راهکار امیرمومنان (ع) برای رهایی از مسئولان بد

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، از جمله مهم‏ترین حقوق انسان‌ها در عرصه اجتماعى، حقّ مسئولیت اجتماعى آنان و نظارت عمومى است، بدین معنا که همه مردم از مسئولیت اجتماعى برخوردارند و حق دارند بر همه امور، به ویژه امور حکومت و دولت نظارت نمایند؛ به نیکى فرمان دهند و از بدى بازدارند، یعنى حقّ امر به معروف و نهى از منکر دارند، چنان‏که قرآن کریم به صراحت این حق را مطرح کرده است:

«وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ.» (توبه،71)

مردان و زنان مؤمن دوستدار یکدیگرند؛ به کار نیک و پسندیده فرمان مى‏ دهند و از کار زشت و ناپسند بازمى ‏دارند.

«وَلْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.» (آل عمران/104)

باید از شما گروهى باشند که به نیکى بخوانند و از کارهاى زشت و ناپسند بازدارند، و آنانند بالندگان.

«کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُؤْمِنُونَ بِاللّه‏.» آل عمران / 110

شما بهترین امّتى هستید که براى مردمان پدیدار شده ‏اید، که به کارهاى نیک و پسندیده فرمان می‌دهید و از کارهاى زشت و ناپسند بازمى ‏دارید و به خداى ایمان دارید.

در پرتو شناخت درستِ حقّ، مسئولیت ‏هاى اجتماعى و نظارت عمومى، و پاسداشت آن است که جامعه از فرو رفتن در زیر سایه سلطه‏ گرى و بهره‏ کشى در امان مى‏ ماند و خودکامگان نمى ‏توانند در جامعه میدان یابند و رشد کنند. پیامبر اکرم(ص) در آموزه ه‏اى بلند بر این حق راهنمایى و تأکید کرده است:

«أَلاَ کُلُّمْ رَاعٍ وَ کُلَّکُمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِیَّتِهِ.» / صحیح البخاری ، ج 9 ، ص 700

بدانید که همه شما نگهبان و پاسدار و مسئول مردمید.

تا زمانى که امر به معروف و نهى از منکر ماهیت واقعى خود را نیابد و به درستى پاس داشته نشود، نمى ‏توان انتظار داشت که امور جامعه ‏ها بر سامانى درست پیش رود. امر به معروف و نهى از منکرى که قرآن کریم بناى آن را گذاشته و پیامبر اکرم(ص) جهت اصلى آن را معرفى کرده است، ماهیتى اصلاحگرانه دارد؛ به این منظور که بدى ‏ها و ناپسندها زدوده شود و نیکى ‏ها و پسندیده ‏ها جلوه یابد؛ ستم برچیده شود و عدالت برپا گردد؛ و این امر جز با امر به معروف و نهى از منکر یعنى حرکت عمومى در برانگیختن به نیکى و بازداشتن از بدى، حقّ اعتراض مردم بر ضدّ بى ‏عدالتى و ناراستى و تباهى، حقّ انتقاد به انحرافات و کجى ‏ها، احترام به افکار عمومى، حقّ اشراف مردم به کلیه شئون اجتماعى مبتنى بر مسئولیت جدّى همگانى میّسر نمى ‏شود.

چنان‏که این حق نفى گردد و مردمان آگاهى لازم را درباره آن نیابند و نتوانند از حقّ خود به درستى بهره‏ مند شوند، امکان هر ستم و تجاوزى به آنان هست؛ زیرا اگر پاسداشت این حق سست شود، خودکامکان و جبّاران بر جامعه سلطه می‌یابند و هر ناروایى را روا می‌دارند و همه چیز را به تباهى مى‏ کشند. آن‏گاه به سامان آوردن امور و اصلاح کجى ‏ها، ستم‏ها و تجاوزها سخت دشوار می‌شود. امیرمؤمنان على(ع) در آخرین‌ سفارش‏هاى خود پس از ضربت خوردن به دست ابن ‏ملجم چنین گفت:

«لاَ تَتْرُکُوا الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهِیَ عَنِ‌الْمُنْکَرِ، فَیُوَلَّى عَلَیْکُمْ أَشْرارُکُمْ، ثُمَّ تَدْعُونَ فَلاَ یُسْتَجَابُ لَکُمْ.» / نهج البلاغه ، وصیت 47

امر به معروف و نهى از منکر را وامگذارید که در نتیجه بدترین کسان‌ خودتان بر شما به سرپرستى فرمان رانند. آن‏گاه [براى رهایى از دستشان به درگاه پروردگار] دعا کنید و دعایتان به اجابت نرسد.

امام على(ع) به مردم آموخته است که حقّ امر به معروف و نهى از منکر را به درستى دریابند و برپا بدارند:

«وَ مَا أَعْمَالُ الْبرَّ کُلُّهَا و الْجِهَادُ فِی سَبِیلِ عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ الْمُنْکَرِ لاَ یُقَرِّبَانِ مِنَ أَجَلٍ، وَ لاَ یَنْقُصَانِ مِنْ رِزْقٍ. وَ أَفْضَلُ مِنْ ذلِکَ کَلِمَةُ عَدْلٍ عِنْدَ إِمَامٍ جَائِرٍ.» / نهج البلاغه ، حکمت 374

همه کارهاى نیک و جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهى از منکر، چون دمیدنى است به دریاى پرموج پهناور. و همانا امر به معروف و نهى از منکر نه هیچ سررسیدى از زندگى را نزدیک مى‏ کند و نه اندکى از روزى را می‌کاهد. و از همه این‏ها برتر، سخن عدالت خواهانه ‏اى است که در برابر پیشوایى بیدادگر گویند.

منبع: شبستان