سیمرغ سینمای ایران در امپراطور جهنم

آنقدر سابقه درخشان و افتخارات کسب کرده که شاید اگر تیتروار به آن­ها اشاره شود، خودش یک صفحه روزنامه را پر­ می­کند. علی نصیریان از آن دسته هنرمندانی است که همچون قالی کرمان با گذر زمان ارزشمندتر و سرزنده‌تر می‌گردد. کارش را با تئاتر‌های مدرسه و همکلاسی­‌هایی همچون مهدی فتحی، جمشید لایق و اسماعیل داور فر شروع می­‌کند و کم‌­کم اجراهایشان را به سمت اکران­‌های عمومی‌­تر کشانده می­شود و با اضافه‌شدن افراد دیگر یک تیم متحد تشکیل می‌­دهند. خودش می­‌گوید «از کودکی شیفته تعزیه بودم» و اصلا گرایشش به سمت تئاتر از همین علاقه آغاز می­‌شود.

سپس با تیمش به تلویزیون راه پیدا می‌­کنند و تئاترهای تلویزیونی متعددی را به اجرا می­‌گذارند. کارگردانی و بازیگری توامان در بسیاری از این تله‌­تئاترها را نصیریان خود بر عهده می­‌گیرد. این دوره نزدیک ده سال به طول می‌­انجامد و با اضافه شدن هنرمندان دیگری همچون عزت‌­الله انتظامی و جعفر­ والی روزبه‌­روز بر تجربه و توانایی این گروه افزوده می­‌شود.

این اجراها آنقدر هماهنگ و خوب پیش می­‌رود که بالاخره داریوش مهرجویی یکی از همین تله‌­تئاترها را با همان تیم بازیگری تبدیل به فیلم سینمایی «گاو» می­‌کند و این شروع فعالیت سینمایی علی نصیریان است. مهرجویی از آن به بعد در همه آثارش با نصیریان کار می­کند. بعد از مدتی و در سال 51 برای فیلم «ستارخان» به گروه علی حاتمی ملحق می‌­شود و آنقدر توانمندی از خود نشان می‌­دهد که علی حاتمی نیز دست از سرش بر نمی­‌دارد.

بعد از انقلاب نیز این همکاری‌­ها ادامه می­‌یابد و این همکاری­‌ها بخصوص با حاتمی جلوه بیشتری پیدا می­کند. سریال­ ماندگار «هزاردستان» و فیلم سینمایی «کمال­‌الملک» را می­توان اوج این همکاری­‌ها دانست. همکاری­‌اش با مهرجویی به دلیل نپذیرفتن کار اجاره‌نشین­‌ها به­ خاطر حضور همزمان در فیلم ماندگار «ناخدا خورشید» ادامه پیدا نمی‌کند. مسعود جعفری جوزانی کارگردان دیگری است که از او به عنوان بازیگری توانا در فیلم­‌هایش بهره می­‌گیرد. اثر ماندگار «شیرسنگی» نتیجه یکی از این همکاری­‌هاست. «دایی غفور» بوی پیراهن یوسف می­‌شود و در «برجِ مینو» نیز با حاتمی­کیا همکاری می­‌کند. سپس با حسن فتحی آشنا می­‌شود و در مجموعه­‌های «روشن­تر از خاموشی» و «میوه ممنوعه» در تلویزیون با او همکاری می­‌کند که در زمان خود بسیار مورد پسند تماشاگران قرار گرفت.

این تنها بخش کوچکی از کارنامه مرد «خستگی‌­ناپذیر» سینمای ایران به شمار می­رود که حتی ذکر نام آن­ها نوشته‌­ای مجزا می‌طلبد. به غیر از ده سال تله تئاتر مستمر در تلویزیون، نصیریان در 37 فیلم سینمایی و نزدیک به 30 سریال تلویزیونی ایفای نقش کرده ­است. ناگفته نماند یکی از اصول حرفه‌­ای نصیریان عدم حضور همزمان در دو پروژه نمایشی است چرا که معتقد است چندکار همزمان، تمرکز مورد نیاز بازیگر را برای انجام کارش به هم می­‌زند و همین مسئله موجب شده تا در خیلی از آثار حضور پیدا نکند. نکته‌­ای که بازیگران جوان امروز هیچ کدام به آن پای‌­بند نیستند و تنها پول و شهرت برایشان در اولویت قرار دارد. در کنار تکنیک­‌های بازیگری، اخلاق و انسانیت، عدم مادی­‌گرایی در بازیگری و عدم شهرت­‌گرایی از دیگر مواردی است که بازیگران نسل جدید باید از این هنرمند الگوبرداری ­کنند.

نصیریان در جدیدترین همکاری‌­اش با فتحی، شبکه نمایش خانگی را نیز تجربه کرد. مجموعه «شهرزاد» حول محور شخصیتی به نام «بزرگ آقا» با بازی او چنان درخشید که تا مدت­ها در محافل رسانه‌­ای و در بین مردم دیالوگ­‌های این نقش رد و بدل می­‌شد و حتی استیکرهای تلگرامی آن هم بسیار پرطرفدار شد و مهمترین دلیل عدم اقبال فصل دوم شهرزاد به گفته منتقدین نبود «کارکتر بزرگ آقا» با بازی جذاب نصیریان بوده است.

گرچه نصیریان شروعِ کار خود را با تئاتر آغاز کرده اما در سال‌­های اخیر نیز در چندین تئاتر هنرنمایی کرده و در آخرین اجرای خود در سن 83 سالگی در شهریور ماه امسال در تئاتر «اعتراف» به کارگردانی شهاب حسینی حضور یافت و با صلابت هرچه تمام‌تر به روی صحنه رفت. این روحیه بالا در این انسانِ «تمام نشدنی» قابلِ ستایش است. کارنامه کاری نصیریان بدون شک او را در زمره پنج مرد ماندگار تاریخ سینمای ایران قرار می‌­دهد. وی با لیاقت تمام در سال 80 به عنوان چهره ماندگار تئاتر و سینمای ایران لقب گرفت و نشان درجه یک هنری را نیز دریافت کرد.

یکی از نقش‌­های متفاوتی که در سال­های اخیر نگاه‌­ها را به سمت نصیریان معطوف کرد، شخصیت یک خاخام یهودی بود که در فیلم «شکارچی شنبه» با کارگردانی پرویز شیخ طادی به نمایش درآمد. یک فیلم متفاوت با نگاهی از درون به رژیم صهیونیستی که جنجال بسیاری در رسانه­‌های جهان و بخصوص صهیونیستی به پا کرد. بازی درخشان علی نصیریان در این فیلم، در این مورد بسیار تاثیرگذار بود و حتی خبرهایی مبنی بر اعمال محدودیت­‌هایی برای او از طرف رژیم صهیونیستی در برخی کشورها به میان آمد اگرچه او از اعتقادش عقب نکشید.

«کسی که کار هنری می­‌کند، ریشه­اش در جامعه خودش است.» با اعتقاد به چنین تفکری و با وجود حضور فرزندانش در خارج از کشور، هیچ­گاه به مهاجرت و خروج دائمی از کشور فکر نکرد. وجود چنین افرادی در هر کشوری غنیمت است و استاد علی نصیریان که شاید در کارنامه‌­اش خبری از جوایز جشنواره­ای نباشد، بدون اغراق حکم سیمرغی برای هنر این مرز و بوم را داراست و ثانیه‌­ها و لحظه­‌های حضورش برای این سینما، تئاتر و تلویزیون مغتنم است.

استاد نصیریان در جشنواره سی‌­وششم فیلم فجر با یک اثر متفاوتِ دیگر از شیخ طادی با عنوان «امپراطور جهنم» حضور دارد که این بار داعش و گروهک‌های تروریستی و حامیان آنها سوژه­ی این کارگردان شده‌­اند. همین که نصیریان در این فیلم است دیدن آن را جذاب می‌کند علاوه بر اینکه آنچه از خبرها حاکی است، یک نقش ماندگار دیگر از این بازیگر تواناست و باید منتظر ماند و دید این بار هنرنمایی او چگونه رقم خورده­‌است.

*کارشناس رسانه