جذب فاینانس در پیچ و خم تحریم های بانکی

به گزارش خبرنگار اقتصادی آنا، هفته گذشته خبر امضای بزرگترین تامین مالی ایران توسط اگزیم بانک کره جنوبی در رسانه های جمعی منتشر شد که بازتاب های فراوانی را به دنبال داشت و صدای موافقان و مخالفان آن به آسمان رفت.

بر اساس این قرارداد بانک کره ای 8 میلیارد یورو اعتبار را به پروژه های ایرانی اختصاص خواهد داد. نکته ای که در این بین باعث نگرانی ها شده این است که پیش از این نیز قرارداد هایی از این دست به امضا رسید اما در مرحله تخصیص اعتبار متوقف شد.

یک اقتصاددان در همین زمینه در گفتگو با خبرنگار آنا گفت:‌ بر اساس بودجه سالانه،‌دولت اجازه دارد تا از طریق وزارتخانه های اقتصادی خود مانند نفت، نیرو،‌صنعت،‌معدن و تجارت، راه و شهرسازی و .... تا سقف50 میلیارد دلار اعتبارات فاینانس را از دیگر کشورها دیافت کند.

بهمن آرمان،‌اقتصادان و استاد دانشگاه با بیان این مطلب ادامه داد: علاوه بر قرارداد ایران با اگزیم بانک کره، ‌تا کنون قراردادهایی به ارزش 50 میلیارد دلار با کشورهای بزرگ اروپایی مانند فرانسه، ایتالیا، آلمان،‌اتریش، دانمارک و همچنین ژاپن و چین به امضا رسیده است اما در عمل بخش اندکی از این قرادادهای امضا شده حالت عملیاتی به خود گرفت.

وی علت این امر را سنگینی سایه تحریم ها بر مناسبات با بانک های بزرگ دانست و افزود:‌ بانک های بزرگ از ترس بازگشت تحریم ها وارد داد و ستد های بزرگ با ایران نمی شوند.

این استاد دانشگاه گفت:‌ البته برای مبالغ کمتر از 100 میلیون دلار مشکلی وجود ندارد اما در مورد قراردادهای بزرگ حتی با بانک های چین نیز نتوانسته ایم وارد فاز عملیاتی شویم.

وی به مذاکرات با چین برای تامین مالی در چند سال گذشته اشاره کرد و ‌ادامه داد:‌ با وجود مذاکرات چند ساله با چین و امضای قرارداد برای تامین مالی بازسازی و بهینه سازی پالایشگاه آبادان هنوز عملیاتی نشده است.

آرمان افزود: در مورد دیگر نیز برای خرید تجهیزات کارخانه کاغذ سازی ایران در شادگان نتوانسته ایم فاینانس چین را نهایی کنیم.

وی تاکید کرد:‌ اگر با امضای این قرارداد این تصور ایجاد شود که از فردا 8 میلیارد یورو سرمایه گذاری در ایران انجام خواهد شد،‌اشتباه است.

این اقتصاددان با بیان اینکه کشورهای درحال توسعه مانند ایران نیازمند سرمایه و تکنولوژی هستند، گفت:‌ این کشورها معمولا از اعتباراتی که کشورهای صنعتی در اختیار آنها قرار می دهند استفاده می کنند.

وی ادامه داد: اما کشورهای ضعیف تر که توان بازپرداخت این وام ها را ندارند و نمی توانند بازپرداخت را تضمین کنند، از وام بانک جهانی و یا موسسه های توسعه ای مانند بانک توسعه اسلامی برای انجام پروژه های خود بهره می برند.

وی با اشاره به اینکه موسسات توسعه ای و یا بانک جهانی در پرداخت اعتبارات خود ملاحظات سیاسی را مد نظر قرار می دهند،‌گفت: به طور مثال ایران در دوره سازندگی و بعد از اتمام جنگ،‌ در دو مورد از بانک جهانی در خواست وام کرد اما هر دو مورد با مخالفت روبرو شد.

آرمان مورد اول را مربوط به صنایع نیشکر دانست و افزود:‌این طرح که در حال حاضر 40 درصد شکر مورد نیاز کشور را تامین می کند،‌برای تامین اعتبار خود از سوی بانک جهانی اقتصادی برآورد نشد. دلیل این بانک برای عدم اعطای وام این بود که در آن زمان در بازارهای جهانی مازاد شکر وجود داشت و اعتقاد بر این بود که بهتر است ایران این طح را انجام ندهد تا مازاد عرضه بیش از این نشود البته این طرح اجرا شد و علاوه بر اشتغالزایی در خوزستان،‌تامین یکی از کالاهای اساسی در کشور را فراهم کرد.

وی ادامه داد:‌ طرح دیگر ایران در آن زمان برای تامین اعتبار از سوی بانک جهانی مربوط به سد و نیروگاه کارون 3 بود. در این مورد نیز بانک جهانی با این استدلال که ایران منابع هیدروکربوری فراوانی دارد و بنابراین نیازمند نیروگاه آبی نیست از تامین اعتبار آن سر باز زد. این درحالی است که نیروگاه کارون سه در حال حاضر 2 هزار مگاوات برق تولید می کند. هردوی این طرح ها در آن زمان با استفاده از اعتبارات داخلی به سرانجام رسید.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: این مخالفت ها نشان می دهد که دیدگاه اینگونه نهادها که تحت کنترل آمریکا هستند به مسائل کشورهایی که درخواست وام می کنند یک دیدگاه کاملا سیاسی است و توجهی به نیاز آن کشورها نمی شود.

وی افزود: البته بانک جهانی حاضر شد برای طرح های آب و فاضلاب ایران وام های محدودی اعطا کند اما برای طرح های توسعه ای و استراتژیک اینکار انجام نشد.

این اقتصاددان با بیان این مطلب که بانک توسعه اسلامی رویکرد متفاوتی دارد و کمتر سیاسی است، گفت:‌اما توان این نهاد برای تامین مالی با توان بانک جهانی قابل مقایسه نیست.

آرمان افزود:‌ایران هم در چند سال اخیر در مقیاسی بسیار محدود از اعتبارات بانک توسعه اسلامی که دفتر آن در ریاض قرار دارد استفاده کرد و از طریق این وام ها توانست چند پروژه سدسازی و شبکه آبیاری را در کشور اجرا کند.

وی ادامه داد:‌اما فاینانس کشورهای صنعتی به کشورهایی مانند ایران بیشتر به منظور حمایت از صنایع داخلی خود و ایجاد بازار صادراتی و افزایش صادرات انجام می دهند.

این استاد دانشگاه،‌ گفت: در مجموع بهترین شیوه برای تامین مالی برای کشوری مانند ایران، دریافت فاینانس از کشورهای صنعتی است.

وی با اشاره به قرارداد تامین مالی 8 میلیارد یورویی با اگزیم بانک کره جنوبی،‌ افزود:‌یکی از مواردی که برای تامین اعتبار از این فاینانس استفاده خواهد شد،‌راه آهن اصفهان- اهواز است که به تنهایی اعتباری 4.5 میلیارد یورویی را نیاز دارد که بیش از نیمی از قرارداد را شامل خواهد شد.

آرمان با بیان اینکه برای استفاده از فرصت ها لازم است تا افراد موثری انتخاب شود،‌ ادامه داد: به طور مثال در وزارت راه و شهرسازی،‌قائم مقام امور بین الملل وزارتخانه ،‌معاون ارزی پیشین بانک مرکزی است که به معنای استفاده از تخصص در کارهاست.

وی به دو فعالیت مهم در این وزارتخانه با استفاده از فاینانس خارجی اشاره کرد و گفت:‌راه آهن تندرو تهران-قم-اصفهان و برقی کردن راه آهن تهران- مشهد از مهمترین این فعالیت هاست.

وی تاکید کرد: احداث راه آهن اینچه برون- گرمسار با وجود آنکه برای ایران بسیار کلیدی است اما به دلیل کارشکنی تاریخی روس ها هنوز عملیاتی نشده است.

آرمان گفت:‌اما در خصوص خرید هواپیما از فرانسه به نظر میآید مشکلات فراوانی از نظر سیستم بانکی اروپا بوجود آید و هنوز اطمینانی نیست که آیا بانکی این خرید را فاینانس می کند و آیا مسئولیت آن را می پذیرد.

این اقتصاددان افزود: اما در سایر وزارتخانه ها تحرک جدی صورت نگرفته است. وزارت نیرو در حال حاضر وزیر ندارد و در دوره های گذشته نیز هیچ یک از طرح هایی که قرار بود با فاینانس انجام شود به نتیجه نرسید.

آرمان با اشاره به صنایع نفت،‌گاز و پتروشیمی گفت:‌در این زمینه نیز عملکرد مناسبی که قابل دفاع باشد نداریم. قیمت گذاری گاز برای خوراک پتروشیمی از سوی وزارت نفت سبب شده تا اجرای پروژههای پتروشیمی در ایران توجیه اقتصادی نداشته باشد و از همین رو نمی توان از اعتبارات فاینانس در این زمینه استفاده کرد.

به گفته وی قیمت خوراک پتروشیمی در ایران 4 برابر منطقه است و از همین رو شرکت های آفاریقایی و حتی هندی از سرمایه گذاری در پتروشیمی ایران انصراف داده اند.

آرمان با بیان اینکه مدیریت فعلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی با دوره زمان نعمت زاده قابل مقایسه نیست،‌گفت:‌ افراد متخصص در شرکت ملی صنایع پتروشیمی درزمان نعمت زاده با توجه به بافت مدیریتی توانستند ۴۰میلیون تن ظرفیت پتروشیمی ایجاد کند اما این افراد دیگر جضور ندارند وتا به حال نیز کاری انجام نشده است.

وی ادامه داد: در صنایع پالایشی نیز اهتمام جدی نیست زیرا وزیر نفت بر خام فروشی تاکید دارد.

آرمان در حوزه صنعت نیز با اشاره به صنایعی مانند فولاد، افزود: در یک مورد با وجود آنکه دولت و بانک مرکزی با بیمه هرمس وارد مذاکره شده اند و قرارداد امضا کرده اند اما هنوز فاینانس 800 میلیون یورویی فولاد مبارکه عملیاتی نشده است.

وی در پایان تاکید کرد:‌ تا زمانی که کارها به کاردان سپرده نشود و تخصص جای شعار را نگیرد،‌امکان اینکه بتوانیم دستاورد چشمگیر و اساسی برای تحقق قراردادها داشته باشیم وجود ندارد و این در حالی است که اگر تنها 50 درصد این قراردادها به نتیجه برسد اقتصاد ایران می تواند از رکود فعلی به سرعت خارج خواهد شد.