌های خود پرداختند.
در این دوره، سازمان تبلیغات اسلامی با ایجاد حوزه هنری، به عنوان نخستین نهاد فرهنگی-حاکمیتی به حمایت از شاعران انقلاب مبادرت ورزید و شاعرانی مانند قیصر امین‌پور، سیدحسن حسینی و... در این مرکز به فعالیت‌های ادبی و جذب و پرورش شاعران جوان پرداختند. هرچند آنان در همان سال‌های ابتدایی به دلیل اختلاف‌نظرات به وجود آمده، از حوزه جدا شدند، حوزه هنری با افراد دیگری مانند علیرضا قزوه به کار خود ادامه داد.
تاسیس انجمن شاعران ایران به عنوان یک انجمن مردم‌نهاد
چندی بعد امین‌پور و حسینی به همراه ساعد باقری، فاطمه راکعی و محمدرضا عبدالملکیان انجمن شاعران ایران را در سال 78 بنیان‌گذاری کردند. این انجمن که در واقع یک NGO فرهنگی به شمار می‌آید، به واسه ارتباطاتی که داشت، توانست از جمایت معاونت اجتماعی ـ فرهنگی شهرداری، معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری منطقه 3 کار خود را آغاز کند. هرچند حمایت‌های دولتی از این انجمن در دوره معاونت فرهنگی بهمن دری (معاون وزیر وقت ارشاد) قطع شد.
از قائم‌مقام شعر ارشاد تا بنیاد شعر و ادبیات داستانی
در همین دوره، دولت برای اینکه نشان دهد چقدر به شعر و شاعران توجه دارد، دست به اقداماتی جالب و البته مبهم زد که انتصاب یحیی طالبیان در مقام «قائم مقام شعر ارشاد» مهمترین‌ش بود. هرچند این سمت که هیچ وقت روشن نشد با چه سازوکاری و با چه شرح وظایفی در ارشاد ایجاد شد، با برکناری طالبیان خالی ماند. البته سیدمحمد حسینی (وزیر ارشاد وقت) در پاسخ به خبرنگاران حذف این جایگاه را انکار کرد و گفت که برای مدتی قادر طراوت‌پور به عنوان رییس دفتر شعر و ادب ارشاد کار تجمیع و سامان‌دهی کلی فعالیت‌های شعر و ادب و جشنواره شعر فجر را دنبال خواهد کرد.
اما پس از پیروزی دولت تدبیر و امید در انتخابات 1392 و روی کار آمدن علی جنتی در مقام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سیدعباس صالحی، معاون امور فرهنگی وزارت ارشاد، صریحا وجود سمت‌هایی مانند قائم‌مقامی شعر و یا رئیس دفتر شعر و ادبیات ارشاد را با این توضیح که مواد 41 گانه وظایف ارشاد، چنین فعالیت‌هایی را برنمی‌تابد، به طور کلی حذف کرد.
البته اضافه شدن عنوان «شعر» به بنیاد ادبیات داستانی و تبدیل شدن‌اش به بنیاد شعر و ادبیات داستانی، بیشتر به واکنشی برائت‌جویانه از در مقابل طرح بی‌توجهی ارشاد به شعر، می‌مانست ضمن اینکه مسئولیت برگزاری جشنوار شعر فجر نیز به این بنیاد سپرده شد که نهمین دوره از آن نیز سال گذشته اینگونه برگزار شد.
شهرداری و تاسیس «خانه شعر»
پنجشنبه یکم مردادماه «خانه شعر» توسط سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران با حضور محمود صلاحی رئیس این سازمان، احمد مسجد جامعی عضو شورای شهر تهران و جمعی از شاعران، هماره با مراسم بزرگداشت مشفق کاشانی آغاز به کار کرد. البته هنوز ظرح وظایف و اساسنامه روشنی برای این «خانه» ارائه نشده و برای قضاوت زود است اما ورود شهرداری، به عنوان یک نهاد عمومی غیر دولتی به عرصه شعر و حمایت از شاعران، به خودی خود اتفاق خاص و جالب توجهی است که البته در راستای سیاست حمایت شهرداری‌ها از فرهنگ که در تمام جهان پدیده معمولی است، باید پیش از این اتفاق می‌افتاد.
این تصمیم در امتداد سایر اقدامات شهرداری در راستای طرح ارائه کامل خدمات شهری به شهروندان توسط شهرداری، می‌تواند امکان مناسبی در تحکیم و حمایت شاعران و شعر در جامعه باشد؛ چراکه این خانه به دلیل غیر دولتی بودن، می‌تواند در دولت‌های مختلف آتی ثبات خود را حفظ کند و به‌لحاظ منابع مالی نیز پشتوانه‌ای همچون شهرداری تهران دارد. به هر حال باید دید آیا این مرکز تازه‌تاسیس می‌تواند حمایتی دائم و فارغ از جهت‌گیری‌های خاص را برای شعر و شاعران به ارمغان بیاورد؟
*خبرنگار
انتهای پیام/
