پایان حکمرانی سودهای نجومی در بانک‌ها

سهیلا گلی‌زاده، گروه اقتصادی: ابتدای شهریورماه بانک مرکزی بخشنامه‌ای صادر کرد که بر اساس آن نرخ سودهای بانکی باید تعدیل و مصوبه تیرماه سال گذشته شورای پول و اعتبار در این باره عملیاتی شود. بر اساس این بخشنامه از ابتدای روز شنبه یازدهم شهریور ماه تمامی بانک ها و موسسات اعتباری موظفند نرخ سود علی الحساب سپرده های سرمایه گذاری یکساله را که در ۱۴ تیرماه ۹۵ حداکثر ۱۵ درصد اعلام شده بود، به صورت دقیق رعایت کنند؛ ضمن اینکه نرخ سود علی الحساب مذکور برای سپرده های کوتاه مدت، سالانه حداکثر ۱۰ درصد خواهد بود لذا از یازده شهریور ماه جاری هر گونه افتتاح حساب بلند مدت یک ساله، نرخ سود علی الحساب حداکثر ۱۵ درصدی خواهد داشت و نرخ سود علی الحساب سپرده های کوتاه مدت عادی روزشمار نیز سالانه حداکثر ۱۰ درصد خواهد بود.

معاون اقتصادی بانک مرکزی هم در نشست خبری اخیر خود بر اجرای این بخشنامه تاکید کرد و گفت که بخش نظارتی بانک مرکزی نظارت دقیقی بر بخشنامه نرخ سود اعمال خواهد کرد و بانک های متخلف نیز شناسایی می شوند.

پیمان قربانی اظهار کرد: برابر موازین بانکداری اسلامی، نرخ های سود پرداختی به سپرده گذاران به صورت علی الحساب بوده و تسویه کامل آن صرفاً پس از تسویه کامل و محاسبه سود قطعی و کسر سود علی الحساب از آنها امکان پذیر خواهد بود.

اما بر اساس اعلام بانک مرکزی، کلیه قراردادهای نظام بانکی با سپرده گذاران تا پایان مدت قرارداد به قوت خود باقی است و قابلیت تمدید با نرخ های قبلی را ندارد و بخشنامه بانک مرکزی ناظر بر سپرده هایی است که از ۱۱ شهریور ماه به بعد منعقد خواهد شد. ضمن اینکه تمدید قراردادهای قبلی نیز باید در چارچوب نرخ های جدید باشد و افزایشی نیز در رقم موجودی سپرده های سرمایه گذاری که در گذشته انجام شده امکان پذیر نخواهد بود.

بر این اساس در صورتی که سپرده گذار قبل از پایان مدت قرارداد اقدام به برداشت یا بستن حساب خود نماید نرخ علی الحساب سپرده گذاران با نرخ جدید کوتاه مدت که در بخشنامه جدید لحاظ شده، خواهد بود به عبارت دیگر اگر فردی سپرده ای یک ساله دارد و می خواهد پیش از سررسید آن را برداشت کند، نرخ سود علی الحساب سپرده کوتاه مدت که ۱۰ درصد است به او اختصاص خواهد یافت. ضمن اینکه حداقل ماندگاری سپرده در حساب ها باید یک ماه باشد.

اما داستان در بانک‌ها چیز دیگری بود. از مدت زمان اعلام بخشنامه بانک مرکزی درباره کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی، برخی بانک‌ها در فراخوان و پیامک‌هایی از مشتریان خود خواستند تا با مراجعه به شعب، حساب‌های خود را با نرخ‌های بالاتر قبل از روز موعود و 11 شهریورماه منعقد و یا تمدید کنند.

اقدامی که رئیس شورای هماهنگی بانک‌های دولتی آن را غیر اخلاقی و غیر حرفه‌ای عنوان کرد و خواست بانک‌ها به قوانین تن دهند تا اقتصاد به شکوفایی برسد.

محمدرضا حسین‌زاده درباره فراخوان و ارسال پیامک از سوی برخی بانک‌ها برای جذب سپرده با نرخ سود بالا پیش از زمان اجرای بخشنامه بانک مرکزی گفت: هیچ بانک دولتی درباره جذب یا تمدید سپرده با نرخ‌های سود بالاتر تخلف نداشته و این امر در دو مورد از بانک‌های خصوصی مشاهده شده است. اگر بانکی در این زمینه تخلف کند، این امر قابل رسیدگی و پیگیری است. ضمن اینکه ارایه سود سپرده نامتعارف و بالا در زیان دهی این بانک ها اثر بسزایی دارد.

وی همچنین بیان کرد: مسئولان نسبت به این بانک‌ها هشدار داده و اعلام کرده‌اند بانک‌هایی که نرخ بالا و غیرمتعارف می دهند یقینا با مشکلاتی مواجه خواهند شد. البته ما آرزو نمی کنیم چنین اتفاقی بیفتد.

ولی‌الله سیف درباره اقدام برخی بانک ها مبنی بر تمدید حساب‌های سپرده گذاری با بیان اینکه مشکلی از این بابت نداریم تصریح کرد: اوج این اقدام منجر به این می شود که سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت عادی به بلند مدت تبدیل شود. ما بررسی کردیم که این فاصله زمانی را از زمان اعلام تصمیم تا عملیاتی کردن آن قائل شویم یا خیر؛ اگر این فاصله زمانی را اعلام نمی کردیم مشکلات دیگری بروز می کرد.

وی همچنین گفت‌: نظام بانکی حدود 23 هزار شعبه دارد و ممکن بود با ناهماهنگی در اجرا رو به رو می شد زیرا اگر شعبه ای تخلف می کرد، می توانست به راحتی اعلام کند که بخشنامه را دریافت نکرده است. ما فضا دادیم، اتمام حجت کردیم. ممکن است جاهایی مسایلی پیش آید، اما با بانکی که خلاف کرده باشد برخورد می کنیم. انضباطی که می خواهیم حاکم شود، ارزش بیشتری دارد و جا داشت با یک فاصله زمانی این بخشنامه اجرا شود.

با این حال بانک‌ها از آخرین فرصت‌ها هم برای جذب سپرده‌ با نرخ سود بانکی استفاده کردند و حتی برخی ساعات کار شعب خود را در روز 5 شنبه افزایش دادند. حتی به نظر می‌رسید در صورت موافق بانک مرکزی، برخی بانک‌ها حاضر بودند روز جمعه را نیز در شعب حضور پیدا کرده و فعالیت خود را ادامه دهند. نمونه این مصداق پیامک یکی از بانک‌ها به مشتریان خود است که اعلام کرده بنا بر دستور بانک مرکزی تمامی شعب بانک‌ها در روز جمعه 10 شهریورماه تعطیل است و برای دریافت خدمات تا ساعت 19 روز پنجشنبه به شعب مراجعه کنید.

حالا با وجود اینکه ضرب‌الاجل بانک‌مرکزی برای الزام بانک‌ها به رعایت نرخ سودهای مصوب به اتمام رسیده، باید دید که آیا بازار بانکی از روز شنبه و اجرای بخشنامه جدید بانک مرکزی با همراهی بانک‌ها روبه‌رو خواهد شد یا برخی بانک‌ها و موسسات سعی در پیدا کردن راهی برای دور زدن الزامات قانونی خواهند داشت؟