گفت‌وگوی آنا با «جلال ملکی» به مناسبت روز آتش‌نشانی و ایمنی؛
آتش‌سوزی در برج لندن فداکاری و حقانیت آتش‌نشانان ایرانی را نشان داد
«زنگ ایستگاه که می‌خورد «اشهد» مان را می‌خوانیم و به سمت حادثه می‌رویم اما نه برای تسلیم شدن، بلکه برای اینکه خطر را تسلیم اراده خودمان کنیم.» این بخشی از حرف دل سخنگوی آتش‌نشانی تهران و هزاران آتش‌نشانی است که هر روز تلاش می‌کنند تا مردم احساس آرامش داشته باشند.
الهه خانی- گروه اجتماعی خبرگزاری آنا: هفتم مهرماه 1359 که دشمن دوبار به پالایشگاه آبادان حمله کرد، جمع زیادی از آتش‌نشانانی که برای اطفای حریق پالایشگاه در آنجا حضور داشتند، به شهادت رسیدند؛ همین مجاهدت باعث شد تا در سال 1379، تصمیم گرفته شود تا روز هفتم مهر، به عنوان روز «آتش‌نشانی و ایمنی» انتخاب شود؛ اگرچه مجاهدت بی‌نظیر آتش‌نشانان در دوران جنگ تحمیلی و به خصوص روزهای بمباران هوایی شهرها، قابل کتمان نیست اما سال‌ها بود که توجه به خدمات آتش‌نشانان رفته رفته در جامعه کمرنگ‌تر شده بود و اگر حوادث شب چهارشنبه آخر سال و هشدارهای آتش‌نشانی نبود، شاید همین اندک توجه به این قشر نیز وجود نداشت. البته تا همین چند ماه قبل هم کسی کار سخت آنها را نمی‌دید، اگر از سختی کار آنش‌نشانان حرفی به میان می‌آمد، عده‌ای می‌گفتند کدام سختی؟ آتش‌نشان‌ها که کاری نمی‌کنند، صبح تا شب در حیاط ایستگاه والیبال بازی می‌کنند. اما از دی ماه سال گذشته این روایت‌ها عوض شد، اسم آتش‌نشان‌ها که به میان می‌آید ناخودآگاه همه ذهنشان به سمت حادثه پلاسکو و آن 16 آتش‌نشان شهید کشیده می‌شود. خاطرات آن 10 روز، هنوز هم بعد از گذشت 9 ماه تازه است. در این حادثه اما در کناز تمام آتش‌نشان‌هایی که چندین شبانه روز تلاش کردن، «جلال ملکی»، سخنگوی آتش‌نشانی شهر تهران نقش پررنگی داشت. مردی که چشم امید خانواده‌های شهدا برای رسیدن یک خبر خوب به او بود. ملکی هرگز خاطرات آن روزها رو فراموش نمی‌کند. هنوز هم حرف زدن درباره این حادثه برایش سخت است. اگرچه خودش می‌گوید که سعی کرده «تلخی‌ها» را فراموش کند اما لابلای حرف‌هایش معلوم است که «داغ بعضی چیزها» بر دلش هنوز سنگینی می‌کند. هفتم مهرماه، بهانه‌ای بود برای آنا تا با جلال ملکی، هم درباره آتش‌نشانان پایتخت و هم درباره حواشی حادثه پلاسکو، گفت‌وگو کند.
*بعد از حادثه پلاسکو قرار بود تا شهدای این حادثه از طرف بنیاد شهید به عنوان شهید شناخته شوند اما این اتفاق تا الان نیفتاده است اقداماتی که صورت گرفته را توضیح دهید؟
- بنیاد شهید آن طور که گفته بود به وعده‌هایش عمل نکرد و شهدای پلاسکو جزء شهدای تحت پوشش بنیاد شهید شناخته نشدند اما شهرداری تهران و سازمان آتش‌نشانی در این زمینه کوتاهی نکردند؛ اگر چه هر کاری که صورت گیرد نمی‌تواند پاسخگوی چند دقیقه از زحمات آتش‌نشانان حادثه پلاسکو یا سایر آتش‌نشانان دیگر باشد اما شهرداری از اختیارات کامل خود نهایت استفاده را کرد. قوانین محدود است و دست شهرداری برای این موارد خیلی باز نیست، هرچند که تا جایی که امکان داشته خدمات ارائه شده است. البته صحبت‌هایی مطرح شده که این آتش‌نشانان شهدای خدمت شناخته شوند اما ما انتظار داریم آنها فراتر از شهید خدمت باشند. چون بر اساس حدیث معتبری از حضرت رسول هر کسی که یک گروهی از مسلمین را از خطر آب و آتش نجات دهد، بهشت بر او واجب است و این خود مصداق شهادت است.
* چرا از فضای احساسی بعد از حادثه پلاسکو استفاده نشد تا مجلس با تغییر قانون راه را برای این موضوع هموار کند؟
- نظرات در جامعه و بین مسئولان مثبت بود اما آنها دلایلی را عنوان کردند که به نظر من این دلایل باید از خود نمایندگان مجلس و مسئولان بنیاد شهید پرسید؛ سازمان آتش‌نشانی برای پیگیری این موضوع کم نگذاشت اما آنها دلایلی دارند که خودشان باید توضیح دهند.
* در حادثه پلاسکو شما نقش پررنگی داشتید و البته حاشیه‌های زیادی نیز برای شما به وجود آمد در کنار حمایت‌هایی که بعد از حادثه پلاسکو اتفاق افتاد چه موضوعاتی بیشتر از همه شما را آزار می‌داد؟
- خیلی چیزها وجود دارد، در همان زمانی که حادثه پلاسکو اتفاق افتاد و در حین عملیات صحبت‌های زیادی به گوش من می‌رسید اما من به آن توجه نمی‌کردم و سعی کردم که تمام آن صحبت‌ها را فراموش کنم. باور کنید اگر الان از من بپرسید کدام حرف بیشتر شما را ناراحت کرد باید فکر کنم.
* مثلا می‌گفتند آقای ملکی درباره موضوعات پلاسکو دروغ می‌گوید این شما را ناراحت نمی‌کرد؟
- بله راست می‌گویید، الان به یاد آوردم. حتی مرا استاد تکذیب هم می‌نامیدند. اما کدامیک از ادعاهای این افراد ثابت شد؟ من دروغ گفتم اما آیا 4 گزارش رسمی دولت، وزارت کشور، شورای شهر و مجلس هم دروغ بود. مثلا به ما می‌گفتند چرا از هلیکوپتر استفاده نمی‌کنید یا چرا نردبان‌ها کوتاه است اما از این نردبان‌ها بلندتر در دنیا وجود نداشت. متاسفم که این حرف را می‌زنم اما حریق انگلستان با 80 کشته‌ای که به جا گذاشت ما را نجات داد. چرا در انگلستان برای اطفای حریق از هلیکوپتر استفاده نکردند؟ آنها که بهترین برندهای دنیا را دارند در انگلستان بعد از 24 دقیقه یک نردبان 30 متری به محل حادثه آوردند اما در حادثه پلاسکو در کمتر از 10 دقیقه 4 نردبان 54 متری در محل وجود داشت این در حالی است که در انگلستان تازه بعد از 7 ساعت نردبان دوم که 40 متری را به محل حادثه آوردند. آتش‌نشانان ایران وارد پلاسکو شدند و 300-400 نفر را نجات دادند و خودشان شهید شدند اما آتش‌نشانان انگلستان از بیرون آب پاشیدند و حاصل آن کشته شدن 80 نفر بود. چرا کسی اینها را قدر نمی‌داند البته تا این لحظه کسی به من بی‌احترامی نکرده و این به خاطر آبروی شهداست. کسانی که این ادعاها را دارند بیایند یکی از دروغ‌های من در حادثه پلاسکو را رو کنند.
* قبول دارید که در حادثه پلاسکو مدیریت رسانه‌ای وجود نداشت که از بروز شایعات جلوگیری کند؟
- این اولین تجربه من به عنوان سخنگو در چنین بحرانی بود. حادثه پلاسکو همه کشور را از نظر عاطفی درگیر خود کرده بود و من واقعا برای سخنگویی استرس داشتم و نمی‌خواستم این موضوع را قبول کنم اما زمانی که حادثه به عنوان یک بحران مطرح شد باید کسی سخنگویی میدان را بر عهده می‌گرفت در نهایت از چند نفر از خانواده‌های شهدا اجازه گرفتم و سخنگویی را قبول کردم. بعدها که کار خود را تحلیل کردم به این نتیجه رسیدم که باید برای اطلاع‌رسانی به رسانه‌ها هم یک تیم حضور داشته باشند تا با مدیریت سخنگو، اطلاعات را درست و به موقع به مردم و رسانه‌ها اعلام کنند.
* در موارد بروز بحران مثل حادثه پلاسکو آیا نیروها سطح‌بندی می‌شوند؟ تجربه کاری افراد برای ورود به چنین حوادثی در نظر گرفته می‌شود؟
- من پلاسکو را یک بحران بزرگ نمی‌دانم ما در تهران سیل سولقان، انفجار گاز شهری شهران و از این دست موارد را داشتیم آنها کم از بحران نداشتند چه کسی فکر می‌کرد زیر ساخت‌های ما تا این اندازه ضعیف باشد؟ تهران هر لحظه مستعد یک جادثه است. اگر زلزله اتفاق بیفتد و 10 ساختمان همزمان خراب شوند می‌توان نام آن را بحران گذاشت اما سطح‌بندی‌ها کاملا مشخص است مثلا وقتی در ساختمان‌های بلند حادثه حریق به وجود می‌آید از افراد جوان استفاده می‌شود در حادثه پلاسکو هم از جوانان استفاده شد اما این به این معنا نبود که آنها از لحاظ معلومات و توانایی صفر و با آتش بیگانه هستند. آنها اصول کار را بلد بودند فرمانده از توانایی تیمش آگاه است.
* سطح‌بندی‌ها چگونه مشخص می‌شوند؟
- آتش‌نشانان بر اساس تجربه کاری و آموزش‌های دیده شده در 7 سطح قرار می‌گیرند. به عنوان مثال آتش‌نشانان کار خود را از سطح 1 آغاز می‌کنند و در سطح 7 به فرماندهی ایستگاه می‌رسند. هر کدام از آتش‌نشانان از صبح که کار خود را آغاز می‌کنند وظایف‌شان در لوحی مشخص می‌شود به عنوان مثال یک آتش‌نشان راننده خودرو، دیگری مسئولیت خودروی تنفسی را برعهده دارد و در حالت کلی وضعیت هر کسی مشخص است.
* یکی از موضوعاتی که مطرح بود بحث کمبود تجهیزات در حادثه پلاسکو بود و البته در شورای شهر تهران نیز در این باره بحث‌های زیادی صورت گرفت به عنوان سخنگوی آتش‌نشانی شهر تهران بگویید ما چه میزان در تجهیزات خود با کمبود مواجه هستیم؟
- برای پاسخ به این سوال باید به 20 سال قبل برگردم زمانی که من به عنوان آتش‌نشان وارد این کار شدم تجهیزات بسیار افتضاح بود ماشین‌های ما خودروهای اسقاطی شهرداری بود که وقتی می‌خواستند آنها را دور بیندازند یک رنگ قرمز بر خودروها می‌زدند و به آتش‌نشانی می‌دادند. یا مثلا لباس‌هایمان بادگیرهایی بود که موتورسوارها استفاده می‌کردند و دستکش‌هایمان برای کارگران ساختمانی بود اما امروزه آتش‌نشانان لباس‌هایشان از بهترین برندهای انگلیسی و آمریکایی خریداری می‌شود که هر کدام بالای 5 میلیون تومان قیمت دارد آن زمان دستگاه تنفسی وجود نداشت و ما برای ورود به یک حادثه یک دستمال در جیبمان داشتیم و آن را به دهانمان می‌بستیم.
* این صحبت‌های شما به این معناست که ما با کمبود تجهیزات مواجه نیستیم؛ یعنی در حال حاضر تجهیزات ما با استاندارد جهانی برابری می‌کند؟
- تجهیزات آتش‌نشانی نیز همانند علم به طور مداوم در حال تغییر است به عنوان مثال آلمان برای ما به روزترین نردبان را ساخته اما شاید چند سال دیگر لازم باشد ما قطعه‌ای به آن اضافه کنیم اینکه عده‌ای می‌گویند ما به صورت کلی تجهیزات نداریم را قبول ندارم اما نوسازی باید صورت گیرد؛ این موضوع همیشه مورد نیاز است. کمیته فنی آتش‌نشانی نیز به طور مداوم تجهیزات را رصد می‌کند و اگر نوسازی یا کمبودی وجود داشته باشد آن را برطرف می‌کند. از لحاظ کیفیت ما بهترین وسایل را در اختیار داریم اما از لحاظ کمیت اگر حادثه‌ای برای سه ساختمان پلاسکو به وقوع بپیوندند بالتبع در زمینه تجهیزات کم خواهیم آورد.
* آتش‌نشانی تهران برای چند بحران همزمان آماده است؟
- این سوال نباید از من آتش‌نشان پرسیده شود بلکه همه دستگاه‌ها باید به کمک بیایند. حوادث در کلان‌شهری مانند تهران توسط نیروهای آتش‌نشانی یا نیروهای امدادی به تنهایی اداره نمی‌شود. در این زمینه مسئولان، قانون‌گذاران و ناظران نیز باید به پای کار بیایند شما نمی‌دانید در پیشگیری آتش‌نشانی چه خبر است افراد می‌آیند ساختمان سازی می‌کنند، سودش را هم می‌برند، پول تجهیزات را از مردم می‌گیرند اما تجهیزات لازم را به کار نمی‌برند. بعد به سراغ آتش‌نشانان می‌آیند گریه و زاری می‌کنند تا تجهیزات‌شان کامل نباشد. ایمن‌سازی باید صورت گیرد. در سطح شهر تهران 130 ایستگاه آتش‌نشانی وجود دارد اگر توقع این است که آتش‌نشانان تنها متولی ایمنی شهر تهران باشند حتی اگر هزار ایستگاه هم داشته باشیم پاسخگو نخواهد بود اما ما اجازه نداریم چنین هزینه‌ای را برمردم تحمیل کنیم.
* چه میزان از انرژی ایستگاه‌های شما صرف رصد ایمنی مناطق می‌شود؟
- بازدید از مناطق پرخطر و نقاط حادثه‌خیز در دستورالعمل ایستگاه‌ها است. آتش‌نشانان به صورت فصلی هم این موضوع را در دستور کار خود دارند به عنوان مثال در ایام محرم آتش‌نشانان از تمامی هیات‌ها و تکایا بازدید می‌کنند و نکات ایمنی را تذکر می‌دهند یا مثلا در هنگام بازگشایی مدارس یا در حین ساختمان‌سازی آتش‌نشانان حضور دارند و تذکرات لازم را ارائه می‌دهند.
* بعد از حادثه پلاسکو دیدگاه مردم تا چه اندازه نسبت به آتش‌نشانان عوض شد؟
- مردم همیشه به ما لطف داشتند و بعد از حادثه پلاسکو نیز وضعیت بهتر شد اما در گذشته آن گونه که باید همکاری لازم از سوی مردم با آتش‌نشانان صورت نمی‌گرفت و این به نظر من به نقص قوانین برمی‌گردد زیرا آتش‌نشان قدرت اجرایی و ابزار قانونی ندارد. بعد از پلاسکو دیدگاه مردم به آتش‌نشانان بهتر شد و آثار آن هم مشخص است اگرچه ما آن روی سکه را هم دیده بودیم. اگر به یاد داشته باشید در حادثه حریق خیابان جمهوری نردبان ما باز نشد و یک خانم به زمین افتاد. در آن زمان نمی‌دانید چه به روز ما آمد، نمی‌توانستیم از خانه بیرون برویم، نانوا به دستمان نان نمی‌داد و به طور حتم این عین عدالت است. مردم از ما توقع دارند، عوارض می‌دهند، پس باید گلایه هم داشته باشند.
* برخی از آتش‌نشانان از وضعیت نظم و قانون بیش از اندازه در ایستگاه‌ها گلایه‌مند هستند و آن را به پادگان تشبیه می‌کنند این موضوع را تایید می‌کنید؟
- این حرف را قبول ندارم آتش‌نشان باید منظم باشد در ایستگاه‌ها صبح به صبح باید نظافت صبح‌گاهی انجام شود آیا این موضوع بدی است؟ خودرویی که مورد استفاده قرار می‌گیرد وقتی به پست بعدی تحویل داده می‌شود باید تمیز باشد و در روزهای جمعه کل ایستگاه باید پاکسازی شود. آتش‌نشانی یک کار شیفتی و تیمی است و باید نظم و انضباط خاصی هم در آن حکم‌فرما باشد.
* آتش‌نشانان همواره به حقوق و مزایای خود انتقاد داشتند و آن را برای خطراتی که می‌پذیرند کافی نمی‌دانند شما تا چه اندازه این موضوع را تایید می‌کنید؟
- حقوق آتش‌نشانان از دو بعد باید بررسی شود، یکی اینکه میزانش کم است یا زیاد؟ و یکی هم اینکه به نسبت کار انجام شده، آیا متناسب است یا نه؟ شاید آتش‌نشانان از نظر حقوق از چند سازمان مانند پست یا آموزش و پرورش مبلغ بیشتری بگیرند اما حتما از چند سازمان مبلغ کمتری را دریافت می‌کنند. البته این را باید لحاظ کرد که در هیچ شغلی ریسک جانی وجود ندارد؛ شاید گفته شود که پزشکان هم جان انسان‌ها را نجات می‌دهند اما آیا جان خود پزشکان هم در معرض خطر است. زحمت آتش‌نشانان با مبالغ ریالی قابل جبران نیست اما این هم به این معنی نخواهد بود که در پایان هر ماه چک سفید امضا جلوی آتش‌نشانان بگذارند. به نظر من حقوق و مزایای آتش‌نشانان باید جوابگوی زندگی خوب آنها باشد. اگرچه حقوق آتش‌نشانان تهرانی از بسیاری دیگر از جمله آتش‌نشانان شهرهای کرج، اصفهان و مشهد بهتر است. چند وقت پیش در حادثه‌ای حضور پیدا کردم که فرزند آقایی به چاه افتاده بود پدر می‌گفت اگرچه کسی که در چاه افتاده فرزند من است اما اگر10 میلیون تومان هم به من بدهید حاضر نیستم به داخل چاه بروم و فرزندم را درآورم.
* سازمان آتش‌نشانی شهر تهران با توجه به حجم ماموریت‌های محوله با کمبود نیرو هم مواجه است؟
- در حال حاضر همه ایستگاه‌ها نیرو دارند البته چند ایستگاه جدید افتتاح کردیم و با توجه به صحبت‌هایی که مطرح می‌شود قرار بر این است تا تعدادی نیز برای این ایستگاه‌ها استخدام شوند. اگرچه طی امسال و سال آینده هم تعدادی از آتش‌نشانان بازنشسته خواهند شد اما در کل با کمبود نیروی حاد مواجه نیستیم.
* معمولا روزانه آتش‌نشانان تهرانی به چند عملیات می‌روند؟
- در تهران 130 ایستگاه وجود دارد و به طور معمول در یک 24 ساعت آتش‌نشانان تهرانی به 200 عملیات می‌روند.
* هنوز هم آتش‌نشانی تهران و سامانه 125 مزاحم تلفنی دارد؟
- بله، اگرچه نسبت به گذشته این موضوع کمتر شده است اما باید در این زمینه فرهنگ‌سازی مناسب صورت گیرد. البته مزاحمت‌های تلفنی به دو دسته علمیاتی و غیر عملیاتی تقسیم می‌شود. مزاحمت‌های عملیاتی شامل مواردی است که حادثه‌ای به دروغ اعلام می‌شود و آتش‌نشانان به هر دلیلی از ایستگاه خارج می‌شوند اما مزاحت‌های غیر عملیاتی شامل مواردی می‌شود که افراد برای سوالات بی‌ربط با سامانه 125 تماس می‌گیرند یا به اشتباه به جای اورژانس و پلیس با آتش‌نشانی تماس می‌گیرند یا سوالی در رابطه با ایمنی ساختمان و محل زندگی دارند که اصلا نباید از 125 پرسیده شود و باید به ایستگاه‌های آتش‌نشانی مراجعه کنند یا حادثه‌ای به وقوع پیوسته است که 10 نفر تماس می‌گیرند و همان حادثه را اعلام می‌کنند.
انتهای پیام/
با استفاده مجدد از زبالههای زیستی:
