پرونده جشنواره شعر فجر در آستانه دوره یازدهم: مسیر سخت رسیدن به هدف
جشنواره شعر فجر در آستانه برگزاری یازدهمین دوره، با برگزاری محافل شعر خوانی در شهرهای مختلف، به سمت ایستگاه آخر خود که مراسم اختتامیه در مشهد است، پیش می‌رود، اما جایگاه این جایزه چه در بخش داخلی و چه در وجه بین‌المللی، همچنان با جایگاه سایر جشنواره‌های فجر (فیلم، تئاتر و موسیقی) فاصله دارد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، جشنواره شعر فجر بنا به سنت برگزاری جشنواره‌های هنری کشورمان که سالانه در ایام بهمن‌ماه (حول‌وحوش دهه فجر) برگزار می‌شوند، با تاخیری بیست و چند ساله نسبت به فیلم و موسیقی و تئاتر، کار خود را از سال 1385؛ زمانی که دولت نهم روی کار بود، آغاز کرد.
مطابق با اطلاعات ارائه شده: «این جشنواره از دوره سوم تا نهم، شکل رقابتی به خود گرفت و از هشتمین دوره، توانست گستره خود را وسعت ببخشد و از یک جشنواره «ملی» به یک جشنواره «بین‌المللی» تغییر وضعیت دهد.» البته رویکردها و فعالیت‌های بین‌المللی این جشنواره، هرگز جامعیت جشنواره‌های دیگر را نداشته و معمولا به رفت‌وآمدهایی بین ایران و یکی دو کشور دیگر، محدود شده است. به عنوان مثال در دهمین دوره از این جایزه که سال گذشته برگزار شد، شاهد سفر تعدادی از شاعران به کشور لبنان بودیم و محافل شعری که در این کشور ترتیب داده‌شد. بنابراین هدفِ «بسط دادن زبان غنی فارسی در شهرها و کشورهای دنیا» تا اینجای کار برای جشنواره شعر فجر، هدفی دور از دسترس بوده است.
جایگاه جریان‌های شعری درجشنواره شعر فجر
چنانچه گفته شد، این جشنواره در سال گذشته، دهمین دوره خود را به دبیری اسماعیل امینی پشت سرگذاشت. این دوره با اظهارات تند وی در نشست خبری درباره برخی جریان‌های شعر مدرن ایران آغاز شد؛ اظهاراتی که البته واکنش‌های زیادی را به همراه داشت از جمله این واکنش‌ها که در آنا به انتشار رسید، می‌توان به گفته سید علی صالحی اشاره کرد: «برای خوش‌آیند دیگران، به حقیقتِ رویایی حمله شده است»، همچنین محمد آزرم اعلام کرد: «کسی که رویایی را نشناخته، شعر مدرن فارسی را نفهمیده است» و عبدالجبار کاکایی هم گفت: «کار دبیر، موضع‌گیری شخصی نیست!»
جدایی نام‌داران شعر از جشنواره
منتقدان معتقدند پیرو جریان‌هایی که البته امروزی هم نیستند، نگاه جامع و عادلانه‌ای به تمام گرایش‌ها، سلایق و جریان‌های شعری در این جایزه (و البته سایر جوایز دولتی و نیمه‌دولتی در حوزه شعر) وجود ندارد. البته ناگفته نماند که شاعران پیشکسوت بسیاری در طول سال‌های اخیر، پایشان را از جوایز دولتی (و هر عنوان دولتی دیگری) کنار کشیده‌اند. آن‌ها معتقدند دولت، نمی‌تواند برگزار کننده منصفی برای برگزاری جوایز باشد چرا که به هر حال سلایق و تمایلات دولتی در این‌صورت به جایزه رسوخ خواهد کرد.
شاید روشن‌ترین گواه درباره جایزه شعر فجر (جوایز دیگر هم گواه‌های روشنی دارند) و موضع جمعی از شاعران سرشناس درقبال آن، ماجرای کناره‌گیری شمس لنگرودی از نامزد شدن در نهمین دوره از این جشنواره (سال 93) باشد. او طی پیامی اعلام کرد: «با سلام و احترام، و با خوشحالی از اینکه شعرم مورد قبول سلایق متفاوت واقع شده، و با اظهار تشکر از حسن ظن داوران محترم، تقاضا دارم نامم را از شایستگان دریافت جایزه شعر حذف کنند. با سپاس، شمس لنگرودی».
در آستانه یازدهمین دوره
پروژه جشنواره یازدهم، با اتفاق متفاوتی کلید خورد. سید رضا صالحی‌امیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دی‌ماه امسال طی حکمی، محمد‌کاظم کاظمی شاعر افغانستانی تبار مقیم ایران را به عنوان دبیر این دوره از جشنواره معرفی کرد. این اولین بار است که چنین اتفاقی برای یکی از جشنواره‌ها و رویدادهای ملی ایران در حوزه فرهنگ و هنر رخ می‌دهد. لازم به یادآوری است که کاظمی به عنوان یک شاعر (غزل‌سرا) در سال‌ها و دهه‌های اخیر توانسته است به جایگاه مورد قبولی دست پیدا کند. از طرفی انتخاب او به این رویکرد که شعر شاعران افغانستان در این دوره، در قالب بخش ویژه‌ای مورد توجه و داوری قرار خواهد گرفت، انتخاب مناسبی بود.
بررسی 10 سال شعر فارسی در افغانستان
سیدعباس صالحی در مراسم معارفه اعضای هیات علمی این دوره از جایزه (جواد محقق، محمدجعفر یاحقی، مصطفی رحماندوست، اسماعیل امینی، محمدحسین مهدوی سعیدی (م. موید) و فاطمه راکعی) درباره این رویکرد که به مناسبت انتخاب شهر مشهد به عنوان پایتخت جهان اسلام در سال 2017 در دستور کار قرار گرفته است، گفت: «در این دوره از جشنواره شعر فجر، کتاب‌های شعر افغانستان در بازه زمانی مشخص به عنوان موضوع ویژه و جنبی جشنواره مورد داوری قرار خواهد گرفت.»
فراخوان یازدهمین دوره جشنواره شعر فجر در دی‌ماه سال جاری منتشر شد. مطابق با این فراخوان، جشنواره یازدهم نیز در بخش‌های شعر کودک و نوجوان، شعر بزرگسال و درباره شعر برگزار می‌شود. همچنین مراسم پایانی یازدهمین جشنواره شعر فجر بعد از برگزاری محافلی که بنیاد شعر و ادبیات داستانی در نقاط مختلف کشور برپا می‌کند، در 18 اسفند در مشهد، برگزار می‌شود و طی آن، برگزیدگان کتاب‌های شعر منتشر شده در سال 1394 در سه حوزه مورد اشاره معرفی می‌شوند. همچنین در بخش ویژه افغانستان، بهترین کتاب‌های شعر منتشر شده طی 10 سال گذشته این کشور در آیین اختتامیه جشنواره شعر فجر معرفی خواهند شد.
سرآخر:
با توجه به پیشینه جشنواره شعر فجر و البته رویه‌هایی که از دیرباز (حتی از دهه‌های 30 و 40) میان جریان‌های شعر و شاعران با رویه‌های دولتی وجود داشته و دارد، جشنواره شعر فجر راه دور و درازی برای رسیدن به جایگاهی مورد قبول و مورد وثوق عموم اهالی شعر پیش رو دارد؛ جایگاهی که مثلا جشنواره فیلم فجر در میان سینماگران دارد.
با در نظر گرفتن این شرایط، به نظر می‌رسد توجه به تمام جریان‌های شعری و استفاده از داوران کارکشته و معتبر نزد اهالی شعر و نقد ادبی، سروسامان دادن به حرکت‌هایی که در این جشنواره به حرکت‌های «بین‌المللی» تعبیر می‌شوند اما نمی‌توانند این مفهوم را تداعی کنند و خارج کردن آن از قالب محفلی و تقویت بن‌مایه‌های علمی، و دوری از نگاه‌های سلیقه‌ای و جهت‌دار به شعر معاصر و انحصارگرایی در انتخاب چهره‌ها از ضروریاتی است که دست‌اندرکاران جشنواره باید به آن نگاه جدی داشته باشند.
انتهای پیام/
