انگیزه‌های اردوغان برای انتخابات زودهنگام

به گزارش گروه رسانه های دیگر آنا، رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه، روز چهارشنبه 18 آوریل و بعد از دیدار با دولت باغچه‌لی، رهبر حزب حرکت ملی، با برگزاری دو انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی در زمانی زودتر از موعد مقرر موافقت کرد. قرار بود تا این دو انتخابات به صورت هم‌زمان در سال آینده و به تاریخ سوم نوامبر 2019 برگزار شوند اما اردوغان با باغچه‌لی توافق کرده تا زمان این دو انتخابات هیجده ماه زودتر و در تاریخ 24 ژوئن 2018 یعنی سوم تیر ماه امسال باشد. بنعلی ییلدریم، نخست وزیر ترکیه بعد از این دیدار ، زود دست به کار شد و لایحه انتخابات زودهنگام را به پارلمان برد تا به رای نمایندگان بگذارد. از قبل معلوم بود که نمایندگان دو حزب عدالت و توسعه و حرکت ملی به این لایحه رای مثبت می‌دهند جدای از این که حزب جمهوری‌خواه خلق هم به این دو حزب پیوست تا لایحه با 386 رای مثبت به تایید پارلمان برسد. حالا و بعد از انجام این روند قانونی تنها دو ماه وقت تا زمان برگزاری این دو انتخابات باقی مانده و باید دید که اردوغان چرا این فرصت کم دو ماه را به جای زمان کافی هیجده ماه ترجیح داده است.

انتخاباتی تاریخ‌ساز

ییلدریم در زمان ارایه آن لایحه به پارلمان گفت: «افتخار می‌کنم از این که آخرین نخست وزیر ترکیه هستم.» این جمله ییلدریم هر چند کوتاه است اما توانست به خوبی گویای اهمیت خاص این دو انتخابات باشد چرا که فرایند تغییر نظام سیاسی ترکیه از پارلمانی فعلی به ریاستی با این دو انتخابات کامل می‌شود. دیگر مقامی به نام نخست وزیر بعد از این دو انتخابات در کار نخواهد بود و به جای این، اختیارات ریاست جمهوری افزایش داده می‌شود تا او دیگر نه یک رییس جمهور تشریفاتی، بلکه مسئول مستقیم قوه مجریه باشد. هر چند که اردوغان در این چند سال اخیر و به خصوص یک سال گذشته چندان یک رییس جمهور تشریفاتی نبوده و در عمل قدرت را به طور کامل در دست داشت اما با انتخابات ریاست جمهوری آینده است که می‌تواند به صورت قانونی ریاست قوه مجریه را به دست بگیرد. به این ترتیب، دو انتخابات آینده به هیچ‌وجه همانند انتخابات ریاست جمهوری چهار سال قبل یا بیست و شش انتخابات پارلمانی گذشته نیست بلکه باید این دو انتخابات را تاریخ‌ساز دانست که بعد از آن نظام سیاسی ترکیه ریاستی خواهد شد و اردوغان هم می‌خواهد نخستین کسی باشد که طعم این تغییر را می‌چشد. نکته جالب توجه این است که او برای رسیدن به این هدف چندان عجله‌ای نداشت چنان که قبل از این بارها مخالفت خود را با انتخابات زودهنگام عنوان کرده بود و این باغچه‌لی بود که اصرار به برگزرای زودهنگام انتخابات داشت و یک روز قبل از دیدار با اردوغان، خواسته خود را در پارلمان عنوان کرد. روزنامه حریت این اصرار او را با درخواستش با برگزاری انتخابات زودهنگام در 16 سال قبل مقایسه کرده که باعث شد روند سیاسی ترکیه به طور کلی تغییر کند. حزب او در آن زمان جزو دولت ائتلافی به رهبری بولنت اجویت، رهبر وقت حزب دموکراتیک چپ بود و او با پیشنهاد انتخابات زودهنگام در نوامبر 2002 نه تنها باعث شد دولت به طور کامل سقوط کند بلکه باعث سقوط حزب خودش هم شد. حزب حرکت ملی او در آن انتخابات حتی نتوانست ده درصد آراء لازم برای ورود به پارلمان را به دست بیاورد اما پیشنهاد او باعث شد تا حزب عدالت و توسعه برای اولین بار پیروز مطلق انتخابات بشود و نه تنها دولت را یک تنه تشکیل داد بلکه دولت تک حزبی در این 16 سال را هم از آن خود بکند.[1] در واقع، باغچه‌لی 16 سال پیش پیشنهادی داد که نتیجه آن پایان دولت‌های ائتلافی و روی کار آمدن دولت تک حزبی به رهبری عدالت و توسعه شد و حالا هم پیشنهاد او می‌تواند یا اردوغان به قدرت مطلق برساند یا تغییری اساسی در ترکیب سیاسی ترکیه ایجاد کند.

زمانی مناسب

به نظر می‌رسد که اردوغان قبل از دیدار با باغچه‌لی زمان برگزاری دو انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی در هیجده ماه بعد را مناسب نمی‌دانست. این نکته‌ای است که تارنمای اکونومیست به آن توجه کرده و به همین جهت هم تحلیل خود را با این جملات شروع می‌کند: «سوالی که از ابتدای امسال ذهن بسیاری را در ترکیه به خود مشغول کرد این نبود که رییس جمهور رجب طیب اردوغان انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری و پارلمانی را اعلام خواهد کرد، بلکه سوال این بود که او کی این موضوع را اعلام میکند. پاسخ در 18 آوریل به دست آمد، وقتی که مرد قدرتمند ترکیه (اردوغان) رای‌گیری را هیجده ماه جلوتر و در 24 ژوئن 2018 انداخت؛ زمانی زودتر از آن که کسی انتظارش را داشته باشد.»[2]نظر اکونومیست را می‌توان از این جهت درست دانست که برخی از شخصیت‌های ترکیه حتی قبل از سال نو میلادی از تصمیم اردوغان برای تغییر زمان انتخابات گفته بودند. یکی از این شخصیت‌ها مرآل اکشنر، رهبر حزب نیک است که با توجه به موعد انتخابات محلی آن هم نه ماه قبل از دو انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی گفته بود: «اردوغانی که من می‌شناسم، انتخابات ریاست جمهوری را پیش از انتخابات محلی برگزار خواهد کرد». اکشنر احتمال رای کمتر حزب عدالت و توسعه در انتخابات محلی را دلیل این نظر خود دانسته بود و به نظر می‌رسد که اردوغان هم این احتمال را جدی گرفته که تنها خواسته دو انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی را جلو بیاندازد در حالی که انتخابات محلی در موعد مقرر برگزار می‌شود. به عبارت دیگر، این تصمیم اردوغان نظر آکشنر را تایید می‌کند و نشان می‌دهد که اردوغان نگران تاثیر منفی انتخابات محلی بر آن دو انتخابات بوده که خواسته دو انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی در زمانی مناسب و قبل از انتخابات محلی برگزار بشوند.

شرایط اقتصادی ـ سیاسی

شرایط اقتصادی و سیاسی از عوامل دیگری هستند که روی تصمیم اردوغان تاثیر داشته‌اند. اکونومیست به افت لیر ترکیه در مقابل ارزهای خارجی اشاره کرده و این موضوع را دست کم یکی از عوامل تاثیرگذار بر تصمیم اردوغان می‌داند چرا که لیر از 2013 به این سو سیر نزولی داشته و به نصف ارزش خود در برابر دلار رسیده و از ماه مارس به این سو هم «تقریبا هر روز رکورد تازه‌ای» از افت را نشان می‌دهد. گون ساک از روزنامه حریت انگشت بر این موضوع گذاشته و معتقد است که شرایط «غیرقابل تحمل و غیرقابل کنترل لیر» عامل اصلی در تصمیم اردوغان بوده است. او افت ارزش لیر را برای بخش خصوصی غیرقابل تحمل می‌داند چرا که این بخش حتی در وضعیت فعلی هم با دیون عظیم خارجی دست و پنجه نرم می‌کند و ادامه این افت می‌تواند بدهی‌های این بخش را افزایش داده و برای سیستم بانکی هم زیان‌آور باشد. او وجه غیرقابل کنترل بودن لیر را با یادآوری سخنی از تورگوت اوزال توضیح داده که گفته بود؛ «آیا من احمق به نظر می‌رسم که قیمت‌ها را درست قبل از انتخابات بالا ببرم؟»[3] به عبارت دیگر، اردوغان نمی‌تواند دو انتخابات حساس ریاست جمهوری و پارلمانی را با این روند از افت ارزش لیر در هیجده ماه بعد برگزار کند که قیمت‌ها به طور طبیعی بالا رفته و همین هم نظر دست کم بخشی از جامعه را نسبت به او و حزبش تغییر داده است. نرخ بیکاری عاملی دیگر جدای از افت ارزش لیر است که با وجود افزایش اشتغال اما هنوز این نرخ دو رقمی است و همین نیز نگرانی‌هایی در ترکیه ایجاد کرده چنان که باغچه‌لی دو سه هفته قبل در نشست گروهی حزبش گفته بود: «رشد اقتصادی ترکیه در سال گذشته ۷.۴ درصد بوده که باعث خوشحالی است اما نباید فراموش کرد که کشور با معضلاتی مانند بیکاری مواجه است که در صورت نادیده گرفتن آن، می تواند آسیبی جدی به امنیت روانی جامعه بزند.» شرایط سیاسی اردوغان و حزب عدالت و توسعه او بهتر از شرایط اقتصادی و افت لیر نیست. این موضوع خود را در همه‌پرسی سال قبل نشان داد که حزب عدالت و توسعه در آن دیگر رونق رای در یک دهه و نیم اخیر را نداشت. باید توجه داشت که حزب اردوغان در آن همه‌پرسی 51 درصد آراء را به دست آورد و توانست تنها با کمتر از 4 درصد به یک پیروزی شکننده برسد. شکست حزب عدالت و توسعه در سه شهر مهم استانبول، آنکارا و ازمیر اهمیت ویژه‌ای داشت چرا که این نتیجه به خصوص در مورد دو شهر کلیدی استانبول و آنکار از 1994 به این سو سابقه نداشت. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که وضعیت برای حزب عدالت و توسعه تغییر چندانی نکرده و برخی از نظرسنجی‌ها رقمی پایین‌تر از 50 درصد رای و حتی 40 درصد را برای این حزب پیش‌بینی می‌کنند[4] و تنها مراکز نظرسنجی نزدیک به دولت هستند که در خوش‌بینانه‌ترین حالت از 55 درصد رای می‌گویند. مجموعه این شرایط اقتصادی و سیاسی است که باعث شده اردوغان بی‌معطلی پیشنهاد یاغچه‌لی را بپذیرد و فرایند انتخابات زودهنگام را برای 24 ژوئن کلید بزند تا بتواند از شرایط وضعیت فوق‌العاده حداکثر استفاده را کرده و هم خود را برای بار دوم به ریاست جمهوری برساند و هم اکثریت پارلمان را در دست حزبش نگه دارد.

پی نوشت:

[1] - https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/english/960002/Bahceli_s_early_election_pronouncement_is_no_surprise.html#

[2] - https://www.economist.com/blogs/economist-explains/2018/04/economist-explains-15

[3] - https://www.hurriyetdailynews.com/opinion/guven-sak/plunging-turkish-lira-early-elections-130660

[4] - https://ahvalnews.com/early-elections/early-election-proposal-rocks-turkish-political-landscape

منبع: فارس