بهره‌گیری از آیین و سنن یک ضرورت است

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، مهدی شفیعی مدیر اداره کل هنرهای نمایشی در آیین اختتامیه جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی گفت: «در چند روز اخیر عرض کردم که جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی متنوع‌ترین رویدادهنری کشور است.تنوع این رویداد مسئله‌ای اجرایی تلاش برای فربه کردن این رویداد توسط تیم برگزارکننده نیست بلکه به تنوع آیین و سنن نمایشی کشورمان بر می‌گردد. بدین معنا که این رنگین‌کمان بی‌نظیر لاجرم برای برگزاری یک رویداد تنوع خود را نمایان‌گر می‌سازد.»

وی افزود: «این تنوع در جهانی که تمایل به یکسان‌سازی در آن روز به روز برجسته‌تر می‌شود یک فرصت بی‌نظیر برای متفاوت بودن است و بازنمایی تفاوت، راهی است برای تحمل بیشتر، همزیستی و زندگی محترمانه‌تر. از این رو بهره‌گیری از آیین و سنن و نمایش‌های برگرفته از آن نه فقط یک انتخاب بلکه یک ضرورت است.»

توسعه آیین‌ها و سنن نمایشی

مدیر اداره کل هنرهای نمایشی تاکید کرد: «در چارچوب سرزمینمان که جایگاه و مأمن مذهب‌ها و خرده فرهنگ‌های مختلف هم در سطح منطقه‌ای و هم جهانی است، از تمام سازمان‌های دولتی و غیردولتی و تشکیلات مردم نهاد دعوت می‌کنم تا از ظرفیت‌های در اختیار خود برای توسعه آیین‌ها و سنن نمایشی استفاده کنند.»

وی ادامه داد: «خوشبختانه در جشنواره امسال بخشی به جوانه‌های نمایشهای ایرانی اختصاص داده شده که هدف معرفی و ترویج نمایش‌های آیینی برای کودکان و نوجوان داشت. این بخش محل عرضه خلاقیت‌ها و شناسایی استعدادها است و من صمیمانه سپاس خود را نثار خانواده‌هایی می‌کنم که فرزندان خود را به این حوزه رهنمون شدند. امیدوارم با گسترش این فعالیت‌ها، نسل بعدی کشورمان هویت سرزمینمان را در جهان مدرن و با زبان مدرن به عنوان نشانه‌ای از تمدن کهنسال کشورمان برجسته سازند.»

گردشگری فرصتی برای هنرمندان نمایش‌های آیینی و سنتی

شفیعی اعلام کرد: «گسترش گردشگری در سالهای اخیر فرصتی کمیاب برای هنرمندان و فعالان حوزه نمایش‌های آیینی و سنتی در سراسر کشور فراهم آورده است تا به عرضه آثار خلاق خود بپردازند. بی‌شک ارتقای ساز و کار عرضه این آثار به مخاطب غیرایرانی از مواردی است که توجه بیشتری می‌طلبد.»

ایجاد اماکنی برای اجرای مداوم نمایش‌های آیینی سنتی

وی در سخنانش اعلام کرد: «تعزیه و هنرهای اجرایی ایرانی شامل نقالی و پرده‌خوانی به عنوان میراث معنوی جهانی به ثبت رسیده است. بر همین اساس وجود اماکنی برای اجرای مداوم این دو گونه و سایر گونه‌های نمایشی از ضروریات برجسته سازی آنها در جامعه است.شهر تهران به یک تکیه فاخر نیاز دارد، به اماکنی با معماری ایرانی اسلامی برای اجرای مداوم نمایش‌های آیینی و سنتی نیاز دارد. امیدوارم با حمایت شهردار واعضای شورای شهر تهران در آینده‌ای نزدیک شاهد افتتاح این اماکن باشیم.»

روایت زندگی، راز ماندگاری نمایش ‌آیینی سنتی

احمد مسجد جامعی عضو شورای شهر نیز در این مراسم عنوان کرد: «زمانی که فتحعلی بیگی این کار یعنی برپایی جشنواره آیینی سنتی را آغاز کرد به سالها پیش باز می‌گردد، در آن زمان علی منتظری مدیر مرکز هنرهای نمایشی بود و این کار در آن زمان بسار مهم بود اگرچه این میزان از استقبال وجود نداشت. افرادی که می‌خواستند در این حوزه کار کنند سنین بالایی داشتند و تنوع نمایش‌ها هم به این حد نمی‌رسید. به خاطر دارم که یکبار یکی از گروه‌ها برای اجرای بین‌المللی دعوت شده بود که در آن موقع این نگرانی وجود داشت که نکند هنر ایرانی به نحوی معرفی شود که در مجامع بین‌المللی بازتاب مناسبی نداشته باشد، اگرچه در پایان کار این بازخورد کاملا برعکس شد و ما با استقبال خوبی روبه‌رو شدیم.»

وی ادامه داد: «آنچه باعث ماندگاری نمایش ‌آیینی سنتی شده است روایت آن از زندگی است. نمایش آیینی سنتی به زبان ساده و بیانش که چهره به چهره است با بداهه پردازی، خلاقیت و نوآوری همراه می‌شود و روایتی از زندگی را ارائه می‌کند. این گونه نمایشی از تمام ظرفیت‌های مثل زبان، گویش، لهجه، لباس، ظرفیت‌های تاریخی و اجتماعی استفاده می‌کند.»

مسجد جامعی یادآور شد: «در تعزیه ما سه شخصیت داریم اشقیا که عموما البسه قرمز برتن دارند، اولیا که البسه سبز بر تن دارند و افرادی چون حر که افراد بلاتکلیف هستند. در اینجا برای چنین شخصیت‌هایی رنگ زرد به نشانه تردید در نظر گرفته شده است. این رنگ در تعزیه به قدری با دقت انتخاب شده که ما امروز آن را به عنوان رنگ‌های پذیرفته شده در سطح بین‌المللی می‌بینیم.»

مسجدجامعی در سخنانش به پیشنهاد تبدیل زمین نزدیک تئاترشهر به تکیه شهر با الگوی تکیه دولت اشاره کرد و افزود: «ما طرح‌ها و ایده‌های دیگری را نیز پیشنهاد داده‌ایم که امیدوارم با اجرایی شدن آنها در مدیریت شهری شاهد گسترش بیشتر فرهنگ و هنر در شهر باشیم و به ساحت‌های که به آن توجه نشده، بیشتر بپردازیم.»

در بخش دیگری از این مراسم آندیا حیدری نقال خردسال به اجرای نقالی و گروه آیلان به اجرای حرکات نمایشی پرداختند. سپس محمدحسین ناصربخت بیانیه کانون نمایش‌های آیینی سنتی را قرائت کرد.

برگزیدگان نمایشنامه‌نویسی

در بخش معرفی برگزیدگان نمایشنامه نویسی حسین تفنگدار نویسنده نمایشنامه «راز نقل آخر»، عسل عصر ملکی نویسنده نمایشنامه «سوگنامه چهل گیس»، علی عزیزی نویسنده نمایشنامه «مجلس شبیه کین ایرج» مورد تجلیل قرار گرفتند. همچنین در بخش برگزیدگان کانون تخصصی نمایش‌های آیینی سنتی دیپلم افتخار، تندیس جشنواره و جایزه نقدی به اسما رنجبری نقال کودک از تبریز، آندیا حیدری نقال کودک از کرمانشاه، حسین ربیعی هنرمند خیمه شب‌بازی و مهدی دریایی سرپرست گروه شبیه‌خوانی از اراک اختصاص یافت.

همچنین جایزه علی نصیریان نیز به گلاب آدینه، حسین جمالی، وحید شاهینی، علی جباری، شاهین علایی نژاد و وحید نفر اهدا شد.

بخش بزرگداشت

در بخش بزرگداشت این مراسم نیز، تقی نبئی، غلام بابوته، مهدی چایانی، علی قویدل، مظفر قربان‌نژاد و علی فتحعلی با حضور احمد مسجد جامعی، داریوش اسدزاده، اصغر همت، خسرو طالب‌زاده (مدیر مسئول همشهری)، علیرضا تابش (مدیر بنیاد فارابی)، داوود فتحعلی بیگی و مهدی شفیعی (مدیر اداره کل هنرهای نمایشی) مورد تقدیر قرار گرفتند.

ویژگی‌های دوره‌های مختلف جشنواره

در بخش دیگری از این مراسم داوود فتحعلی بیگی دبیر جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی به ویژگی دوره‌های مختلف جشنواره اشاره کرد و یادآور شد: «در اولین دوره جشنواره حدود 11 نمایش در جدول قرار گرفت، در دوره دوم آرام آرام شاخه تنومندی به نام تعزیه به این نهال اضافه شد. رفته رفته از دوره چهارم، جشنواره شکل رقابتی به خود گرفت و از دوره هفتم بخش پژوهش به آن اضافه شد که با سخنرانی 3 یا 4 استاد همراه بود. از دوره نهم خیمه‌شب بازی و نقالی به جشنواره افزوده شد، در دوره یازدهم قهوه‌خانه و بخش ویژه به بخش‌های جشنواره اضافه شد. در دوره دوازدهم نقل موسیقایی و جشنواره به صورت بین‌المللی و با حضور 3 نمایش خارجی برگزار شد و در همین دوره انتشارات در قالب دفتر تعزیه و نمایش تخت حوضی افزوده شد. در دوره سیزدهم 48 اثر به اجرا در آمد و از دوره پانزدهم پاتوق کودک اضافه شد که امسال به بخش قابل توجهی تبدیل شده که تحت عنوان جوانه‌های نمایش ایرانی برگزار شد. در شانزدهمین دوره بخش دانشگاهی هم به بخش‌های جشنواره اضافه شد و از دوره شانزدهم مسابقه نمایشنامه نویسی راه‌اندازی شد. در هجدهمین دوره نیز ما با 550 تقاضا روبه رو بودیم که 230 تقاضا از تهران و 330 تقاضا از شهرستان‌ها بود که ما از این میان بیش از 130 اثر را نتوانستیم بپذیریم.»

فرهنگی ملی و میهنی و مذهبی خود را جدی بگیریم

وی ضمن اشاره به رشد کمی و کیفی جشنواره، تاکید کرد: «به عقیده من همه فرزندان ما باید نقالی را بیاموزند و نه اینکه نقال شوند چراکه از این طریق هم با فرهنگ دیرین سرزمینمان آشنا می‌شوند و هم برای تربیت شخصیتشان لازم است. »

فتحعلی بیگی اعلام کرد: «رشدی که در جشنوراه شاهد بودیم برای ما پیامی به همراه دارد و آن این است که فرهنگی ملی و میهنی و مذهبی خود را جدی بگیریم. مدیران بالادستی باید برای این همه استقبال توجه و علاقه‌مندی و نهضتی که برای بازگشت به فرهنگ خودمان پیدا شده فکری کنند.»

پخش کلیپی از هنرمندان نمایش‌های آیینی سنتی که از میان ما رفته‌اندو اجرای اثری درباره شهید حججی از بخشهای این مراسم بود.

مهدی شفیعی مدیر اداره کل هنرهای نمایشی، عبدالرضا اکبری، اصغر همت، مریم معترف، هنگامه مفید، فرزانه کابلی، هادی مرزبان، بهزاد فراهانی، جواد انصافی، غلامحسین شاه‌علی مدیر تالار وحدت، محمد رحمانیان، اتابک نادری مدیر بخش استان‌های مرکز هنرهای نمایشی، داریوش اسدزاده، عطاالله کوپال، هوشنگ توکلی، جمشید جهان‌زاده، کوروش زارعی و فرزانه نشاط‌خواه از جمله افرادی بودند که در این مراسم حضور داشتند.