فروش «پاسیو» برایم مهم نیست/ استفاده از چشم‌ها بجای دیالوگ

گروه فرهنگی خبرگزاری آنا؛ فیلم سینمایی «پاسیو» اولین تجربه کارگردانی مریم بحرالعلومی بعد از سال‌ها دستیار کارگردانی در سینما است. این فیلم در سه بخش جشنواره سی و ششم جهانی پذیرفته شد و تاکنون نیز با استقبال خوبی از سوی مخاطبان مواجه شده است.

بهناز جعفری، محدثه حیرت، کریم امینی، یاسمن ترابی، حسین ملکی، بهروز قادری، سحر غمخوار، محمدرسول صفری، علی یعقوبی، علیرضا دیلمی، امید سعیدی، مهسا سیاری، بابک انصاری، پوریا پورسرخ و شقایق فراهانی بازیگران «پاسیو» هستندْ فیلمی که قصه‌ای زنانه را در بستر شهر روایت می‌کند و از تنهایی صحبت می‌کند تنهایی که هر کدام از انسان‌ها در برهه‌ای از زندگی به نوعی با آن درگیر بوده‌اند.

به بهانه نمایش این فیلم در جشنواره بین‌الملل فیلم فجر با کارگردان آن گفتگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

در ابتدا از روند ساخت این فیلم و سختی‌هایی که به عنوان یک فیلم اولی برای ساخت «پاسیو» داشته‌اید، توضیح دهید.

اساسا فیلم اول ساختن کار سختی است و من سال‌ها به واسطه دستیار کارگردان بودن شاهد تحمل و تجربه این سختی در دوستان و همکارانم بوده‌ام و می‌دانستم یک روز نوبت من هم خواهد بود. اما شاید به نظر بیاید من روش سخت‌تری را برای ساخت فیلم اولم انتخاب کردم آن هم اینکه کاملا مستقل و حتی با سرمایه شخصی فیلم را ساختم. دلیل هم این بود که چند سالی است که می‌بینم همکارانم چقدر انتظار می‌کشند؛ بعضا چند سال منتظر می‌مانند تا سرمایه‌گذاری را جذب کنند و بتوانند فیلم‌شان را بسازند اما همچنان منتظرند من اصلا دوست نداشتم این اتفاق برایم رخ دهد.

به همین دلیل در سن کم اقدام به ساخت فیلم خودتان کردید؟

شاید ماجرا برای من سخت‌تر هم بود چرا که باید عدد و ارقامی برای تامین بودجه پروژه تعیین می‌کردم اما چیزی که در ساخت «پاسیو» خیلی مهم و فراتر از سرمایه نقدی بود، سرمایه‌ای بود که من از دوستی‌ها، رفاقت‌ها و صمیمیتی که با دوستان و همکاران درجه یکی در سینما در سال‌های دستیاری پیدا کرده بودم، داشتم. حضور آنها به نظرم سرمایه بزرگتری بود که من در ساخت این فیلم در کنار خود داشتم.

همه کارگردانان فیلم اولی برای اولین فیلم خود بهترین ایده را انتخاب می‌کنند و ممکن است سال‌ها روی ایده‌های مختلف فکر کنند تا مناسبت‌ترین را انتخاب کنند، چه شد که شما این ایده اجتماعی را انتخاب کردید؟

دقیقا می‌توان گفت من این کار را نکردم. من فیلمی در قواره خودم، فیلم اول و فیلمی مستقل ساختم. نه پیگیر این بودم که بخواهم جهان را تغییر دهم و نه اینکه بخواهم اتفاق عجیبی را رقم بزنم. دلم می‌خواست یک فیلم بسازم و یک قصه تعریف کنم. تمام سعی‌ام همین بود که قصه‌ای را در قالب سینما به فیلم تبدیل کنم و دغدغه‌ای را با تماشاچی در میان بگذارم. نه می‌خواستم قضاوت کنم و نه می‌خواستم حاکم باشم. «پاسیو» از تنهایی حرف می‌زند و تنهایی از آن سوژه‌هایی است که خیلی درباره آن فیلم ساخته شده، کتاب نوشته شده، نقاشی کشیده شده، عکاسی شده و می‌توان گفت تمام هنرها درگیر آن بوده است و بشر از ابتدای خلقت درگیر آن بوده است و همچنان هم هست و خواهد بود.

چه شد که در جشنواره جهانی حاضر شرکت کردید؟

شاید علت اینکه تصورم این بود که می‌توانم در یک مدیوم جهانی حاضر باشم و برای جشنواره جهانی ثبت‌نام کردم همین بود که سوژه فیلم داخل کشور و خارج از کشور نمی‌شناسد. کافی است که انسان باشید قطعا با تنهایی دست و پنجه نرم کرده‌اید یکی بیشتر یکی کمتر. آدم‌ها شکل تنهایی‌شان با هم فرق می‌کند و با این سوژه غریبه نیستند؛ این بود که ابتدا به ساکن به سراغ این سوژه رفتیم و با همکار نویسنده‌ام روی این سوژه کار کردیم از آنجایی که من خانم هستم و طبیعتا هر فیلمساز خانم در هر مدیومی کمی عاشقانه‌تر و شاعرانه‌تر به مسائل و دغدغه‌های اجتماعی نگاه می‌کند این تنهایی در نوشتار و نگارش طعم عشق به خود گرفت و اکنون با یک فیلم با تم تنهایی و با طعم عشق مواجه هستیم.

من اردیبهشتی هستم و خصلت ماهم را در نظر بگیرید و کمی هم دست به قلم بودنم را چاشنی آن کنید متوجه می‌شوید که من هم از قاعده تنهایی مستثنی نبوده‌ام. اما دلیل اینکه به دغدغه‌ای مثل تنهایی فکر کردم این بود که در هم نسل‌های خودم خیلی شاهدم که چقدر ریشه‌ای از همین جنس تصمیمات اشتباه می‌گیرند مخصوصا خانم‌ها فقط برای فرار از تنهایی مسیرهای غلطی را انتخاب می‌کنند و این ماجرا جنسیت نمی‌شناسد. همیشه در حوزه اجتماعی به این سوژه فکر می‌کردم و درگیر آن بودم و طبیعی است که شخصا در زمانی از زندگی درگیر آن بوده‌ام و آن را تجربه کرده‌ام.

به واسطه سال‌ها حضور در سینما می‌تواستید از بازیگرهای چهره‌تری استفاده کنید که در فروش هم موفق‌تر باشید چرا این کار را انجام ندادید؟

اصلا به فروش فکر نکردم. شاید عجیب بیاید و باور نکنید که کسی با بودجه شخصی فیلم بسازد و شغل دیگری هم نداشنه باشد اما به فروش فیلمش هم فکر نکند. اما من اسم آن را ریسک می‌گذارم. من به واسطه مرحوم پدرم از سن 14 سالگی وارد سینما شدم. 15-16 سال از بهترین سال‌های عمرم را در این حرفه گذاشته‌ام و یک جایی به این نتیجه رسیدم که وقتش رسیده که ریسک کنم که به این نتیجه برسم تمام این سال‌ها را درست آمده‌ام یا مسیرم اشتباه بوده تنها هدف من این بود که تکلیف این عمر پای سینما گذاشته‌ام را مشخص کنم.

شاید به نظر زود بیاید اما آنقدر همکارانم را که سن بیشتر از من دارند دیده‌ام که سال‌ها در انتظار ساخت اولین فیلم مانده‌اند و می‌توان گفت از یک جایی به بعد برایشان به آرزو و رویا تبدیل شده که شاید به نظر دست نیافتنی می‌آید با خود کشانده‌اند که به این نتیجه رسیدم من مانند آنها نشوم. پس من اصلا به گیشه فکر نکردم و تنها می‌خواستم قدم اول را با توان خودم و با تکیه بر تک تک همراهانم به نتیجه برسانم. اما اینکه چرا از بازیگران چهره استفاده نکردم و تنها برای سه تا از شخصیت‌ها که حضور کوتاه‌تری در فیلم دارند از بازیگران شناخته شده تر استفاده کردم: باز حضور آنها هم دلیل بر فروش گیشه نبود؛ سعی من در انتخاب بازیگرها و حتی عوامل پشت دوربین این بود که همه سر جای خود قرار بگیرند و در حد بضاعتم چه به لحاظ مالی چه توانایی و ایدئولوژی و تصمیم‌گیری‌های خود بازیگرانم را نزدیک‌ترین افراد به شخصیت‌هایی که می‌خواستم داشته باشم انتخاب کنم. یک بازیگر را مثل آقای کریم امینی در ابتدای نگارش به آن فکر کردم و در بازنویسی‌ها و روتوش‌ها تمام قواعد و قواره حضوری او را در نظر گرفتم و لحاظ کردم.

چه شد که از محدثه حیرت دعوت به کار کردید؟

چشم‌های بازیگران برای من خیلی مهم بود چرا که وقتی از تنهایی صحبت می‌کنی چشم‌ها باید با مخاطب صحبت کند تا اینکه دیالوگ بیان کننده احساسات باشد. جایی هم که قرار شد رگه آذری به کاراکتر داده شود یاد فیلم «ائو» که پارسال دیده بودم افتادم و تصمیم گرفتم که محدثه حیرت را برای نقش کاراکتر جوان دعوت کنم و این هم برایم چالش برانگیز بود که هنرجویان بازیگری مانند موم در دستان کارگردان شکل بگیرند. سعی کردم تمام آموخته‌هایم را از کارگردان‌های مختلف در اجرای فیلمنامه و حتی بازیگردانی بازیگرها در کار استفاده کنم و حتی می‌توان گفت آن چیزهایی که خیلی وقت‌ها سر صحنه از کارگردان‌ها دیدم و آزارم داده بود را خودم به کار نگیرم.

تصمیم‌تان برای اکران چیست؟

خانم الهه نوبخت پخش کننده بین‌المللی فیلم است که طبیعتا برنامه‌ای برای نمایش جهانی فیلم دارد که ترجیحا بعد از گذراندن بازار کن در مورد اکران آن تصمیم می‌گیریم.

کار بعدیتان؟

دو ماهی است که با آقای پدرام کریمی روی یک سوژه خاص اجتماعی تحقیق می‌کنیم و فکر می‌کنم یک ماه و نیم دیگرتحقیقات‌مان طول می‌کشد و بعد وارد مرحله نگارش می‌شویم. فیلمنامه‌ای با نام موقت «قطع فوری» است.