آمار 50 هزار معتاد متجاهر واقعی نیست/ عدم برنامه‌‌ریزی جدی برای کاهش اعتیاد

گروه اجتماعی خبرگزاری آنا؛ سیاست‌های کلی نظام در مبارزه با موادمخدر در 11 بند در سال 85 از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد و قرار شد تا نقشه راهی در زمینه مبارزه با موادمخدر و کاهش اعتیاد در کشور باشد؛ اصلاح قانون مبارزه با موادمخدر و تغییر رویکرد مجرم نگری به بیمار انگاری اعتیاد در این قانون نیز بر همین مبنا صورت گرفت. اگرچه تا سال گذشته مسئولان ستاد مبارزه با موادمخدر معتقد بودند که تعداد معتادان در حدود یک ملیون و 300 هزار نفر است اما آخرین شیوع شناسی اعتیاد که در تابستان امسال انجام شد، نشان داد که تعداد معتادان به دو میلیون و 808 هزار نفر افزایش یافته است. این در شرایطی است که با وجود دستگیری‌های متعدد، همچنان تعداد معتادان متجاهر در کشور رو به افزایش یافته است و به دلیل نبود بسترهای لازم برای ترک اعتیاد و بازپروری معتادان، بازگشت به اعتیاد، نرخ بالایی در کشور دارد. مجمع تشخیص مصلحت نظام به عنوان نهاد ناظر بر اجرای سیاستهای کلی نظام در بخش‌های مختلف، در حوزه موادمخدر نیز با تشکیل کمیته مستقل مبارزه با موادمخدر، نگاه ویژه‌ای به اقدامات دستگاه‌های اجرایی دارد. از این همین رو، با آنا با «سعید صفاتیان»، رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت‌وگو کرده است. صفاتیان معتقد است که برنامه‌ریزی خاصی برای اعتیاد در کشور صورت نگرفته تا شاهد کاهش آمار اعتیاد باشیم؛ وی حتی به برگزاری جلسات متعدد در این حوزه هم منتقد است و می‌گوید این جلسات، عملیاتی و دقیق نیست.

*موضوع حمایت اجتماعی از معتادان و بازتوانی این افراد به عنوان سیاست جدی مطرح شده اما هنوز بیمه معتادان انجام نشده، مراکز استانداری برای بازتوانی وجود ندارد و حمایت آتی و اقداماتی برای جلوگیری از بازگشت به اعتیاد مدون نشده مجمع تشخیص مصلحت نظام چه نظارت‌هایی در خصوص اجرای سیاست‌ها و کنترل این مباحث داشته است؟

-در مجمع تشخیص مصلحت نظام بر سیاست‌های کلی نظارت می‌شود، سوال شما به موضوعات اجرایی برمی‌گردد که دستگاه‌های تحت نظر ستاد مبارزه با مواد مخدر باید به آن جامه عمل ببخشند. مجمع از دستگاه‌های مرتبط گزارش عملکرد می‌خواهد اما متاسفانه گزارش عملکردهایی که به دست ما رسیده اصلا مطلوب نیست. برنامه‌های اجرایی در جهت سیاست‌های ابلاغ شده است اما این موضوع توسعه پیدا نکرده یا مجموعه اقدامات انجام شده به هیچ وجه تاثیرگذار نبوده؛ وظیفه ما در مجمع این است که بحث‌هایی همچون صیانت‌ها و حمایت‌های اجتماعی را مطرح کنیم و آن را به تصویب برسانیم. مجلس قوانین مرتبط را تهیه می‌کند و ستاد مبارزه با مواد مخدر و دولت موظف‌اند اقدامات اجرایی لازم را انجام دهند و در حال حاضر مشکل اصلی به سیستم‌های اجرایی برمی‌گردد مدیریت‌ها در کشور بسیار ضعیف شده و طی سال‌های گذشته به موضوع اعتیاد اصلا توجه نمی‌شود و متاسفانه در بحث مبارزه با مواد مخدر مدیران دلسوز نیستند.

*علت این بی‌توجهی یا دلسوز نبودن مدیران چیست آن هم زمانی که مقام معظم رهبری موضوع اعتیاد را یکی از آسیب‌های اجتماعی عنوان کرده و بر رفع و پیشگیری از آن تاکید دارند؟

-این سوال را باید از آقای رئیس جمهور بپرسید که به عنوان رئیس ستاد مبارزه با مواد مخدر جلسات ستاد را برگزار کنند و تنها به گزارش عملکرد دستگاه‌ها اکتفا نکنند، ایشان باید تیمی را مسئول ارزیابی ستاد قرار دهد رئیسی برای ستاد انتخاب کنند و یا از آقای وزیر کشور (رحمانی فضلی) به عنوان دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر در این بحث بهره ببرند. این تیم ارزشیابی طی سه ماه دستگاه‌های مرتبط با موضوع مواد مخدر و اعتیاد را رصد کنند و ببینند چه برنامه‌هایی موفق بوده و آن برنامه‌هایی که موفق نبوده‌اند علت‌شان چیست. در جلسات می‌بینیم که دستگاه‌ها تنها گزارش عملکرد ارائه می‌کنند که چه تعداد سمینار برگزار کردند، کتاب یا جزوه نوشتند و می‌خواهند این طور به نظر برسد که وضعیت اعتیاد در کشور مناسب است، اما نه کارشناسان و نه مردم بحث مبارزه با اعتیاد در کشور را قبول ندارند و می‌بینند که مبارزه بسیار ضعیف بوده است. وضعیت فعلی ما به دلیل ضعف عملکرد سیستم‌های مختلف در کشور است که شخص رئیس جمهور باید فکری به حال آن بکند تا زمانی که رئیس جمهور و وزیر کشور به صورت جد وارد این موضوع نشوند هیچ اتفاقی نمی‌افتد.

*در بحث الگوی مصرف هم در سیاست‌ها آمده است که پیشگیری از تغییر الگوی مصرف از مواد کم خطر به پر خطر باید دنبال شود در این خصوص به نظر می‌رسد چندان موفق نبودیم. علت چیست؟

-هیچ کدام از سیاست‌های کلان مطرح شده به آن نقطه‌ای که ما می‌خواستیم نرسیدند، در بحث مدیریت مصرف دولت موظف شده تا اعتیاد را 25 درصد کاهش دهد سوال اینجاست که دولت این 25 درصد اعتیاد را چگونه می‌خواهد کاهش دهد چه برنامه‌ای برای این موضوع دارد. 6 ماه از ابلاغ این دستور گذشته اما هیچ برنامه مدونی از سوی دولت مطرح نشده است. اینکه بگوییم ما می‌خواهیم پیشگیری از اعتیاد را فعال کنیم حرفی است که حتی از یک راننده تاکسی هم می‌توانیم بشنویم، مدیران اجرایی نباید در کشور این گونه صحبت کنند. آنها باید یک برنامه مدون را ارائه دهند زمان، گروه هدف مشخص و هزینه معین در برنامه‌های آنها تدوین شده باشد، اما صحبت‌های مطرح شده از سوی مسئولین همان حرف‌هایی است که در کوچه و خیابان می‌شنویم گلایه‌ها همان گلایه‌های مردم است اما هیچ عملی از سوی آنها دیده نمی‌شود.

* گروه‌های اجتماعی زیادی در حوزه اعتیاد فعال شدند اما همچنان مشارکت‌های مردمی در مبارزه با اعتیاد جدی نیست، اشکال این امر کجاست؟

-علت اصلی این موضوع عدم اعتماد مردم به مبارزه با مواد مخدر در کشور می‌دانم، گروه‌های اجتماعی دیگر به اصل این داستان اعتماد ندارند اجتماعی کردن مبارزه با مواد مخدر کار بسیار خوبی است دکتر رحمانی فضلی در این باره ایده خوبی دادند اینکه مبارزه با اعتیاد را اجتماعی کنیم اما سوال اینجاست به چه نحوی باید این مبارزه را اجتماعی کنیم؛ منظور از اجتماعی کردن چیست؟ خانواده‌ها باید درگیر شوند؟ سازمان‌های مردم نهاد وارد بحث مبارزه شوند؟ جوان‌ها این مبارزه با قبول ندارند و در حال حاضر بزرگترین مشکل در حوزه مبارزه با مواد مخدر ضعف اعتماد است.

*علی‌رغم مبارزه جدی با قاچاق مواد مخدر همچنان به راحتی در دسترس است فکر می‌کنید علت این در دسترس بودن ناشی از ضعف قوانین، ‌مجازات‌ها یا کنترل است؟

-از اول انقلاب تا کنون با تمام تلاش‌هایی که در حوزه مبارزه با قاچاق مواد مخدر انجام دادیم توانستیم 15 درصد از ورود مواد مخدر به داخل کشور بکاهیم اما این عدد به عنوان شاخص در دنیا مطرح می‌شود؛ درست است که فکر می‌کنیم عدد مطرح شده کم است اما باز هم بالاترین میزان کشفیات در دنیا را داریم. پلیس ما در حوزه کشفیات قوی عمل می‌کند اما فقط بحث ورود مواد مخدر به داخل کشور نیست بلکه نیاز جامعه هم مطرح است جامعه‌ای که تحت فشار اقتصادی قرار دارد و جوان‌ها امیدی به آینده و فردای خود ندارند به مرور به سمت مصرف مواد مخدر حرکت می‌کنند و زمانی که این نیاز افزایش پیدا می‌کند هر اندازه کارهای مقابله‌ای انجام دهید بی‌فایده است. مبارزه باید در موازات با عوامل دیگری پیشروی کند در سازمان ملل نیز از ایران به خاطر این نوع کشفیات و مبارزه تقدیر می‌کنند اما اگر کمی وسیع‌تر نگاه کنیم سوال پیش می‌آید که چرا این میزان از مواد مخدر در کشور افغانستان تولید می‌شود و ما به عنوان کشور همسایه در عرصه بین‌المللی در این مورد ضعیف عمل می‌کنیم و در حوزه مواد مخدر دیپلماسی ضعیفی داریم. ما نمی‌توانیم کشورهای دنیا را با خودمان هم‌راستا کنیم تا کشت مواد مخدر در افغانستان کاهش پیدا کند و به جای آن کشت جایگزین فعال شود. نظارت و ارزیابی از طرف آقای رئیس جمهور و دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر بر اقدامات این ستاد انجام نمی‌شود و نتیجه‌اش وضعیف فعلی است که در حوزه اعتیاد همگان می‌بینند. باید سوال پرسیده شود آموزش و پرورش، وزارت ارشاد، صدا و سیما در این زمینه چه اقداماتی انجام می‌دهند؟ بیشتر برنامه‌هایی که در صدا و سیما در این باره به نمایش درمی‌آید در حوزه ارائه گزارش عملکرد است این گزارش عملکرد به چه کار مردم می‌آید؟ مردم نقد برنامه‌های فعلی را خواهان هستند به صورت اتفاقی حدود 6 ماه پیش برنامه‌ای در صدا و سیما آغاز به کار کرد که نقد‌های جدی را در حوزه اعتیاد مطرح می‌کرد اما فوراً کارشناس برنامه را عوض کردند و گفتند که نباید چنین بحث‌هایی مطرح شود.

*یکی از معضلات جامعه امروز معتادان متجاهر است بر اساس اعلام مراجع رسمی هم اکنون 50 هزار معتاد متجاهر در کشور وجود دارد فکر می‌کنید چرا معتادان در کشور ما هیچ وقت از چرخه اعتیاد خارج نمی‌شوند و پس از مدتی آنها را تحت عنوان معتاد متجاهر در خیابان‌ها می‌بینیم؟

- عدد 50 هزار معتاد متجاهر را قبول ندارم، ما بیشتر از عدد اعلام شده معتاد متجاهر در کشور داریم، شاید دو برابر میزان اعلام شده این افراد در کشور زندگی می‌کنند. هیچ هم‌گرایی بین دستگاه‌ها برای برخورد با معتادان متجاهر وجود ندارد در این حوزه وزارت بهداشت و رفاه باید ورود کنند اما وزارت بهداشت طبق قانون خود را از این موضوع خارج کرد و سازمان بهزیستی نیز بحث معتادان متجاهر را تقبل کرد و این یک اشتباه بزرگ استراتژیک در بحث برنامه‌ریزی بود؛ وزارتخانه‌ای که متولی سلامت مردم بود را از این حوزه خارج کردند اگر وزارت رفاه طبق تبصره ماده 15 قانون مبارزه با مواد مخدر وظایفش را انجام می‌داد ما امروز با این تعداد از معتادان متجاهر روبرو نبودیم وزارت رفاه به هیچ وجه از معتادان حمایت نکرد در بحث بیمه معتادان متجاهر نزدیک به 80 میلیارد بودجه برای آن اختصاص داده می‌شود اما مشخص نیست که چند درصد این بودجه جذب خواهد شد. همه این موارد به دلیل ضعف عملکرد این وزارتخانه است و همه مسئولیت معتادان متجاهر به سازمان بهزیستی واگذار شد این در حالی است که این سازمان به تنهایی نمی‌تواند اقدامات لازم را در خصوص معتادان متجاهر انجام دهد.

*نهادهای دیگر از جمله شهرداری‌ها نمی‌توانند در ساماندهی معتادان متجاهر نقش موثری ایفا کنند؟

-از ابتدای امسال قانون تا حدودی شهرداری‌ها را هم به این موضوع وارد کرد اما ما هنوز از شهرداری و شورای شهر جدید حرکت خاصی را در این باره ندیدیم نقدهای بسیاری به شورا و شهرداری قبلی وارد بود اما از این شورا هم هیچ چیز ندیدیم. دو هفته قبل از شروع انتخابات شورای شهر تهران بود که آقای دکتر عارف را در مجلس دیدم و درباره بزرگترین معضل اجتماعی پایتخت یعنی معتادان از ایشان سوال پرسیدم که ایشان پاسخ داد ما هم برای این موضوع برنامه داریم و هم آدم داریم اما من به شخصه طی 6 ماه گذشته هیچ اقدامی را ندیدم.

..............................................

گفت‌وگو از الهه خانی