کتاب فقط برای سرگرمی نیست؛ راه زندگی فردی و اجتماعی است

محمد دهدشتی مشاور فرهنگی انتشارات امیرکبیر که 19 سال در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حضور داشته در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری آنا گفت: حتی نمایشگاه کتاب در این دوره از ضعیف‌ترین و کم‌خریدترین دوره‌های نمایشگاه بوده و دلیل محدودشدن میزان خرید کتاب‌ از سوی مخاطبان، هم وضعیت اقتصادی مردم است. البته قیمت کتاب گران نیست ولی پرداخت همین هم برای بسیاری از مردم بسیار سخت است.

مشاور فرهنگی انتشارات امیرکبیر تصریح کرد: بر اساس درآمدها، اینکه کتاب در اولویت قرار گیرد و مردم کتاب بخرند موضوعی است که نباید چندان انتظارش را داشت.

وی در ادامه بیان کرد: فکر می‌کنم همه ما مسئول این وضعیت هستیم از پدر و مادر، اولیا و مربیان گرفته تا نویسندگان، توزیع‌کنندگان کتاب و دولت همه کوتاهی کرده‌ایم. همه ما در اینکه شرایط مطالعه و تیراژ کتاب پایین است و همچنان کتاب کالایی لوکس تلقی می‌شود و جزو ذات و اولویت زندگی نیست، مقصر هستیم.

گذراندن بیشترین اوقات در فضای مجازی

دهدشتی افزود: در سالهای اخیر، زمانی که برخی‌ها به کتاب خواندن، اختصاص می‌دادند به مطالعه در فضای مجازی می‌گذرد چراکه افراد فکر می‌کنند می‌توانند اطلاعاتی را که لازم دارند در فضای مجازی بیابند و بخوانند.

وی تصریح کرد: در این میان فرضیه دیگری نیز مطرح است که آن هم مطالعه کتاب‌هایی است که مردم خریداری می‌کنند. این میزان از سرانه مطالعه که اعلام شده، در حالی است که حتی مردم کتاب‌هایی را که دارند را مطالعه کنند، بنابراین اگر قرار باشد آنچه خریداری شده هم خوانده نشود که وضعیت کتابخوانی اسف‌بارتر از آنچه فکر می‌کردیم است.

مشاور فرهنگی انتشارات امیر‌کبیر گفت: هریک از ما، چند کتاب نخوانده داریم، بنابراین همه مسئول هستیم، از پدری که صرفا در خانه فوتبال می‌بیند تا مادری که مشغول هر چیزی جز کتاب‌خواندن است. خانواده برای همه چیز تخصیص بودجه می‌کنند و اولویت قائل می‌شوند جز کتاب. حتی وقتی می‌خواهند کادو ببرند اینکه هرجای خانه اهمیت دارد جز کتابخانه و اگر هم کتابخانه مهم باشد صرفا جنبه فانتزی دارد. مدارس هم معمولا کتابخانه‌های دربسته بلااستفاده دارند که بچه‌ها را کمتر ترغیب به مطالعه می‌کند.

وی ادامه داد: همه مقصریم، حتی رسانه‌هایی که همه‌چیز برایشان مهم است جز کتاب. در حالی که مطبوعات باید در شرایط کنونی به مردم یادآوری کند که کتاب فقط برای سرگرمی نیست بلکه برای رسیدن به هر هدف کتاب یک اولویت و یک نیاز به شمار می‌رود.

دهدشتی تاکید کرد: هیچ کس موضوع کتاب و کتابخوانی را جدی نمی‌گیرد و به همین دلیل هم تیراژ مطالعه سالانه 4 دقیقه است که یک فاجعه است. رقیقب کنونی ما در کتابخوانی کشور، کشورهای کویت و عمان هم نیستند بلکه کشورهای آفریقایی است.

وی اظهار کرد: از آنجاکه افراد به دنبال آگاهی و دانش نهادینه‌شدن نرفته‌اند، کتاب‌ نخواندن در بلندمدت اثرات خود را نشان می‌دهد، اگرچه ما همچنان نگران کتاب‌نخواندن نیستیم. ما هیچگاه به لحاظ دانش، آگاهی و شعور اجتماعی به مقولات مختلف نگاه نمی‌کنیم بلکه صرف گذراندن دوره تحصیلی در دانشگاه میزان اطلاعات یک فرد را کافی می‌دانیم.

به ندرت کتاب در زندگی فردی و اجتماعی جا افتاده

دهدشتی در ارائه راهکار تشریح کرد: ما در گام نخست باید ببینیم سهم خودمان در ایجاد این مشکل چیست و مسئله را گردن دیگری نیندازیم، بعد باور کنیم که به ندرت کتاب در زندگی فردی و اجتماعی جا افتاده است. ما بارها در پاسخ به این سوال که چراکتاب نمی خوانی؟ می‌شنویم که گفته می‌شود چون وقت ندارم. چرا کتاب نمی خوانی؟ چون حوصله ندارم. چرا کتاب نمی‌خوانی؟ پول ندارم. چراکتاب نمی خوانی؟ چون هرچه بخواهم را می‌توانم در گوشی و فضای مجازی پیدا کنم. چرا کتاب نمی‌خوانی؟ ای بابا آنها که خواندن به کجا رسیدند؟ بنابراین بهتر است از همان سنین کودکی فرزندانمان را با کتاب آشنا کنیم. به هرکسی و هر مسئولیتی که دارد بها دهیم و کتاب خواندن در بودجه کشور، بودجه خانواده و بودجه مدارس جزو اولویت‌ها باشد.

وی با اشاره به اینکه بسیاری از خانواده‌ها ساعت‌ها وقت خود را تلف می‌کنند اما بخشی از آن را به خواندن کتاب اختصاص نمی‌دهند، بیان کرد: چند درصد دانشجویان بجز جزوه اساتیدشان مطالعه می‌کنند و فراتر از آنچه استاد می خواهد در همان زمینه تحصیلشان کتاب می‌خوانند؟ متاسفانه مطالعه تنها به زمان 10 روزه نمایشگاه کتاب تهران وهفته کتاب در پاییز محدود می‌شود که آن هم با ایجاد یک موج، افراد به فکر مطالعه و کتاب‌خوانی که یادگیری نهادینه شده شناخته می‌شود، می‌افتند.

خواندن کتاب‌درسی و قرآن مطالعه نیست

وی با یادآوری اینکه بر اساس یونسکو هر خواندنی شامل مطالعه نمی‌شود اظهار کرد: مطالعه، یعنی خواندن هدف‌مند کتاب، که برای بالا بردن اطلاعات و آگاهی انجام شود بنابراین مطالعه کتاب‌های درسی ومذهبی مثل قرآن جزو مطالعه نیست. چقدر در خانواده‌ها برای خواندن وقت می‌گذاریم و برای آن اصرار داریم؟ معلوم است که به همان اندازه از دانشی که به درک از جهان، تاریخ و ... کمک می‌کند، باز می‌مانیم.

مشاور فرهنگی انتشارات امیر‌کبیر در خصوص انتشار بخش‌هایی از کتاب در فضای مجازی گفت: کتاب‌هایی باید در فضای مجازی مطالعه شود که در برنامه فرد است یعنی وقتی فردی حس می‌کند برای بهداشت روانی یا جسمی لازم است که کتاب‌های خاصی مطالعه شود ما در فضای مجازی معمولا چیزهایی می‌خوانیم که به سمت ما پیشنهاد شده و کمتر تقاضای ما بوده است در حالی که در کتاب‌خوانی فرد می‌داند که با چه هدفی یک کتاب را دنبال می کند.

کتاب، اطلاعات نهادینه شده و پخته است

وی ادامه داد: ما در فرصت‌های مرده مثل اتوبوس و تاکسی به صورت روزنامه‌وار کتاب می خوانیم و در این میان بسیاری از کتاب‌ها اطلاعات درستی ندارند و حتی گاه ممکن است ما را از واقعیت و حقیقت دور کنند، در حالی که کتاب، اطلاعات نهادینه شده و پخته است.

مشاور فرهنگی انتشارات امیر‌کبیر تاکید کرد: اگر در فضای مجازی به دنبال منبع معتبرعلمی باشیم، باز مطالعه در فضای مجازی هم خوب است. اگرچه ما در زبان فارسی مشکلات عمده‌ای داریم که از جمله آن کپی رایت است. با این حال اگر اطلاعات علمی، آکادمیک با استانداردها در فضای مجازی ارائه شود، مطالعه شکل دیگری از کتاب هیچ اشکالی ندارد ولی معمولا انگونه نیست.

وی به تکرار گفت: اینکه باور کنیم مدرک لازمه ولی کافی نیست باعث می‌شود تا برای رفتن به سمت علم گام مصم‌تری برداریم. ما معمولا به محض مدرک گرفتن فارغ‌التحصیل می‌شویم یعنی دانستن و خواندن را کافی می‌شماریم در حالی که آمار نشان می دهد در بسیاری از زمینه‌ها از دنیا عقب هستیم و این بخاطر جدی‌تر گرفتن کارهاست و اینکه مردم دیگر کشورها، سعی دارند در هر زمینه‌ای اطلاعات خود را گسترش دهند.

زود قانع شدن علت توقف نسبت به دانستن

دهدشتی در اشاره به تاثیر مطالعه در رشد افراد تصریح کرد: مطالعه اضافه بر بهترین شدن در هر زمینه‌ای، امکانی را فراهم می کند که ما از اطلاعات هزاران نفر به واسطه کتاب بهره‌مند شویم. کتاب یعنی وقتی 5 سال سابقه کار داریم تجربه 500 نفر را در سال کسب کنیم. زود قانع شدن یکی از مشکلاتی است که ما را مجبور به ایستادن و توقف نسبت به دانستن می‌کند.