گذری اجمالی بر یادمان شهدای گمنام واحد سمنان

تمام عناصر بنا از اشکال هندسی و نمادین فراوان تشکیل شده و هرکدام مفهوم خاص خود را دنبال می‌کنند. مربع، پایه و اساس این بناست که با ایجاد 4 باغچه لوزی شکل در وسط چهار ضلع مربع نقش شمسه از نقوش اسلیمی را تشکیل داده است. خود مقبره‌ها در وسط تالاری هشت‌ضلعی قرار دارند که پله‌های4 تایی و دیوار های 4گانه، بنای یادبود مزار را بر روی سکویی به ارتفاع یک متر احاطه کرده است.

نمای اصلی بنا اشاره ای به معماری اسلامی است. 6 ستون ایستاده با رنگ آبی لاجوردی در مجاورت دیوارها قرار گرفته اند. امتداد سرستون ها به سمت یکدیگر خم شده و مفاهیم مختلفی را تداعی می کند از جمله شکل محراب که در مکتب اسلام از مقدس ترین مکان ها و محلی برای معراج انسان به پیشگاه خداوند محسوب می شود.

دروازه های ورودی به حریم ملکوتی شهدا که حد فاصل دنیای مادی و عالم معنا قرار گرفته اند؛ بال هایی که پرواز را تداعی کرده و نشانه ای است برای شهیدانی که از زمین خاکی به عرش افلاکی هجرت کرده اند. کتاب؛ کتابی آسمانی که مبنای ایدئولوژی دینی و منبع جوشان فیض الهی است.

نماد انسان های ایستاده با دست های گشاده؛ یعنی انسان هایی که در راه کمال و دفاع از ارزش ها به مجاهدت و محافظت مشغولند. قلم؛ نیز از نمادهایی است که به عنوان بیان کننده فکر و اندیشه در مفاهیم بصری مورد اشاره، قابل دریافت است. کتاب و دفتر؛ به معنای علم و تحصیل از دیگر انگاره هایی است که به دلیل قرار گرفتن در فضای دانشگاهی ذهن مخاطب را به خود مشغول می سازد.

با دقت به جزئیات این بنا متوجه می شویم که شکل مربع چه در نقشه و چه در نما به صورت های مختلف به کار رفته است. از جمله در قسمت فوقانی کتیبه ای محرابی شکل، که بر روی دیوارهای چهارگانه تعبیه شده، پنجره های کوچکی با طرح و نقش شمسه به انضمام مشبک های سفالی با گره های اسلیمی که علاوه بر ایجاد زیبایی، جریان هوا و نور را تسهیل می کند.

از عناصر موثر در شکل گیری این بنا که تحت تاثیر مفهوم توحید قرار گرفته، گنبد است؛ این عنصر با نقش بارز خود در زمینه شکل دهی مفهومی و نمادین با ایجاد مرکزیت در بنای یادمان، بیانگر آن است که وظیفه خود را از منظر بصری و ماهوی به خوبی توانسته به منصه ظهور برساند. ایجاد مرکزیت در بنا از جمله راهکارها برای تحقق وحدت در معماری است که از طریق این گنبد به خوبی به آن دست یافته شده است. این گنبد با کاشی کاری معقلی و رنگ های فیروزه ای موزون در بستر سفید بی آلایش، تکمیل کننده ساختار یادمان است.

در کف فضای داخلی بنا، آرامگاه 3 شهید گمنام قرار گرفته است که ملجا عاشقان و زائران این کهکشان های آرمیده در خاک است و در روزهای سال پذیرای مشتاقان و انسان های آزاده ای است که به دور از هیاهوی دنیای گم کرده راه دمی خلوت اختیار می کنند.

این بنای یادمان در محوطه بیرونی مسجد فاطمه الزهرا سلام الله علیها همچون نگینی درخشان در آغوش فضای روحانی مسجد دیده می شود. هارمونی بصری و ارتباط معنوی بنای یادمان شهدا با مسجد، مجموعه ای کم نظیر را به وجود آورده که مرکز ثقل فعالیت های فرهنگی دانشگاه شده است.

طبعا بنای یادمان شهدای واحد سمنان و امثال آن که برگرفته از هنر و معماری ایرانی و اسلامی است به لحاظ فنی و هنری آنقدر دارای وزانت و وجاهت هست که بتوان بیش از این برایشان قلم فرسایی کرد. آنچه مسلم است وجود معماری ایرانی و اسلامی که ریشه در تاریخ، تمدن و آیین ما دارد می تواند ما را به‌عنوان یکی از کهن‌ترین سرزمین‌های جهان با تمدن و سبک زندگی مشخص برجسته ساخته و به نحو شایسته ای مورد توجه جهانیان قرار دهد.

امید است در راستای احیای معماری و فرهنگ‌های گمشده و ارزنده ایرانی همکاری و وحدتی ملی و منسجم پدیدار شده و فرهنگ اصیل ایرانی ـ اسلامی در همه شئون زندگی اجتماعی مان نهادینه شود.

گزارش از مصطفی فیض