بایسته‌های گفتمان انقلابی در دانشگاه آزاد اسلامی

تردیدی نیست که دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان بزرگترین و موفق ترین مجموعه آموزش عالی غیر دولتی کشور، مصداق بارز سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی در حوزه آموزش عالی است.

فعالیت هزاران عضو هیأت علمی تمام وقت و مدعو، تربیت بیش از شش میلیون دانش آموخته، اشتغال به تحصیل صدها هزار دانشجو، برخورداری از بروزترین آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و تولید سالانه هزاران مقاله، کتاب و ایده های نوین علمی، این مجموعه مولود انقلاب اسلامی را به بازوی پرتوانی برای گسترش علم و فناوری کشور بدل ساخته است.

حرکت سال‌های اخیر این مجموعه ارزشمند در حوزه فعالیت های دانش بنیان، حرکتی نوپا اما در عین حال امیدبخش و شورآفرین است که با تلاش و انگیزه بالای محققان این مجموعه جوان علمی، افق بسیار روشنی را پیش روی دانشگاه قرار داده است.

دانشگاه آزاد اسلامی در مقایسه با دانشگاه‌های پرسابقه کشور، دانشگاهی جوان است. نیروی انسانی جوان و پرنشاط، مدیران پرانرژی و باانگیزه، این بنای عظیم علمی را به طور نسبی در اهداف خود موفق و سربلند ساخته و در آینده نیز همین گونه خواهد بود.

در مقابل اما دانشگاه همواره با چالش‌هایی مواجه بوده است. چالش های دانشگاه آزاد اسلامی در هر دوره متفاوت بوده اند. اگر چالش های مقابل دانشگاه را به دو دسته چالش های درونی و بیرونی تقسیم کنیم، باید گفت مهمترین چالش بیرونی دانشگاه در همه ادوار بویژه در دهه اول، تقابل برخی دانشگاه‌های دولتی و بخشی از مدیران ملی و محلی در برابر ایجاد و توسعه این دانشگاه بود که با تبیین، اقناع منطقی و البته مقاومت دانشگاه تا حد زیادی از این چالش ها عبور کرد. در این دوره، دانشگاه چندان مشکل یا چالش حاد درونی نداشت.

در دهه دوم و سوم اما؛ یعنی در دوره ای که دانشگاه توانست ظرفیت های خود را برای توسعه آموزش عالی در اقصی نقاط کشور اثبات کند و مقامات ملی و محلی به مرور به ارزش‌ها و ظرفیت های این نهاد مهم آموزشی در تربیت نیروی متخصص مورد نیاز کشور، جلوگیری از خروج جوانان متقاضی تحصیلات عالی، ممانعت از خروج سالانه میلیون ها دلار ارز، تأثیر مستقیم بر رونق شهرهای دورافتاده، تعمیم عدالت آموزشی و تأثیر مثبت بر ارتقای زیرساخت های اجتماعی و شهری شهرستان‌های محل استقرار واحدهای این دانشگاه پی بردند، ابتدا، ملتمسانه، خواهان تأسیس واحدها، مراکز و شعبات آن در مناطق خود بودند تا شاید از قبل حضور دانشگاه و دانشجو، رونقی در دیار خود رقم بزنند - بی آنکه قدمی موثر در تقویت این مجموعه خدوم بردارند - و در گام‌های بعد، طلبکارانه! درصدد دخالت در تصمیم گیری‌های منطقه ای و حتی ملی دانشگاه برآمدند.

این موضوع، دانشگاه آزاد اسلامی را به رغم تمام خدمات ماندگارش در دهه چهارم حیات خود با چالش دیگری مواجه کرد. تلاش این دانشگاه برای عبور از چالش «مداخلات جریانات قدرت»، مدیران دانشگاه را در سال های گذشته به تلاش برای نزدیکی و در مواردی نفوذ در کانون های قدرت اعم از اجرایی یا تقنینی متمایل کرد.

این راهبرد نه چندان موفق، نه تنها در هر دوره انتقادات جدیدی را از سوی رقبای جریانات حاکم در دولت یا مجلس، متوجه دانشگاه کرد، بلکه دانشگاه را به دلیل فرصت های بالفعل و بالقوه پراکندگی جغرافیایی، نفوذ اجتماعی و فرهنگی و حتی توان گردش مالی اش، به مثابه طعمه ای بدل کرد که جریانات سیاسی را برای به چنگ آوردن آن به آوردگاه یکدیگر می کشانید.

امروز دانشگاه آزاد اسلامی با بیش از 36 سال سابقه و افت و خیزهای فراوان خود، باید فارغ از کش و قوس های سیاسی برون سازمانی، نقش بی بدیل خود را در تحرک علمی و اقتصاد دانش بنیان کشور ایفا کند.

این مأموریت اما؛ مستلزم درس گرفتن از سال‌های قبل و پرهیز از تکرار خطاها و اشتباهات گذشته است؛

- رونق فضای آزاداندیشی و کرسی های آزاد نظریه پردازی و آزادی بیان، نه در شعار بلکه در عمل، مورد توجه قرار گیرد.

- اداره واحدهای دانشگاه را باید به دست نیروهای توانمند داخلی سپرد و تزریق مدیران بیرونی تجربه ای است نسبتا ناموفق که قبلا هم نتیجه مطلوبی نداشته است.

- در استفاده از عناصر کاردان، متعهد، انقلابی و دلسوز، فارغ از گرایش‌های سیاسی لحظه ای تردید نشود.

- مدیران جدید الانتصاب، تابوشکنی کنند و فارغ از سهم خواهی ها و پدرسالاری های عده ای بی انگیزه - که در هر دوره از میزی به میز دیگر منتقل می شوند - حلقه بسته مدیران را با بهره بردن از استادان انقلابی، جوان و باانگیزه تکمیل و اجازه بروز استعدادهای جدید را بدهند و با توکل بر خدا، هراسی از تهدیدات برخی در دانشگاه به دل راه ندهند.

- از تشریفات زائد اداری بکاهند و زمینه تحرک جهادی را در مسیر تولید علم و انقلاب اقتصادی بر پایه امور دانش بنیان فراهم کنند.

*عضو هیأت علمی گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز و مسئول سابق بسیج اساتید واحد اصفهان (خوراسگان)