کتابهای توقیف‌شده‌ای که به بازار نشر بازگشتند

هادی حسینی‌نژاد، خبرنگار فرهنگی آنا: در دولت‌های پیشین؛ خصوصا در دولت دهم و یکی‌دوسال آخر آن، افزایش سانسور و موانع متعدد بر سر راه انتشار کتاب، مهمترین دغدغه اهالی قلم را تشکیل می‌داد؛ به طوری که یکی از اصلی‌ترین مطالبات در حوزه فرهنگ کشور نیز رفع این موانع بود.

اینگونه بود که رفع تنگناهای حوزه نشر کتاب، در لیست برنامه‌های حسن روحانی و دولت تدبیر و امید قرار گرفت. وی در سخنان پیش از انتخابات خود، اظهار داشته بود که: «نباید در انتشار کتاب زیاد در ممیزی‌ها سخت‌گیری شود. نظارت را می‌شود بعد از چاپ نیز صورت داد زیرا چاپ‌های اول عموماً کم‌تیراژ هستند.» این رویکرد، کم و بیش در مناسبت‌های دیگر نیز مورد تاکید رئیس دولت یازدهم قرار گرفت.

تشکیل شوراهای نظارتی در حوزه ممیزی کتاب که در دولت قبل، معوق مانده بود، تا حدود زیادی به روند ممیزی سر و شکل سازمان‌یافته‌ای داد و انتشار برخی از کتاب‌ها که سال‌ها در محاق توقیف و توقف مانده بودند، گواهی بود بر رفع نسبی مشکلات در حوزه ممیزی کتاب که در ادامه به برخی از آن‌ها، با تقسیم‌بندی نام چند مولف اشاره می‌شود:

صادق هدایت

آثار صادق هدایت از دیرباز به دلیل نگرش‌های نویسنده، در مسیر انتشار با مشکلاتی روبرو بوده؛ مشکلاتی که تنها به بعد انقلاب اسلامی محدود نمی‌شود و در زمان حیات نویسنده نیز وجود داشته‌اند. بعد از پیروزی انقلاب اما بخشی از کتاب‌های این نویسنده در دوره‌های مختلف (خصوصا در دو دولت اصلاحات) امکان انتشار یافت اما دوباره با روی کار آمدن دولت‌های نهم و دهم، از انتشار بازماند.

مجموعه داستان مشهور «سه‌قطره خون»، داستان «اصفهان نصف‌جهان» و حتی «فوائد گیاه‌خواری» و کتاب «انسان و حیوان» صادق هدایت، آخرین بار در سال 84 به انتشار رسیده بودند و توقف انتشار آن‌ها تا روی کار آمدن دولت یازدهم ادامه داشت. حتی کتاب «فرهنگ عامیانه مردم ایران» نیز از بعد از سال 85، منتشر نشده بود و انتشار چاپ جدید آن، تقریبا 10 سال به طول انجامید.

برخلاف دوره‌ای که حتی نام صادق هدایت هم مجاز نبود، کتاب‌های دیگری مانند «زند هومن یسن» و «نوشته‌های پراکنده صادق هدایت» نیز از کتاب‌هایی بوده که در سال‌های اخیر به انتشار رسیده است. با این اوصاف بازنشر این بخش از آثار هدایت، یکی از اتفاقات حوزه کتاب در دولت یازدهم بود.

غلامحسین ساعدی

غلامحسین ساعدی را بی‌شک باید یکی از مهم‌ترین نویسندگان و نمایشنامه‌نویسان معاصر کشورمان خواند اما متاسفانه علاقه‌مندان این نویسنده،‌ از سال 88 به بعد از تهیه کتاب‌های ماندگار و مشهور این نویسنده، محروم ماندند. جالب است که مطابق با اطلاعات خانه کتاب حتی یک عنوان از آثار ساعدی نیز تا پایان دولت دهم منتشر نشد ولی امکان انتشار آثار او،‌ در دولت یازدهم فراهم آمد.

«شب‌نشینی با شکوه»، «دیکته و زاویه»، «جانشین»، «ترس و لرز»، «وای بر مغلوب»، «ضحاک»، «کلاته گل»، «چوب بدستان ورزیل»، «غریبه در شهر»، «آی با کلاه، آی بی‌کلاه»، «گاو»، «خانه روشنی»، «عزاداران بیل» و «مار در تبعید» از جمله آثار ساعدی بودند که در دوره دولت تدبیر و امید امکان انتشار دوباره یافتند.

هوشنگ گلشیری

ممنوعیت انتشار آثار هوشنگ گلشیری نیز، اتفاق تازه‌ای نیست و بسیاری از آثار این نویسنده فقید سال‌هاست توفیق انتشار را نداشته‌اند؛ آثاری همچون «شازده احتجاب»، «جبه‌خانه»، «نیمه تاریک ماه» و «باغ‌ در باغ» که از دوره اصلاحات به بعد، منتشر نشده‌اند. اما با وجود این، انتشار مجموعه داستان «عروسک چینی» در سال 94 و انتشار «حدیث مرده بردار کردن، آن سوار که خواهد آمد» که اخیرا نشر نیلوفر آن را بازنشر کرده است، اتفاق‌های تازه‌ای برای کتاب‌های هوشنگ گلشیری بودند.

صادق چوبک

صادق چوبک، یکی دیگر از نویسندگان مطرح و پرطرفدار ادبیات داستانی در دهه‌های گذشته بوده است. آثار این نویسنده نیز کم و بیش مشکلاتی را در دوره‌های مختلف داشته اما روند انتشار آن‌ها در دولت‌های گذشته، با مشکلات عدیده‌ای روبرو شد. به طوری که «روز اول قبر»، «چراغ آخر» و «انتری که لوطیش مرده بود» از سال 84 و «تنگسیر» از سال 88، اجازه انتشار نگرفتند.

این در حالی است که بازنشر این آثار با روی کار آمدن دولت یازدهم آغاز شد و آثار دیگری همچون «خیمه‌شب‌بازی» نیز از این نویسنده به انتشار رسید.

عباس معروفی

رمان‌های «سمفونی مردگان»، «سال بلوا» و مجموعه داستان «دریاروندگان جزیره آبی‌تر» آثار عباس معروفی آخرین بار در سال‌های 87 و 88 مجال انتشار یافتند و از آن دوره به بعد (یعنی در دوره دولت دهم) از انتشار آن‌ها جلوگیری شد.

این رویه ادامه داشت اما باز نشر آثار معروفی در دولت تدبیر و امید، بار دیگر منجر به استقبال علاقه‌مندان به آثار این نویسنده و تجدید شدن چند نوبت چاپی تازه از آن‌ها بود.