کارگردان نمایش«نمی‌تونیم راجع بهش حرف بزنیم»در گفت‌وگو با آنا:
مضمون نمایشم عدم توانایی گفت‌وگو است/ آتیلا پسیانی انگیزه یک بازیگر 20 ساله را دارد
جابر رمضانی ضمن اشاره به اینکه در اجرای نمایش «نمی‌تونیم راجع بهش حرف بزنیم» بر چیزهایی که درتئاتر تجربی اهمیت بیشتری دارد توجه داشته گفت: «در انتخاب بازیگران به هنرمندانی توجه کرده‌ام که سابقه حضور و اجرای نمایش های تجربی را داشته‌اند.»
جابر رمضانی چندی است که نمایشی را با عنوان «نمی‌تونیم راجع بهش حرف بزنیم» در سالن استاد سمندریان روی صحنه برده است. این اثر که با حضور هنرمندان شناخته‌شده‌ای چون آتیلا پسیانی، نگار جواهریان و اصغر پیران اجرا می‌شود مسئله پرهیز از سخن گفتن را به عنوان یکی از معضلات امروز خانواده‌های ایرانی مطرح کرده است. در همین‌باره خبرنگار فرهنگی آنا گفت‌گویی با جابر رمضانی داشته است که می‌خوانید:
پروژه تولید «نمی‌تونیم راجع بهش حرف بزنیم» چگونه آغاز شد و چرا سوژه صحبت‌نکردن را به عنوان معضل امروز مدنظر قرار دادید؟
شروع این ایده با صحبت‌هایم با پیام سعیدی(نویسنده «نمی‌تونیم راجع بهش حرف بزنیم») که سالها با هم کار کردیم، درباره میز شام و فرم و تصویر آغاز شد. صحبت‌نکردن افراد یک خانواده مسئله‌ای مشترک بین تمام خانواده‌ها شده است و همین امر باعث شد تا آن را به عنوان سوژه برای اجرا انتخاب کنم.
باتوجه به استفاده از گوشی همراه توسط بازیگر نمایش در میز شام، آیا شرایط موجود در خانواده‌ها و عدم صحبت‌کردن اعضای آن‌ها با هم، را زاییده تکنولوژی می‌دانید؟ و آیا در پی نشان دادن این مسئله قصد دارید مفهوم خاصی را به مخاطب القا کنید؟
این متن که با وجود کانسپت کلی درباره عدم توانایی گفت‌وگو میان آدم‌ها سر میز شام است، با وجود اینکه درباره درد مشترکی به نام زبان حرف می‌زند و با اینکه ساختار دیکتاتوری در خانواده و جامعه و فضای ایرانی را مطرح می‌کند با این حال چیزی به نام مفهوم را به مخاطب منتقل نمی‌کند.
در این نمایش یک ساعته، قرار است تماشاگر‌ها تجربه‌ای را از سر بگیرند و تمرین صبر کنند. این روزها فرصت این کار در جامعه کمتر پیدا شده که سر میز شام 8 نفره اعضای خانواده با هم صحبت کنند، از دختر 8 ساله تا پدر خانواده و سربازی به نام فریبرز که پسر این خانواده است، هر یک با دغدغه‌هایشان دور هم نشسته‌اند و هرکدام برای حرف نزدن درباره فاجعه‌ای که رخ داده است، ترفند و روش‌هایی را در پیش گرفته‌اند یکی با پرخوری کردن و پرکردن دهانش فرصت حرف‌زدن را از خود گرفته است و دیگری با کارکردن با تلفن همراه، خود را از چالش حرف‌نزدن فارغ می‌کند. این اثر تجربه‌ای جدید را با حواس پنج‌گانه مخاطب ارائه می‌کند که در نهایت تجربه‌ای متفاوت را برای او رقم بزند.
نوع و شکل اجرایی اثر برای مخاطب سردرگمی‌هایی را به دنبال دارد که گاه تا بعد از اجرا نیز ادامه دارد و باعث به فکررفتن و جستجو برای پاسخگویی به برخی سوالات چون نوع طراحی میز شام می‌شود. آیا این سردرگمی از پیش تعیین شده بود؟ چرا این شکل از طراحی را انتخاب کردید؟
من این شکل از اجرای نمایش را طراحی کرده‌ام تا در نهایت بعد از تماشای اثر، مخاطب به چیز منسجمی درباره قصه و مفهوم دست پیدا نکند و در عین حال نیز با تصاویر و مفاهیمی که در حال زایش است دچار سردرگمی و گیجی شود چراکه قصد نشان‌دادن مفهوم خاصی را نداشتم.
آیا «نمی‌تونیم راجع بهش حرف بزنیم» را می‌توان اثری منتقد به شرایط اجتماعی هم دانست؟
برآیند یک اثر هنری از زیست آن هنرمند بیرون می‌آید و در حقیقت اثر هنری واکنش به شرایط موجود یعنی از آب‌وهوا گرفته تا شرایط اجتماعی و سیاسی است. در این میان، معتقدم اجرای نمایش‌هایی که خود را داعیه مسائل اجتماعی یا سیاسی می‌دانند احمقانه است چراکه نمایشی وجود ندارد که درگیر این مسائل نباشد.
این نمایش از طراحی‌صحنه غیرعادی برخوردار است. ریخته‌شدن غذاها و مواذغذایی و انواع چاشنی‌ها و نوشیدنی‌ها که روی میز شیکی قرار گرفته نوعی بی‌نظمی را به مخاطب القا می‌کند. کنار هم قرار گرفتن این میز و آن شکل از پذیرایی به چه معنا است؟
صحنه نمایش، میز شام 12 متری است با این تفاوت که غذاها بر روی میز بدون هیچ ظرف روی میز قرار گرفته‌اند که به فضای یک آخور نزدیک است. این آشفتگی در چیدمان میزی که کم‌وبیش لوکس است با خود مفاهیمی چون گسستگی را به همراه دارد.
این امر در لباس بازیگران نیز در نظر گرفته شده است. در این نمایش چه برای کودک 8 ساله و چه دیگر کاراکترها و نقشی که نگار جواهریان بازی می‌کند که جوانی به نام فریبرز است و اسمی پسرانه دارد، لباس‌ها بدون نشانه‌هایی از جنسیت است.
همکاری با نگار نعمتی به عنوان طراح لباس چقدر توانست به برقراری ارتباط با مخاطب کمک کند؟ فاصله گرفتن از فضای رئال نمایش، با طراحی‌های فانتزی که در لباس‌ها انجام شد با چه هدف بود؟
ما برحسب نیاز نمایش، در طراحی‌های لباس از واقعیت به سمت فانتزی حرکت کرده‌ایم.
همکاری با نگار نعمتی خیلی پیشنهاددهنده در تمرین‌ها بود. مسئله طراحی لباس برای وی در اهمیت دوم و سوم قرار دارد و این جایی است که او را با طراحان لباس متفاوت می‌کند چراکه نعمتی طراح لباس آثار دراماتیک است. او حتی به فاصله پارچه با پوست در طراحی‌های لباس تئاتر اهمیت بیشتری می‌دهد تا طراحی ظاهری لباس و به همین دلیل که لباس نمای بیرونی کاراکترها هستند، طراح کمک می‌کند تا کاراکتر نمایش بهتر خلق شود.
همانطور که طراحی گریم امروزه به میکاپ لقب گرفته است. این در حالی است که گریم آرایش نیست بلکه خلق چهره یک کاراکتر است.
درنمایش «نمی‌تونیم راجع بهش حرف بزنیم» سعی شده با طراحی گریم، طراحی لباس و... به آنچه که در تئاتر تجربی اهمیت بیشتری دارد توجه کنم. من معتقدم که پروسه تمرین و تجربه‌کردن تئاتر تجربی بیش از هر شکل دیگری از تئاتر و حتی نتیجه آن اهمیت دارد.
حضور آتیلا پسیانی و نگار جواهریان چقدر توانسته به رشد نمایش کمک کند؟ باتوجه به صحبت‌ها و تاکیدتان بر اهمیت تئاتر تجربی، چقدر هنرمندان شناخته شده در این اثر توانسته‌اند موثر باشند؟
این همکاری دوم من با آتیلا پسیانی بود. ما پیش از این نیز در نمایش «سوراخ» با هم همکاری داشتیم و بی‌شک در آن گروه سنی، پسیانی یکی از بهترین بازیگران تئاتر است. او بخاطر روحیه تجربه‌گرایی که دارد از معدود بازیگرانی است که جسارت تجربه شکل‌های متفاوت اجرا را دارد. آتیلا پسیانی شبیه بازیگر 20 ساله است که به شدت انگیزه برای کارهای جدید دارد. وی به شکل دیوانه‌وار خارج از چارچوب‌ها بازی می‌کند و این بهترین چیزی است که یک بازیگر می‌تواند به کارگردان دهد.
یک کارگردان در مرحله انتخاب گروه، ابزارهای مهمی را برمی‌گزیند که می‌تواند امتیاز و یا انتخاب اشتباه یک اثر باشد چراکه انتخاب درست بازیگران می‌تواند قدم‌های بسیار زیادی کار را پیش ببرد.
اولویت‌هایتان در انتخاب بازیگران نمایش چه بود؟
برای من به عنوان یک کارگردان، مهم این نیست که نقشی دیده باشم شبیه این نقش، بلکه در درجه اول بدن به معنای آناتومی و جنس و صورت و شکل فاصله‌هایی که در صورن اتفاق می‌افتد اهمیت دارد و به همین دلیل هم انتخاب‌ها گاه خیلی دور به کاراکترهای اصلی بازیگران است اما در این بین آنچه قابل توجه است، این است که بازیگران با این ژانر آشنا باشند نسبت به تئاتر تجربی تجربه‌هایی کسب کرده باشند. هر بازیگری نمی‌تواند در تئاتر تجربی کار کند.
نگار جواهریان سالها با علی اصغر دشتی تئاتر کار کرده است و این شکل از تئاتر تجربی را تجربه کرده است و برخی از دیگر نقش‌آفرینان با آتیلا پسیانی و رضا ثروتی این ژانر را تجربه کرده‌اند. چیدمان این گروه کنار هم بر اساس اندیشه طولانی بوده است که با همکاری دراماتورژ و مشاوران تحقق یافته است.
نمایش «نمی‌تونیم راجع بهش حرف بزنیم» در دو روز پایانی هفته طی دو نوبت 19:30 و 21 در سالن استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه می‌رود.
انتهای پیام/
