سالانه 56 میلیارد دلار خاک را از دست می‌دهیم

محمد درویش، مدیرکل پیشین مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در بازدید از غرفه آنا در نمایشگاه مطبوعات در مورد اظهارات رئیس سازمان محیط زیست مبنی بر بحران آب در کشور اظهار کرد: در کشور یک متولی شش دانگ برای بحث آب نداریم، اینکه برخی از مسئولان ادعا می‌کنند بحران اول کشور بحران آب است را باور ندارم زیرا بحران اول کشور ما بحران خاک است. به طور متوسط 800 سال زمان برای شکل‌گیری هر سانتی‌متر خاک در کشور نیاز داریم و هم‌اکنون میزان از دست دادن خاک در کشور به طور متوسط بین 6 تا 7 برابر فرآیند خاک‌زایی است.

وی افزود: بیش از دو میلیارد تن میزان فرسایش خاک در کشور ما سه برابر متوسط آسیا و بالاترین نرخ در جهان است، با توجه به اینکه هر تن خاک از نظر کانی‌های فلزی 28 دلار ارزش‌گذاری شده است ما سالانه 56 میلیارد دلار خاک از دست می‌دهیم.در حالی که کل ارزش کشاورزی، زراعت، باغ، دام، طیور و شیلات 49 میلیارد دلار است یعنی ما بیشتر از کل تولید یک سال کشاورزی خاک از دست می‌دهیم.

درویش یکی از دلایل اصلی نرخ بالای فرسایش خاک در ایران را کشاورزی دانست و گفت: هر کشوری اگر دچار کمبود آب شود می‌تواند در نهایت سراغ شیرین کردن آب‌ برود.در کشور ما هم که در کنار اقیانوس هند و دریای عمان قرار گرفته می‌توانیم از این روش استفاده کنیم و یا با واردات آب مجازی این کمبود را جبران کنیم. اما کدام کشور به کشور دیگری خاک صادر می‌کند، خاک به مراتب خطر بزرگی برای ما در پی دارد زیرا خاک به عنوان ریشه‌گاه است و اگر خاک نداشته باشیم هیچ نوع تولید دیگری امکان‌پذیر نیست اما ما بر روی مساله خاک اقدامات مناسبی انجام نمی‌دهیم.

وی یادآور شد: بحران آب در کشور ما بسیار جدی است و در هیچ مقطعی از تاریخ حیات ایران نداریم که همزمان گاوخونی را در مرکز ایران، بختگان، کمجان و آلماگل را از دست داده باشیم. دو سوم خاک ایران میزان افت آب زیرزمینی است که به بیش از دو متر رسیده است. میزان نشست زمین در سال به 54 سانتی‌متر رسیده یعنی 140 برابر شرایط بحرانی در اتحادیه اروپا. بنابراین بحران خاک به مراتب بدتر از بحران آب است زیرا بحران آب را می‌توانیم کنترل و مدیریت کنیم ولی برای تولید هر سانتی‌متر خاک به 800 سال زمان نیاز داریم بنابراین نباید اجازه دهیم این اتفاق در کشور رخ دهد.

درویش ادامه داد:‌ نباید به تغییر کاربری اراضی و ساخت و سازهای بی‌روی، توسعه اراضی کشاورزی، نابودی جنگل‌ها و نابودی تالاب‌ها مجوز بدهیم زیرا این عوامل خاک را از بین می‌برد. ما در دوران دفاع مقدس 500 هزار شهید دادیم که یک وجب از خاک ایران را از دست ندهیم، هر روز در بخش‌های مختلف خبری وضعیت آب‌و هوایی تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی را اعلام می‌کنیم ولی هر سال به اندازه همین سه جزیره خاک از دست می‌دهیم.

وی تاکید کرد: بر طبل وابستگی معیشتی به منابع آب می‌کوبیم و سراغ صنایع پرمصرف مانند فولاد رفته‌ایم که در هر ساعت برای اینکه دما را از 450 درجه به 50 برساند 500 متر مکعب آب شیرین را هدر می‌دهد. چرا در کشوری که می‌تواند به عنوان 5 جاذبه اول گردشگری طبیعی و 10 جاذبه اول گردشگری تاریخی فرهنگی باشد همه راه‌ها به کشاورزی ناپایدار و صنعت ناپایدار ختم می‌شود.

درویش اظهار کرد: چرا در کشوری که می‌توانیم استحصال انرژی‌های نو و خورشیدی و بادی را داشته باشیم سراغ نیروگاه‌های حرارتی و انرژی‌های برقی- آبی می‌رویم در حالی که ما اگر سراغ مزیت‌های بالقوه واقعی این کشور می‌رفتیم نیازی به از دست دادن آب و خاک این کشور نبود. هیچ جای دنیا برای جلوگیری از سیل سد نمی‌سازند. اگر ما دشت‌های حاصلخیزی در مناطق فارس، بختگان و خوزستان و میناب داریم به خاطر سیل‌هایی است که در این دشت‌ها روان شده است زیرا ماده شکلاتی رنگ سیل‌ها باعث تغذیه دشت‌ها می‌شود و در آن می‌توان کشاورزی کرد اما از زمانی که سد زدند ما مجبور شدیم از کودهای شیمیایی استفاده کنیم.

مدیرکل پیشین مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: باید حریم سیلابی رودخانه‌ها را محترم بشماریم و در آن منطقه ساخت و ساز نکنیم و بگذاریم سیل‌ها جاری شوند. وقتی مخازن بزرگ برای تولید انرژی ایجاد می‌کنیم میلیون‌ها درخت را از بین می‌بریم. میلیون‌ها تالاب را از دست می‌دهیم تا برق تولید کنیم آن هم در کشوری که 300 روز آفتابی دارد. در حالی که سدها یکی از عوامل انتشار دهنده گازهای گلخانه‌ای و گاز متان هستند.

وی اضافه کرد: افزایش وضعیت بیابانی کشور ناشی از افزایش سدها است و با این کار ما بیابان‌زایی را تشدید می‌کنیم. بر همین اساس کشور دچار خشکسالی مدیریتی است نه خشکسالی طبیعی. ما از مدیرانی که فهم اکولوژیک داشته باشند بی‌بهره‌ایم، کسانی که متوجه شوند سعادت این کشور از مسیر توسعه ناپایدار و کوبیدن بر طبل تفکر سازه‌ای در مدیریت آب نمی‌گذرد. بحران ما جدی‌تر از بحران آب و خاک است زیرا در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که مسئولان آن متوجه بحران‌های جدی نیستند و هیچ نماینده‌ای نداریم که یقه رئیس محیط زیست، وزیر نیرو و وزیر جهاد کشاورزی را بگیرد و راجع به وضعیت محیط زیست سوال کند در حالی که سالانه 56 میلیارد دلار خاک را از دست می‌دهیم، چرا قرارداد دو میلیارد دلاری با توتال را مورد توجه قرار می‌دهند اما بحران محیط زیست را نمی‌بینند. متاسفانه اولویت‌های کشور اشتباه تعیین می‌شود و وقتی جامعه متوجه خطر واقعی نباشد امید به اصلاح بسیار کم می‌شود.