اوباما عقب نشست، دلواپسان عقب‌نشینی نمی‌کنند

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، پیام دولت ایران به آمریکا واضح بود: تمدید قانون تحریم‌های ایران موسوم به آیسا بدون تعلیق موادی که مغایر با برجام هستند، اقدامی خلاف متن و روح برجام است.

این موضوع آن اندازه برای ایران مهم بود که پس از تاکید مقام معظم رهبری مبنی بر مغایرت آیسا با برجام، دولت حسن روحانی تلاش و تقلایی دیپلماتیک پیشه کرد تا جلوی تمدید این قانون را بگیرد. رئیس‌جمهوری، ظریف و تیم تحت مدیریت او بارها به صورت علنی و احتمالا به صورتی پنهانی به گوش آمریکا رساندند که ایران به هیچ نحو نمی‌تواند با این اقدام آمریکا کنار بیاید.

در عالی‌ترین این اقدامات، حسن روحانی منطبق با تصمیمات هیات نظارت بر برجام در دو دستور جداگانه ظریف را مامور پیگیری موضوع از مبادی ذی‌ربط و علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشور را به ویژه مامور «تحقیق و مطالعه» درباره ساخت پیشران‌های هسته‌ای کرد.

هر دو ماموریت سیگنال پر قدرتی بود برای طرف مقابل. در حالی که تقریبا یک سال از اجرای برجام می‌گذرد هنوز هیچ طرفی به استناد نقض یا بدعهدی در برجام خواستار تشکیل کمیسیون مشترک نشده است این در حالی است که دستور روحانی و سپس نامه روز گذشته ظریف به موگرینی اولین توسل به سازوکار در نظر گرفته شده در برجام مستند به عدم اجرای دقیق مفاد برجام به شمار می‌آید.

ماموریت دوم نیز دقیقا و با یک فاصله معقول، مهمترین خواسته غرب و آمریکا را هدف گرفته است. آمریکا در طول مذاکرات هسته‌ای به ادعای دور کردن ایران از توانمندی ساخت بمب اتم، همواره تلاش دوچندانی داشت تا سقف میزان مجاز غنای اورانیوم در ایران را پایین‌تر بیاورد و دست آخر بر سر غنی‌سازی 3.67 درصد توافق شد. اگرچه روحانی فقط تحقیق و مطالعه موتور پیشران هسته‌ای را دستور داده است و این دستور شامل ساخت آن نمی‌شود اما محققان می‌گویند برای ساخت چنین موتوری، باید قابلیت غنی‌سازی اورانیوم به میزان 40 تا 50 درصد در اختیار داشت.

این تلاش‌ها نهایتا به مقیاسی که باید، نتیجه دادند. باراک اوباما، ترجیح داد که بیشتر از این واکنش ایران را نسنجد و از امضای این قانون ممانعت کرد. هرچند این عدم امضا، جلوی اجرایی شدن آیسا را نخواهد گرفت، اما واکنشی متاثر از کنش‌های همه‌جانبه دیپلماتیک تهران بود.

اقدامات زنجیره‌ای ایران تنها به همان دلیلی که آمریکا مبتنی بر آن در برجام متعهد به توقف و نه لغو تحریم‌های ایران شده است، نتوانست کل قانون تحریم‌های ایران را نشانه برود. اکثریت کنگره آمریکا در اختیار حزب مخالف باراک اوباماست که اساسا با برجام مشکل دارند. هم لغو همه تحریم‌های ایران و هم تصویب تحریم‌های جدیدتر به اراده همین نمایندگان گره خورده است، بنابراین، جز درج عبارت «توقف» در برجام و «عدم امضای» تمدید تحریم‌ها، ایران نمی‌توانست اوباما را مجبور به کار دیگری کند.

این برای سومین بار در تاریخ مناقشات میان تهران و واشنگتن بود که رئیس جمهوری آمریکا چنین آشکار مقابل حق خواهی ایران عقب‌نشینی می‌کرد. بار نخست در دی ماه 1359، جیمی کارتر، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا دستور داد تا مطابق با مکانیسمی البته پیچیده در قالب صندوق امانی دیوان داوری ایران- آمریکا بخشی از سپرده‌های ایران از زمان رژیم گذشته به ایران بازگردانده شود. بار دوم، در دی ماه سال گذشته، باراک اوباما، رئیس‌جمهوری کنونی امریکا دستور داد 1.7 میلیارد دلار طلب ایران بابت خریدهای نظامی رژیم پهلوی بازگردانده شود و بار سوم، عقب‌نشینی از قانونی بود که سخنگوی وزارت امور خارجه واشنگتن به صراحت گفته است «ضرورتی برای تصویب آن وجود نداشت.»

اما این عقب‌نشینی تاریخی رئیس جمهوری آمریکا و دستاورد درخشان کشور به جای آن که برای برخی حلقه‌های سیاسی در ایران خشنودکننده باشد، بدل به دستاویزی جدید برای حمله به دولت شد.

تقلای آن‌هایی که از پیروزی می‌ترسند

«دربرجام کیش و مات شدیم» تیتر مصاحبه‌ای با محمد حسن قدیری ابیانه به عنوان کارشناس مسائل استراتژیک است که یک روز پس از امضا نکردن آیسا از سوی اوباما روی خروجی خبرگزاری فارس رفت. قدیری ابیانیه به صراحت به دستاورد دولت در برجام حمله می‌کند و می‌گوید: «تا زمانی که روحانی فکر می‌کرد برجام آفتاب تابان است، می‌گفت مسئولیت همه چیز با من است، حال که معلوم شده برجام علف هرز است... سعی دارد با فرافکنی خود را از عواقب آن برهاند.» پس از آن نیز شماری از رسانه‌های آنلاین اصولگرا از جمله مشرق، جوان آنلاین و تسنیم و ... این گفت‌و‌گو را بازنشر کردند.

خبرگزاری مهر همین خط خبری را به شکل دیگری پیگیری کرده است، در گزارشی با عنوان «تمدید آیسا قانون شد/ دولت موظف به اجرای بند 3 قانون مجلس» آمده است: «حال با ثابت شدن بدعهدی آمریکا از سویی و روی کار آمدن ترامپ از سویی دیگر دولت نیز استراتژی لبخند به کدخدا را تغییر و سیاستی مطابق با عزت و منافع ملی در پیش گیرد و همانگونه که دستگاه دیپلماسی شعار آن را داده است تصمیماتی مبتنی بر عزت، حکمت و مصلحت اتخاذ کند.»

مشرق، دیگر وبسایت اصولگرا در مصاحبه‌ای با محمدعلی پورمختار نماینده مردم بهار و کبودرآهنگ در مجلس شورای اسلامی آزادسازی حلب را به مذاکرات هسته‌ای مربوط کرده و به نقل از این نماینده مجلس آورده است: «تجربه برجام و آزادی حلب نشان داد که مذاکره با استکبار راه به جایی نمی‌برد و تنها راه مقابله با استکبار مقاومت است و آنها زبانی جز زبان زور را نمی‌فهمند.»

جوان آنلاین روز شنبه در حالی که وزیر امور خارجه برای تشکیل کمیسون مشترک برجام برای رسیدگی به بدعهدی آمریکا به مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به عنوان نماینده کشورهای اروپایی نامه‌ای نوشته بود با تیتر «بخیه اروپایی روی زخم آمریکایی» گزارشی منتشر و تلاش کرده است به کلید واژه مشهور دلواپسان یعنی «هیچ!» برسد. نویسنده در بخشی از این گزارش آورده است که «ظریف مذاکرات هسته‌ای را روی میز آمریکا گذاشت. حالا با آنکه حتی مقامات اروپایی نیز می‌گویند بدعهدی آمریکا مانع اصلی برجام است، ظریف برای گذر دادن برجام از سرنوشت کنونی، به موگرینی نامه نوشته است و این یعنی تقریباً هیچ!»

در همین حال روزنامه‌های اصولگرا که صبح امروز روی دکه آمده‌اند در همین مسیر تیترهای خود را در صفحه نخست چیده بودند. روزنامه «صبح نو» در سرمقاله و گزارشی با عنوان« مرگ تدریجی یک رویا» به این موضوع پرداخته است. در این گزارش که همچون سرمقاله، نامی نویسنده‌ای در ابتدای آن دیده نمی‌شود، «فاتحه برجام» خوانده شده و با این استدلال که همه اقدامات دولت بی‌نتیجه است،‌ آمده: «امروز نه تنها اراده‌ای در دولت برای عکس‌العمل به نقض عهدهای آمریکا وجود ندارد بلکه دولت همچنان امیدوار به تنها دستاورد دولت یعنی برجام است و نمی‌خواهد در یک سالگی به جای جشن تولد فاتحه آن را بخواند.»

حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه کیهان و طلایه‌دار انتقاد از برجام نوشته «همان‌طور که بدقولی ترورئیکای اروپایی ما را از سرگرفتن همه فعالیت‌های تعلیق شده واداشت «امروز هم تنها راه همان است، بازگشت به نقطه اول یعنی نقطه قبل از امتیازات نقدی که به حریف داده و در مقابل وعده‌های نسیه‌ای که گرفته‌ایم!»

روزنامه وطن امروز نیز به رسم همیشگی با تیتر درشت دو کلمه ای «وتو نکرد!» و با عکس باراک اوباما نیم‌تای بالای صفحه اول را به این موضوع اختصاص داده است. نویسنده که با عجله همه اتفاقات دو روز گذشته و اقدامات انجام شده را پشت هم آورده، مدعی شده :‌«انتظار آن بود که دولت اوباما برای دفاع از برجام، یعنی توافقی که خود یک سوی آن بوده، این مصوبه را براساس تعهدات خود در برجام وتو کند.»

امضا یا وتو؟ پیروزی یا شکست؟

مطابق با ماده 2 قانون اساسی آمریکا، رئیس‌جمهوری این کشور حق دارد مصوبات کنگره را چنانچه به تشخیص او با امنیت ملی این کشور مغایر داشته باشد، وتو کند. در این صورت، اگر کنگره بر ضرورت وجود چنین قانونی اصرار داشته باشد می‌تواند با اکثریت دو سوم (دو سوم در مجلس نمایندگان و دو سوم در مجلس سنا) این قانون را مجددا به تصویب برساند؛ در این صورت حق وتو از رئیس‌جمهوری لغو می‌شود. مشابه این وضعیت زمانی پیش می‌آید که کنگره از همان ابتدا با اکثریت دو سوم متنی را به تصویب برساند.

قانون تمدید تحریم‌های ایران ابتدا از سوی مجلس نمایندگان این کشور به تصویب رسید. در این جلسه 420 نماینده از 435 نماینده این مجلس در جلسه حاضر بودند و 419 نفر به آن رای مثبت دادند.

پس از مجلس نمایندگان، مجلس سنا نیز این قانون را به تصویب رساند. از 100 نماینده مجلس سنا، 99 نفر در جلسه حاضر بودند و تمامی 99 نفر به تمدید این قانون رای دادند. برنی ساندرز، سناتور ایالت ورمونت و رقیب درون حزبی هیلاری کلینتون تنها فرد غایب در این جلسه بود.

بنابراین برخلاف ادعای رسانه‌های دلواپس، باراک اوباما به جز امضا نکردن این قانون، هیچ راه دیگری نداشته است. از سوی دیگر، جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا نیز با صدور دستور تعلیق اجرای بخش 5 از آیسا عملا مغایرت این قانون با برجام را رفع کرده است. بنابراین، تاکتیک دولت، علاوه بر رقم زدن یک عقب‌نشینی تاریخی، خواسته اصلی چند هفته اخیر را که همان تعلیق بخش 5 این قانون بوده است، محقق کرده است.

نتیجه این وضعیت کاملا مشخص است؛ به یمن رهنمود مقام معظم رهبری و تلاش دوچندان پیشانی خارجی دولت، هم یک عقب‌نشینی تاریخی به طرف مقابل تحمیل شد و هم با تعلیق بخش 5 مجددا به روز نخست اجرای برجام بازگشته‌ایم. برای کشور و آن‌هایی که راهبرد ایستادگی در برابر زیاده‌خواهی‌های آمریکا را از جمله راهبردی‌ترین راهبردهای جمهوری اسلامی می‌دانند، این دستاورد فقط «حمایت» و «پشت گرمی» می‌طلبد. پیروزی در مقابل آمریکا، موضوعی جناحی نیست؛ نباید از پیروز نامیدن خود هراس داست. باور کنیم که برای سومین بار رئیس‌جمهوری آمریکا را عقب زده‌ایم.