در گفت‌وگوی آنا با بانوی منتخب پژوهشی مطرح شد؛
نوید احقاق حقوق زنان با جدی‌شدن جریان پژوهشی
بانوی برتر پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان و منتخب جشنواره جهادگران علم و فناوری استانی معتقد است پژوهش و نوآوری در جامعه‌ای توسعه می‌یابد که نظام آموزشی و فرهنگی، زمینه و بستر مناسب برای آن را تدارک دیده باشد.
گروه واحدهای دانشگاه آزاد خبرگزاری آنا- مصطفی فیض؛ در جشنواره جهادگران علم و فناوری استان سمنان که به مناسبت هفته پژوهش برگزار شد از پژوهشگران برتر سال 1396 دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان قدردانی شد. در میان منتخبان، از بانویی نام برده شد که عمر پربار خود را صرف خدمت به جامعه اسلامی کرده است. وی که از روستایی کوچک و باصفا در دل کویر پای در عرصه اجتماعی گذاشت، توانسته با اراده‌ای مصمم مشکلات را درنوردد تا امروز علاوه بر نقش خطیر مادری در خانواده و معلمی در کرسی دانشگاه، در عرصه اجرایی هم حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد.
دکتر زینب کرکه آبادی، عضو هیات علمی و دانشیار رشته جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان، نخستین بانوی استان و از جمله معدود بانوان کشور است که در سال‌های دور (دهه 70) بر مسند ریاست دانشگاه پیام نور استان تکیه زد و تصدی معاونت پژوهش و فناوری واحد علوم و تحقیقات (وقت) دانشگاه آزاد اسلامی سمنان را هم در کنار سایر مسئولیت‌های کوچک و بزرگ دیگر در کارنامه ثبت کرده و امروز با کوله باری از تجربه همچنان در مسیر خدمت به میهن اسلامی می‌درخشد.
وی مدرک دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه شهید بهشتی و دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری را از واحد علوم و تحقیقات تهران اخذ کرده و اکنون در کنار انجام وظایف آموزشی و پژوهشی خود در واحد سمنان، در ادوار مختلف به‌عنوان مشاور استاندار در امور زنان و عضو کارگروه‌های تخصصی چون پژوهش و فناوری استانداری و شورای فرهنگ عمومی استان مشغول به فعالیت است.
در ادامه گفت‌وگوی خبرنگار آنا با این بانوی منتخب فرهیخته را می‌خوانید:
* نظر شما درباره جایگاه پژوهش در آموزش عالی کشور چیست؟
- پژوهش و نوآوری در جامعه‌ای توسعه می‌یابد که نظام آموزشی و فرهنگی، زمینه و بستر مناسب برای آن را تدارک دیده باشد. بنابراین پژوهش را می‌توان در کنار آموزش یکی از اهداف بسیار مهم مراکز آموزش عالی بدانیم که باید مورد توجه قرار گیرد. اما نکته مهم این است که خود پژوهش هم نیازمند آموزش است. چراکه پژوهش در حقیقت یک فن است و روش‌های مختلفی دارد که یادگیری و به کاربستن آن‌ها جز با آموزش میسر نیست.
جدی شدن موضوع زنان در جریان پژوهشی، نویدی است برای رسیدن به نگاهی در جامعه که مسائل زنان را در حوزه عملی نیز جدی می‌گیرد و شرایط احقاق حقوق از دست رفته این بخش مهم از پیکره اجتماع را فراهم می‌آورد
متأسفانه هنوز فرهنگ پژوهش در کشور ما نهادینه نشده و باور راستین برای پژوهش در بخش‌های گوناگون آموزشی و فرهنگی تقویت نشده است که بتوان از آن در جهت توسعه و پیشرفت کشور استفاده کرد. اعتقاد به اینکه پژوهش می‌تواند بسیاری از مسائل را حل کند یا آن‌ها را کاهش دهد در میان مسئولان چندان قوی نیست و هنوز بسیاری از دست‌اندرکاران طعم شیرین استفاده از نتایج تحقیق را نچشیده‌اند. این قضیه در مورد نهادهایی که رسما متولی این امر هستند و نام تحقیقات را با خود یدک می‌کشند نیز صادق است.
در کشور ما متأسفانه حدود 90 درصد بودجه دانشگاه‌ها از طریق پول نفت و شهریه به دست می‌آید و بودجه‌ای که برای رسیدن به پژوهش در دانشگاه‌ها صرف می‌شود از همین درآمدهای نفتی اختصاص یافته است. هرچند وضعیت پژوهش در کشور حال و روز خوبی ندارد، اما آمارهایی که از سوی وزارت علوم در روزهای اخیر منتشر شده مبنی بر اینکه برای اولین بار در کشور از سال 1313 که دانشگاه‌ها شروع به کار کرده‌اند، سهم تحقیقات کشور از محل GDP تولید ناخالص داخلی، به یک و پنج‌صدم درصد معادل 7000 میلیارد تومان رسید. که این اتفاق خبر از روزنه‌های امیدی در راستای بهبود حال پژوهش در دانشگاه‌ها می‌دهد.
*برای توسعه پژوهش در کشور چه باید کرد؟
- همان‌طور که گفتم در گام نخست باید باور راستین در این مسیر شکل بگیرد و فرهنگ پژوهش در کشور نهادینه شود و به‌تبع آن توجه به امر پژوهش در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در سطح مدیریتی مانند اختصاص بودجه به پژوهش به‌عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی در اولویت قرار گیرد.
باید باور راستین در این مسیر شکل بگیرد و فرهنگ پژوهش در کشور نهادینه شود و به تبع آن توجه به امر پژوهش در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در سطح مدیریتی در اولویت قرار گیرد
درعین‌حال با کم کردن سهم دولت در تأمین اعتبارات تحقیقاتی، زمینه برای جایگزینی بخش خصوصی و تأمین اعتبارات تحقیقاتی از طریق این بخش فراهم شود.
حمایت‌های مادی و معنوی نیز از طرح‌های موفق و نوآوری‌های پژوهشگران و مستندسازی و انتشاریافته‌های پژوهشی در داخل و خارج از کشور و ایجاد بانک اطلاعاتی فعال و کارآمد در این زمینه هم باید در دستور کار قرار گیرد.
ایجاد زمینه مشارکت فعال در تعاملات بین‌المللی با اولویت جهان اسلام و انعکاس پژوهش‌ها، نظریات و تجربیات موفق داخلی در مراکز و محافل علمی جهان به‌منظور تبادل تجربیات و انگیزش برای محققان داخلی هم از دیگر اقداماتی است که در توسعه پژوهش در کشور موثر است.
*اهمیت پژوهش را در چه می‌دانید؟
- نوع و سطح فعالیت‌های پژوهشی یکی از شاخص‌های اصلی توسعه و پیشرفت محسوب می‌شود. موفقیت در تمام فعالیت‌های مربوط به توسعه صنایع، کشاورزی، خدمات و... به‌گونه‌ای به گسترش فعالیت‌های پژوهشی بستگی دارد. در واقع پژوهش یکی از محورهای مهمی است که ضامن پیشرفت و توسعه پایدار در هر کشور به شمار می‌آید. اگر پژوهشی نشود، دانش بشری افزایش نخواهد یافت و دچار سکون و رکود خواهد شد. بدون انجام پژوهش امور آموزشی نیز از پویایی و نشاط لازم برخوردار نخواهد بود. همه آنچه به‌عنوان پیشرفت علوم در دوره‌های گوناگون تاریخ می‌شناسیم، حاصل تلاش افرادی است که در کار خود رویکردی پژوهشی داشته‌اند و ذهن پرسشگرشان همواره محرکی برای فعالیت‌های پژوهشی آنان بوده است.
* به نظر شما دانشجویان را چگونه می‌توان به پژوهشگری ترغیب کرد؟
- برای تشویق و ترغیب دانشجویان به انجام فعالیت‌های پژوهشی دادن امتیازات لازم از سوی دانشگاه و دولت، قدردانی از پژوهشگران دانشجو، برپایی نمایشگاه آثار پژوهشی دانشجویان، حمایت از طرح‌های پژوهشی کاربردی و جدید و دارای نوآوری از جمله اقداماتی است که می‌تواند کمک کننده باشد.
*با توجه به زمینه فعالیت اجرایی شما جایگاه پژوهش در حوزه بانوان چگونه است؟ زمینه مشارکت بانوان در عرصه پژوهشی تا چه اندازه فراهم و به چه میزان فعالیت انجام شده است؟
- در ایران کلا 26300 پژوهشگر داریم که 19000 نفر از آن‌ها در دانشگاه‌ها فعال‌اند و 6700 نفر دیگر در موسسات غیردانشگاهی پژوهش می‌کنند. این بدین معناست که در ایران برای هر 3000 نفر، یک پژوهشگر وجود دارد؛ درحالی‌که در کشورهای دیگر برای هر 1000 نفر،10 پژوهشگر وجود دارد. بودجه و اعتبار تخصیص داده شده به پژوهش نیز در کشور ما بسیار محدود است و چیزی حدود 5 درصد بودجه عمومی را در بر می‌گیرد.
علی‌رغم اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، زمینه‌های بسیاری برای حضور زنان در عرصه‌های آموزش و پژوهش فراهم شده اما پژوهش در مسائل زنان کار دشواری است و پژوهشگران زن با مسائل فراوان روبه‌رو هستند. نظام سنتی جامعه و باورهای غلط حاکم بر آن در حوزه مسائل زنان باعث می‌شود شئون مختلف جامعه، اساسا حساسیتی نسبت به مسائل جنسیتی نداشته باشند و این عدم حساسیت به‌ویژه در مسئولان و مجریان امور، مقوله پژوهش در مسائل زنان را دشوارتر می‌کند.
شرایط زنان و دختران آسیب‌پذیر، مسائل مربوط به بهداشت و سلامت جسمی و روانی زنان، مسائل مربوط به خانواده و مشارکت اجتماعی زنان، در کنار مسائلی که به لحاظ تابوهای اجتماعی فرصت مطرح شدن ندارند، از عمده مسائلی هستند که باید در پژوهش زنان مورد توجه قرار گیرد
این در حالی است که موضوع زن هم از نظر فطری و هم از نظر اجتماعی، همواره از موضوعات مورد توجه در جوامع بشری بوده و این توجه ویژه، باعث انگیزش حرکت‌های اجتماعی و ایجاد تحولات مثبت به‌ویژه در دهه‌های اخیر شده است. وجود تفاوت‌های مشخص در جایگاه زن و مرد در جامعه و احساس وجود تبعیض در برخی مسائل، نشانگر آن است که برای حل چالش‌های جنسیتی، باید زمینه‌های رفتاری، روان‌شناختی، تاریخی و اجتماعی زنان را مورد پژوهش و بررسی جدی قرار داد و از طریق آن به روشی دست یافت که به حل مشکلات زنان منتج شود و زنان نیز بتوانند با همراهی جامعه، مشکلات را از سر راه خویش کنار بزنند.
بر اساس وجود همین ضرورت‌هاست که شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه 476 سال 1379، اصول و مبانی سیاست‌های تحقیقاتی مسائل زنان را به تصویب رساند و شاید بر مبنای آن بود که رشته مطالعات زنان و مطالعات خانواده نیز تأسیس شد تا برای توجه به تحقیقات و پژوهش‌های مربوط به زنان، بسترسازی مناسب صورت گیرد.
این را هم اضافه کنم که شرایط زنان و دختران آسیب‌پذیر، مسائل مربوط به بهداشت و سلامت جسمی و روانی زنان، مسائل مربوط به خانواده و مشارکت اجتماعی زنان، در کنار مسائلی که به لحاظ تابوهای اجتماعی فرصت مطرح شدن ندارند، از عمده مسائلی هستند که باید در پژوهش زنان مورد توجه قرارگیرد.
جدی شدن موضوع زنان در جریان پژوهشی، نویدی است برای رسیدن به نگاهی در جامعه که مسائل زنان را در حوزه عملی نیز جدی می‌گیرد و شرایط احقاق حقوق از دست رفته این بخش مهم از پیکره اجتماع را فراهم می‌آورد.
*عمده پژوهش‌های شما در چه زمینه‌ای بوده و کدام پروژه تحقیقاتی یشترین تأثیرگذاری را در جامعه داشته است؟
- پژوهش‌هایی که انجام داده‌ام عمدتا در زمینه تخصصی یعنی حوزه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری و توریسم بوده و در این بین مطالعاتی که در زمینه گردشگری استان انجام شده بیشترین کاربرد را داشته است. علاوه بر این پایان‌نامه‌ها و مقالات مرتبط با مدیریت برنامه‌ریزی شهری هم ارائه شده که توانسته برای حل مسائل مرتبط مفید فایده باشد.
*جایگاه پژوهش را در دانشگاه آزاد اسلامی چگونه ارزیابی می‌کنید و برای ارتقای آن چه پیشنهاد‌هایی دارید؟
- پژوهش در دانشگاه آزاد اسلامی تقریبا همانند سایر دانشگاه‌های معتبر کشور است و از قوانین و بخشنامه‌های وزارت علوم تبعیت می‌کند. منتهی زمانی که ترغیب و تشویق بیشتر صوت می‌گیرد یا کارگاه‌های آموزشی مرتبط برگزار می‌شود با افزایش کمی و کیفی پژوهش‌ها روبرو هستیم.
برای ارتقای پژوهش باید حمایت‌های مادی و معنوی بیشتری از استادان و دانشجویان صورت گیرد و با ایجاد ارتباط بیشتر با دانشگاه‌های معتبر داخلی و خارجی به‌ویژه کشورهای اسلامی، برگزاری همایش‌ها و کارگاه‌های علمی-پژوهشی و نشست‌های تخصصی مشترک زمینه تبادل تجربیات و انگیزش بهتر را فراهم کرد.
در دیگر اقدامات، ارتباط با مراکز کسب‌وکار، صنعتی، تولیدی و تفاهم‌نامه‌های مشترک برای تبادل اطلاعات علمی و تجربی است و درعین‌حال حضور، بازدید و مشاهدات میدانی از مراکز علمی،تحقیقاتی،تولیدی موفق توسط استادان و دانشجویان می‌تواند در افزایش دانش و تولیدات علمی بسیار موثر باشد. برقرار ارتباط موثر با مسئولین دانشگاه و ایجاد زمینه‌ای گفتگو هم از نکاتی است که نباید از آن غافل ماند. چراکه این ارتباط می‌تواند زمینه‌ساز حمایت‌های مادی و معنوی و رفع مشکلات و تسهیل در تشریفات اداری آن‌ها باشد.
انتهای پیام/
