عوامل موفقیت و شکست در آینده پارک‌های علم و فناوری ایران

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا-پرویز پیکری؛ اگر عنوان پارک علم و فناوری را در اینترنت جست‌وجو کنید به راحتی به تعریف پارک علم و فناوری خواهید رسید: "پارک علم و فناوری سازمانی است که به وسیله متخصصان حرفه‌ای اداره می‌شود و هدف اصلی آن افزایش ثروت جامعه از طریق تشویق و ارتقاء فرهنگ نوآوری و افزایش توان رقابت در میان شرکت‌ها و مؤسساتی است که متکی بر علم و دانش در محیط پارک فعالیت می‌کنند. برای دستیابی به این هدف، یک پارک علمی با ایجاد انگیزش و مدیریت جریان دانش و فناوری در میان دانشگاه‌ها، مراکز پژوهش و توسعه، شرکت‌های خصوصی و بازار، ایجاد و رشد شرکت‌های متکی بر نوآوری را از طریق مراکز رشد و فرآیندهای زایشی تسهیل می‌نماید."

در همین تعریف چند خطی یک دانش عظیمی وجود دارد که شاید باید ساعت‌ها و حتی روزها درخصوص آن صحبت کرد. براساس این تعریف می‌توان گفت یکی از مشکلات اساسی پارک‌ها منابع انسانی هستند که اطلاعات کافی درخصوص کسب و کار (رویکردهای نوین در کارآفرینی که خارج از کتب دانشگاهی است) ندارند.

اگر بخواهیم یک طرح موفق برای پارک‌ها پیشنهاد کنیم که بتوانیم بهترین خروجی را از آن بگیریم باید بر روی چند نکته اصلی تمرکز کنیم:

1. مدل پارک‌ها (در محدوده جغرافیایی فعالیت)


2. شبکه کارآفرینی (پیدا کردن شبکه کارآفرینی و ترمیم آن)


3. مکانیسم‌های حمایتی (مادی یا معنوی)


4. بومی‌سازی دانش کسب وکار (رویکردهای نوین کارآفرینی در دنیا)


5. منابع انسانی حرفه‌ای (کاهش چارت سازمانی و استفاده از افرادی که تجربه خلق یک ارزش را داشته‌اند)


6. ارزیابی عملکرد شبکه کارآفرینی

سوال اساسی که وجود دارد این است که چگونه یک پارک بدون داشتن مدل توسعه می‌تواند شبکه کارآفرینی خود را هدایت کند؟ در واقع یک پارک با داشتن یک مدل از میزان امکانات موجود در محدوده خود آگاه می‌شود و با کمبودها خود آشنا و تلاش خواهد کرد تا بازیگران اصلی خود را پیدا و به آنها کمک کند. پارک بعد از مدل باید شبکه کارآفرینی خود را پیدا کند و آن‌ را آنالیز و ارزیابی کرده و نقاط ضعف و قوت آن‌ را استخراج کند.

از سوی دیگر هر پارکی باید از مکانیسم‌های حمایتی خود در قبال شرکت‌های مستقر در پارک و یا سایر بخش‌های وابسته به پارک مطلع باشد. اینکه ما به یک شرکت فقط فضای استقرار و خط اینترنت بدهیم و در نهایت مبلغی به عنوان اجاره دریافت کنیم قطعا یک مدل موفق نخواهد بود.

پارک‌ها در دنیا به دلیل وجود نیروهای متخصص و حرفه‌ای تلاش می‌کنند تا دانش مورد نیاز بازیگران شبکه خود را تامین کنند که این امر زمانی محقق خواهد شد که از افراد دارای دانش کسب و کار و آشنا به کارآفرینی در عرصه جهانی در سازمان خود استفاده کنند. اگر پارک‌ها از چنین امکانی برخوردار نیستند می‌توانند این موضوع را به شبکه کارآفرینی خود منتقل کنند.

به جرات می‌توان گفت اصلی‌ترین عامل موفقیت یا شکست یک پارک در رسیدن به اهداف خود به صورت مطلوب، عامل منابع انسانی حرفه‌ای است. این عامل حرفه‌ای باید افرادی باشند که در گذشته یا سوابق خود دارای حداقل یک تجربه خلق ارزش باشند، که بتوانند در پارک ایفای نقش موثری داشته باشد. تعداد زیاد نیروهای انسانی در پارک‌ها نشان از سطح بالای پارک نمی‌تواند باشد، آنچه سطح یک پارک را مشخص می‌کند پارامترهای متعددی هستند که یکی از مهمترین آنها خروجی شبکه کارآفرینی وابسته به پارک است.

امروز به منظور موفقیت استارت‌آپ‌ها روش‌های مختلفی در اکوسیستم‌های قوی وجود دارد و این روش‌ها تحت عنوان رویکردهای نوین در کارآفرینی و یا روش‌های برگرفته از تجربیات افراد موفق یا افراد شکست خورده آموزش داده می‌شوند. تیم بومی‌سازی دانش باید این روش‌ها را پیدا و تجزیه و تحلیل و سپس آنالیز و در نهایت بومی کنند و در اختیار استارت‌آپ‌های مستقر در شبکه کارآفرینی قرار دهند.

یکی از اصلی‌ترین وظایف پارک این است که پارک‌ها باید زمینه‌ساز ارتباطات بین تمامی بخش‌های شبکه کارآفرینی خود باشند و بستر ارتباطی مناسب را برای ارتباط بین آنها ایجاد کنند.

پارک‌ها قطعا نباید در مسایلی ورود کنند چرا که باعث می‌شوند تا از رسالت وسیع خود به یک سازمان تک‌منظوره تبدیل شوند. پارک‌ها در نقشه واسط نباید ظاهر شوند. در واقع نقش حمایتی پارک‌ها به معنای پیدا‌کردن بازار و استفاده از نفوذ در بدنه دولت نیست و این موضوع نباید رخ دهد. پارک‌ها باید زمینه‌ساز باشند که یک معنی و مفهوم وسیعی دارد نه اینکه مداخله‌گر باشند.

به دلیل اینکه در دراز‌مدت این نوع مداخله‌گری باعث حذف رقابت بین محصولات وارداتی و تولیدی در داخل می‌شود و کیفیت و حتی ارتقاء محصول در بین شرکت‌ها کم‌رنگ می‌شود. در واقع رقابت موجب افزایش کیفیت و پیداشدن نیاز واقعی مشتری در جامعه شده ولی مداخله‌گری باعث حذف رقابت می‌شود.

پارک‌ها اگر مایل ورود به بازارهای جهانی هستند نمی‌توانند خارج از استاندادرهای جهانی حرکت کنند، چون در عرصه بین‌المللی برای پیدا‌کردن بازراهای خارجی به سد عدم کسب رضایت مشتریان بین‌المللی برخورد خواهند کرد. این استاندادر‌ها باید همواره به‌روز‌رسانی شوند. یکی دیگر از نکاتی که باید مد‌نظر باشد این است که پارک‌ها هرگز نباید خود را مستثنی از مشاوران بداند، پارک‌ها نیاز به مشاوران حرفه‌ای داخلی و حتی خارجی و از بین کسانی که دارای سابقه راه‌اندازی کسب و کارهای مختلف را داشته‌اند، دارند.

اگر پارک‌های مستقر در یک کشور می‌خواهد به اقتصاد کشور کمک کنند ابتدا باید مدل خود را مشخص سپس شبکه کارآفرینی خود را تشخیص و ترمیم و در کنار این دو عامل مکانیسم‌های حمایتی خود را مشخص کنند. همچنین در مرحله بعد تلاش کنند تا شبکه‌های کارآفرینی خود را با هم ارتباط دهند و بعد از آن نقطه ضعف‌های آن را توسط یک تیم ارزیابی پیدا و پوشش دهند و در آخر تلاش کنند تا شبکه‌های کارآفرینی با هم ادغام شوند که این عامل موجب ایجاد کارآفرینی و افزایش توسعه اقتصادی در کشور می‌شود.