می‌خواهیم در «خوره» جلوی سرقت اعتراضات دی ۹۶ را بگیریم

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، دی‌ماه سال گذشته و سه ماه به پایان سال 96 بود که بخش‌ها و شهرهای مختلف کشور در کانون اعتراضات مردمی نسبت به وضعیت معیشتی و اقتصادی قرار گرفتند؛ اعتراضاتی که اولین بار با تجمع مردم در مشهد شروع شد و به سرعت به شهرهای دیگر کشور رسید. با این حال تنها چند روز بعد از اجتماع مردمی که می‌خواستند صدای خواسته‌هایشان را به گوش مسئولان برسانند، اتفاقات قابل‌تاملی رخ داد که به کل مسیر خواسته‌های عمومی را تغییر داد؛ اعتراضاتی که دیگر نه‌تنها رنگ‌و‌بوی مسالمت‌آمیزی نداشت، بلکه با جهت‌دهی رسانه‌های بیگانه و حضور عواملی در بین صفوف مردم می‌رفت تا به بحرانی امنیتی تبدیل شود؛ بحرانی که اولین و اصلی‌ترین قربانی آن همان خواسته‌های بحق مردم بود. هر چند بعد از نزدیک شدن به روزهای آغازین بهار 97 پرونده اعتراضات مردمی به ظاهر بسته شد، اما محمدرضا امامقلی در همان زمان به سراغ «خوره» ایران رفت؛ مستندی که تلاش می‌کند دلایل شکل‌گیری اعتراضات مردمی، عوامل موثر در تغییر مسیر اعتراضات و همچنین دست‌های پشت پرده دخیل در این مساله را به تصویر بکشد.

امامقلی که شاید بیشتر با ساخت مستند «آقای نخست‌وزیر» شناخته می‌شود، این بار به عنوان اولین مستندساز به سراغ اتفاقات دی ماه سال گذشته رفته است تا بتواند علاوه‌بر روشنگری در این زمینه، مسیر را برای ورود دیگر هم‌قطاری‌هایش به این موضوع باز کند. در حال حاضر «خوره» تنها مستند ساخته شده با موضوع اتفاقات دی ماه 96 است؛ مستندی که از همان ابتدا با واکنش‌های مختلفی همراه شد و مراسم اکرانش که نیمه اردیبهشت امسال در دانشگاه صنعتی‌شریف و با حضور رحیم‌پور‌ازغدی برگزار شد، به قدری سر‌و‌صدا کرد که باعث کنجکاوی بیشتر درباره موضوع این مستند شد. «خوره» 38 دقیقه‌ای شاید نتوانسته باشد همه آنچه را باید از اتفاقات آن ماه به تصویر بکشد، اما اگر بازه زمانی دو ماهه تولید آن را در نظر بگیریم، مستندی است که تلاش دارد با همه محدودیت‌ها به عرصه معضلات اجتماعی ورود جدی داشته باشد و همین مهم یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های این اثر به شمار می‌رود. در حقیقت امامقلی کوشیده دلایل شکل‌گیری یکی از مسائل امنیتی کشور را به گوش مسئولان برساند. موضوعی که رحیم‌پور‌ازغدی هم در مراسم اکران مستند، به آن اشاره کرده و گفته بود: «برخی از مسئولان کشورمان صراحتا دروغ می‌گویند، ‌ امروز یک حرف می‌زنند و فردا زیر حرف خود می‌زنند و صحبت دیگری را مطرح می‌کنند. این شما جوانان و دانشجویان هستید که باید با تسلط بر صحبت‌های مسئولان، وعده‌های داده شده را مطالبه کنید. مسئولان کشور باید دربرابر شعارها و وعده‌هایی که می‌دهند پاسخگو باشند، درست همانطور که مقام معظم رهبری در برابر مردم پاسخگو هستند.» صحبت‌های عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تا حدودی باعث شده اثر این کارگردان 29 ساله اهل قزوین که پیش‌تر آثاری چون «زندگی شبکه‌ای»، «کالای کتشار» و «کربلای 94» را در کارنامه خود ثبت کرده، بیشتر دیده شود. البته انتقاداتی هم نسبت به این اثر صورت گرفته است، اما بیشتر نقدها متوجه این مساله است که این اثر بعد امنیتی و سیاسی به خود گرفته تا محتوایی و روایی.
عدالت اجتماعی و امنیت دو پدیده جدا از هم نیست

موضوعی که امامقلی درباره‌اش به «فرهیختگان» این‌گونه می‌گوید: «یکی از نقدهایی که به «خوره» می‌شود این است که این اثر امنیتی است و نگاه سیاسی به مسائل کشور دارد، ولی شخصا معتقدم در اتفاقات اخیر به هیچ عنوان نمی‌توان امنیت را مقوله‌ای جدا از عدالت اجتماعی دانست، چرا که شواهد و قرائن نشان می‌دهد مسائل اجتماعی در روندی که طرح‌ریزی شده فورا به مسائل امنیتی تبدیل می‌شوند و متاسفانه عده‌ای در داخل هم در این پازل حرکت می‌کنند. باید سوال کرد که چرا چنین اتفاقی در کشور رخ می‌دهد؟ عدم‌پاسخگویی به موقع و در ادامه شکل‌گیری ناآرامی‌ها و در نهایت ایجاد تهدیدات امنیتی چه شرایطی را برای عده‌ای فرصت‌طلب مهیا می‌کند؟ آیا ادامه این روند چیزی غیر از طراحی دشمن برای تغییر نظام به ذهن متبادر می‌کند؟ متاسفانه برخی در داخل هم با عدم‌رسیدگی به مسائل و مشکلات مردم خواسته یا ناخواسته فضای امنیتی و سیاسی را ملتهب می‌کنند. از سوی دیگر اتفاقاتی که در دی ماه 96 رخ داد هم به سرعت جنبه امنیتی به خود گرفت و فضای اعتراضات به فرصتی برای تحرکات تهدید‌آمیز در خارج از کشور تبدیل شد. به خصوص از جایی به بعد که با دخالت عوامل منافقین و اقدامات عربستان، فضای بین‌المللی مستقیما وارد جریانات اقتصادی کشور شد، از این رو ما نیز چاره ای جز روایت روند امنیتی شدن این اتفاقات نداشتیم.»

او ادامه می‌دهد: «همچنین ما را به این متهم می‌کردند که طرفدار یک جناح خاص سیاسی هستیم، پس «خوره» را صرفا برای انتقاد به گروه مقابل ساخته‌اید. این اظهارات در حالی است که همه تلاش خود را کردیم تا اصلا نگاه سیاسی در مستند وجود نداشته باشد، هر چند نباید فراموش کرد امروز بخش عمده‌ای از علاج «خوره» کشور باید به دست دولت انجام شود. هیچ تفاوتی هم ندارد که کدام طیف سیاسی دولت را در اختیار داشته باشد، چراکه هر دولتی با هر سلیقه سیاسی زمانی که ناکارآمدی از خود نشان دهد، باید در تیررس مستندسازان انقلابی کشور قرار گیرد تا عملکردش نقد شود. در حقیقت طراحی دشمن برای فشار در مورد مسائل دفاعی و موشکی و همچنین حضور ایران در منطقه چیزی نیست که بتوان آن را کتمان کرد؛ باید مطرح و اتفاقا راه مقابله با این اقدامات تبیین شود. اینکه مسائل اقتصادی کشور به اظهارات دشمن گره بخورد و همچنان سرعت در روند رسیدگی به مسائل اقتصادی در اولویت نباشد، محل نقد است.»

ساخت مستند 10 روز بعد از اعتراضات شروع شد

این کارگردان جوان درباره پروسه تولید این اثر می‌گوید: «10 روز بعد از اعتراضات دی ماه ساخت این اثر آغاز شد، چرا‌که معتقدیم برخی اتفاقات باعث شده بود اعتراضات مردم سرقت شود. بنابراین، این مهم نیازمند واکاوی بیشتری بود، در حقیقت حوادثی که در فاصله‌ای کوتاه و پشت سر هم رخ داه بود، بیشتر ترغیبم کرد تا به سراغ ساخت این اثر بروم. علاوه بر اینکه حوادث رخ داده در سال 96، با همه تفاوت‌هایی که با فتنه سال 88 داشت، اما به مرور شباهت‌هایی را با آن پیدا کرده بود. اقدامات شتاب‌زده آمریکا برای تشکیل جلسه در شورای امنیت و وضع تحریم علیه ایران از جمله این شباهت‌هاست.»

«خوره» که به گفته امامقلی یک اثر اطلاع‌رسان گزارشی-‌توصیفی است، در کوتاه‌ترین زمان ممکن ساخته شده است. او در این باره این ‌گونه می‌گوید: «هدف‌مان از ساخت این اثر آن بود که بتوانیم در کمترین زمان داده‌های موجود درباره اتفاقات دی ماه96 را جمع‌آوری کرده و در اختیار مخاطب قرار دهیم. هر چند بخشی از داده‌ها مربوط به مسائل امنیتی بوده و قطعا به آنها دسترسی نداشتیم، از این رو مجبور شدیم از جمع‌آوری آشکار استفاده کرده و از هر آنچه در رسانه‌ها در این خصوص منتشر شده بود، بهره بگیریم تا بتوانیم گزارش جامعی از اتفاقات و پشت پرده‌ای که باعث شد خواسته‌های بحق مردم سرقت شود، نشان دهیم.»

امامقلی پراکنده‌گویی درباره اتفاقات دی ماه 96 را بسیار زیاد می‌داند و ادامه می‌دهد: «متاسفانه این حوادث در رسانه‌های رسمی ما به خوبی پوشش داده نشد، چرا‌که یا نقش عوامل خارجی در آن خیلی پررنگ می‌شد یا بخش اعتراضات بحق مردمی که به دلیل مشکلات اقتصادی بود کمرنگ جلوه داده می‌شد، در حالی که ما تلاش کردیم علاوه‌بر به تصویر کشیدن هر دو مورد این موضوعات، راه‌حلی هر چند کوچک را برای خروج از وضعیت فعلی یادآور شویم که همان توجه مسئولان به ظرفیت های داخل است.»

این مستندساز مشکلات اجتماعی موجود در کشور را بیشتر معطوف به مسائل اقتصادی می‌داند و تصریح می‌کند: «قطعا اگر این مشکلات حل شود، دیگر شاهد چنین اتفاقاتی در کشور نخواهیم بود. در مقابل اگر وضعیت تعطیلی کارخانه‌ها، عدم رسیدگی به معوقات کارگری و ... ادامه پیدا کند و تفکر دولت نیز همچنان مبنی بر این باشد که تنها با مذاکره و جذب سرمایه‌های خارجی می‌توان مسائل اقتصادی را برطرف کرد، جریانی که در دی ماه رخ داد، همچنان ادامه پیدا خواهد کرد.» شاید یکی از جذابیت‌های این مستند نام آن باشد، عنوانی که مخاطب را یاد بیماری مرگبار می‌اندازد.
راه درمان «خوره» برجام نیست

امامقلی درباره دلیل این انتخاب می‌گوید: «از جایی که اعتقاد داشتیم اتفاقات رخ داده همانند یک «خوره» است و مشکلات اقتصادی، فقر و بی‌عدالتی، تبعیض، وزرای میلیاردی و .... همگی همانند «خوره» یا همان «جزام» هستند که اگر درمان نشوند، دقیقا مانند این بیماری برای کشور عمل خواهند کرد این نام را انتخاب کرده‌ایم. با این حال باید بگویم که راه درمان «خوره» کشور برجام و امثالهم نیست و باید با کمک خود مردم «خوره» را از بین ببریم.»

صحبت‌مان با این کارگردان جوان گل انداخته بود که او برایمان از مشکلات ایجاد شده هنگام ساخت این اثر گفت، مشکلاتی که در صدر آن عدم‌دسترسی به آرشیو بود. امامقلی می‌گوید: «یکی از اصلی‌ترین مشکلات مستندسازان فعال در این عرصه بحث دسترسی به آرشیو است. از آنجا که تصویربرداری در بحران‌های امنیتی در کشور کار سختی است، مستندساز مجبور به استفاده از تصاویر آرشیوی است. با این حال عمده تصاویری که در این بحران‌ها گرفته می‌شود، در اختیار نهادهای امنیتی است و دسترسی به آن نیز مشکل است. علاوه‌بر آن تصاویری که از تجمعات کارگری یا موسسات غیرمجاز بانکی گرفته می‌شود بیشتر از سوی خود مردم و تجمع‌کنندگان است که یا کیفیت بسیار پایینی دارند یا غیرحرفه‌ای هستند، از این رو برای ساخت مستند «خوره» که به لحاظ تولیدی یک مستند پرسرعت به شمار می‌رود و ظرف دو ماه ساخته شده، اصلی ترین مشکل ما همین دسترسی به تصاویر است.»

وقتی بحث مشکلات ساخت این مستند به میان می‌آید، از او می‌پرسیم مشکلات شخصی نیز حین یا بعد از تولید کار برایش ایجاد شده است که با خنده می‌گوید: «مگر می‌شود مستندسازی وارد این عرصه شود و چنین مستندی را بسازد و با مشکل مواجه نشود.» هر چند اصرار ما برای بیان مشکل ایجاد شده فایده‌ای ندارد، اما زمانی که از امامقلی درباره تاثیرگذاری چنین آثاری بر آستانه نقدپذیری مسئولان می‌پرسیم، این‌گونه پاسخ می‌دهد: «قطعا چنین آثاری که به معضلات اجتماعی می‌پردازد، در نقدپذیری مسئولان تاثیرگذار بوده و هست. شاید نتوانیم بگوییم مسئولان کاملا نقدپذیر شده‌اند، اما تغییراتی در این زمینه ایجاد شده و فضا برای بیان آزادانه مطالب و نقدها در کشور فراهم شده است. از طرف دیگر بیان همین انتقادات باعث شده جریان مطالبه‌گری در برابر مسئولان ایجاد شود و در عموم مسئولان کشور هم تاثیر مثبتی بگذارد؛ چرا که آنها را وارد گستره عمومی کرده و باعث می‌شود در فضای ارتباط فرهنگی با مردم قرار بگیرند. این اتفاق مبارکی بوده و ما شاهد شکل‌گیری موضع‌گیری‌های خوبی در حوزه عدالت اجتماعی و سیاست خارجی هستیم.»
«خوره» اولین مستند در مورد اتفاقات دی ماه 96 است ولی آخرین نیست

امامقلی «خوره» را تنها اثری می‌داند که تا امروز درباره اعتراضات دی ماه سال گذشته ساخته شده است و می‌گوید: «امیدوارم این مستند آخرین اثری نباشد که در این باره ساخته می‌شود. در حقیقت تصور می‌کنم اگر مستندسازی این مسئولیت اجتماعی را برای خود قائل شود که باید امر به معروف و نهی از منکر انجام دهد، دیگر ورود به چنین موضوعاتی برای ساخت اثر مستند، محل واهمه نیست و مستندسازان به ویژه مستندسازان انقلابی بتوانند فضایی را در کشور ایجاد کنند که امر به معروف و نهی از منکر در کشور همگانی شود. قطعا اگر این مطالبه‌گری پشت سر خود عدالتخواهی را هم به دنبال داشته باشد، دیگر شاهد شکل‌گیری «خوره»‌های دیگر نخواهیم بود و در صورت بروز نیز در همان مراحل اولیه می‌توان آن را درمان کرد.» او درباره وضعیت اکران این مستند می‌گوید: «ثبت‌نام اکران‌های دانشگاهی این اثر شروع شده ولی به دلیل پایان ترم تحصیلی، به احتمال زیاد اکران‌های آن از ترم آینده آغاز می‌شود. در کنار آن سایت‌های فیلیمو و سینما مارکت نیز عرضه اینترنتی «خوره» را آغاز کرده‌اند و مشکلی از این بابت وجود ندارد. اما امیدواریم صدا‌وسیما نسبت به پخش این مستند همکاری کند. البته به نظر می‌رسد چنین کاری نیاز به تغییر نوع نگاه عزیزان در صدا‌وسیما دارد چرا‌که تولیدات دیگر ما مثل پرزیدنت آکتور سینما هنوز مجوز پخش نگرفته و در اثنای پخش از کنداکتور خارج می‌شود.»

منبع: فرهیختگان