طرحی برای پیشگیری از سوانح هوایی با استفاده از کنترل واکنش‌های عصبی خلبان

به گزارش گروه علم و فناوری آنا به نقل از دیلی‌میل، روز ۴ فروردین هواپیمای شرکت جرمن وینگز با ۱۵۰ مسافر در محلی دورافتاده از کوه‌های آلپ فرانسه سقوط کرد و همه سرنشینان آن کشته شدند.

مقامات رسمی می‌گویند که آندریاس لوبیتس، کمک خلبان پرواز بارسلون به دوسلدورف، به عمد باعث سقوط این هواپیما در کوهستان شده است اما همچنان در مورد انگیزه او سردرگم هستند. مسئولان تحقیق در مورد این حادثه می‌گویند لوبیتس که از افسردگی و گرایش به خودکشی رنج می‌برده درکابین هواپیما را روی خلبان قفل کرده بود.

دانشمندانی از فرانسه، ایالات متحده و ژاپن در حال همکاری با یکدیگر هستند تا به درک بهتری از نحوه کار مغز خلبانان برسند. حادثه جرمن وینگز موردی خاص بود و در نتیجه دانشمندان تحقیقات خود را گسترش داده‌اند تا عکس‌العمل‌های فیزیولوژیکی و عصبی خلبانان در برابر استرس را بررسی کنند. هدف آنها تشخیص نشانه‌هایی است که می‌توانند به جلوگیری از این اتفاقات کمک کنند.

هر مقدار هم که یک خلبان آموزش دیده و باتجربه باشد، همواره امکان خطای انسانی وجود دارد و ممکن است خلبان، تمرکز خود را از دست بدهد و یا تصمیم اشتباهی بگیرد. گروهی در یک آزمایشگاه در شهر تولوز فرانسه در حال تولید لوازمی هستند که می‌تواند با ساده کردن کابین و نظارت بر حرکات چشم و فعالیت مغز به خلبان در انجام وظیفه دشوارش کمک کند.

میکائل کاوس، دستیار استاد مغز و اعصاب ارگونومیک می‌گوید: «ما تلاش داریم تا مشکل عوامل انسانی را با استفاده از لوازمی از علوم عصبی بهتر درک کنیم. مثلا از نوار مغزی، اندازه‌گیری فیزیولوژیک ضربان قلب، تعریق، اندازه گیری مردمک چشم، ردیابی چشم استفاده خواهیم کرد. ردیابی چشم برای این است که ببینیم خلبان در هر لحظه به کجا نگاه می‌کند. ما از همه اینها استفاده خواهیم کرد تا به درک بهتری از عملکرد انسان در شرایط دشوار، تحت استرس و خستگی برسیم و شاید به این ترتیب بتوانیم جلوی سوانحی را که قابل پیشگیری هستند، بگیریم».

اکنون در یک هواپیمای واقعی دستگاه نوار مغز تکانه‌های الکتریکی را روی پوست سر اندازه می‌گیرد تا نموداری از یاخته‌های عصبی مغز تهیه کند. فردریک دوهه، استاد مغز و اعصاب ارگونومیک در سوپائرو (آموزشگاه عالی ملی هوانوردی و فضا) در تولوز در مورد نحوه کار دستگاه ردیابی چشم می‌گوید: «این دستگاهی بسیار سبک است و کمتر از هشتاد گرم وزن دارد. دوربینی از روبه‌رو دارد که به کمک آن می‌بینیم خلبان به چه چیزی می‌نگرد و چه چشم‌اندازی دارد. دوربین دیگری هم داریم که کوچکتر است و مردمک چشم او را تصویربرداری می‌کند و از آنجا که قطرسنجی شده است در همان لحظه به ما نشان می‌دهد که خلبان به چه جهتی می‌نگرد».

محققان در حال آزمایش دستگاه‌ها و الگوریتم‌هایی هستند که تشخیص می‌دهند که آیا خلبان در واکنش نشان دادن به مجموعه‌ای از موقعیت‌های پیچیده همچون هوای بد، شرایط اضطراری و غیره دچار مشکل شده است یا خیر؟

در شرایط بسیار استرس‌زا، خلبان ناخواسته صداهای هشداردهنده را نادیده می‌گیرد و تنها روی آنچه می‌بیند تمرکز می‌کند. در برخی موارد در حالی که خلبان در حال تلاش برای فرود آمدن است و چرخ هواپیما باز شده است، او صدای بلند هشدار دهنده را نادیده می‌گیرد زیرا بیش از حد روی برخی از مشکلات تمرکز می‌کند. بنابراین در کابین‌های هواپیما در آینده حجم اطلاعات دریافتی توسط خلبان کاهش خواهد یافت و تنها به آنچه واقعا ضروری است خلاصه خواهد شد.

دانیل کالان، محقق ارشد در انستیتو ملی اطلاعات و فناوری ارتباطات در اوساکا در ژاپن می‌گوید: «امیدواریم کابین هواپیما در آینده غیر قابل نفوذ و همراه با دستگاه اتصالی مغز باشد و بتواند به دقت بر حجم کار خلبان نظارت کند و به کمک فناوری بتواند اقدامی متقابل انجام دهد. مثلا همراه با صفحه نمایشی در بالای سر که اطلاعات را به شکل حداکثری به خلبان ارائه می‌کند و به این ترتیب، حجم اطلاعات دریافتی توسط خلبان را کاهش دهد و در نتیجه در شرایط حجم زیاد کار، آنها تنها مجبور به توجه و رسیدگی به اموری هستند که توجه خلبان به آن ضروری است».

از زمان سقوط جرمن وینگز در ماه فروردین ابهاماتی در مورد رفتار خلبانان به وجود آمده است اما به گفته محققان، استفاده از هواپیما کاملا خودکار و بدون خلبان، و یا هواپیما با تنها یک خلبان بسیار دشوار خواهد بود.

میکایل کاوس می‌گوید: «مانعی روانی برای این امر وجود خواهد داشت. آیا مسافران حاضر خواهند شد سوار هواپیمایی بدون خلبان شوند؟ حداقل اکنون من می‌گویم که آنها سوار نخواهند شد. در مورد هواپیما تک خلبان هم متاسفانه باید بگویم که دیدیم در سقوط جرمن وینگز چه رخ داد و این می‌تواند مسئله ساز شود. فعلا فکر کنم که ما دو خلبان را در کابین برای مدتی حفظ خواهیم کرد».

ظرفیت این تحقیق در نوع خود جالب است و می‌تواند همه چیز را از گزینش خلبانان تا کارایی شیوه‌های آموزش و یا کارایی طراحی‌های مختلف کابین را تحت تاثیر قرار دهد.