خلعتبری: تعاریف و آمارهای اشتباه، مانع از ارزیابی بازار نشر می‌شوند/ نه هر ناشری، ناشر است و نه هر کتاب‌فروشی، کتاب‌فروش!
مدیر نشر شباویز بر این باور است که نه ناشران غیرفعال را می‌توان ناشر خواند و نه کتاب‌فروشی‌هایی که فارغ از استانداردهای موجود، بیشتر فضای خود را به فروش اقلامی غیر از کتاب اختصاص داده‌اند. او می‌گوید: «نوبت چاپ و شمارگان در حوزه نشر، اعداد غیر دقیق و بعضا غیر واقعی هستند که نمی‌توان آن‌ها را دست‌مایه بررسی و تحلیل قرار داد.»
فریده خلعتبری، مدیر و صاحب‌امتیاز نشر شباویز در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا، درباره وضعیت بازار نشر گفت: «به طور کلی نمی‌توان ارزیابی درستی از وضعیت بازار نشر داشت، چراکه تمام اعداد و ارقام و تعاریف در این بازار، در یک‌دیگر مخلوط شده‌اند و امکان تمیز دادن آن‌ها از یک‌دیگر نیست. بنابراین نمی‌توان آسیب‌شناسی درستی از این بازار داشت و راهکار مشخصی برای آن پیدا کرد.»
ناشران و کتاب‌فروشان واقعی کدام‌اند!؟
وی توضیح داد: «مثلا اگر از خانه کتاب بخواهیم تعداد ناشران را اعلام کند، به عددی حدود 13 هزار اشاره می‌کند که عمده آن‌ها فعالیت ندارند. به عبارت دیگر نباید دارندگان پروانه نشر را الزاما ناشر خواند. بنابراین اگر بخواهیم نسبت ناشران و کتاب‌فروشی‌ها را مورد ارزیابی قرار دهیم، مهم است که بدانیم چند ناشر واقعی در کشورمان وجود دارد.»
در همین تهران، من کتاب‌فروشی‌ای را دیدم که در آن برنج و زعفران هم می‌فروختند!
این ناشر پیشکسوت حوزه کودک افزود: «در ادامه، تعاریف روشنی از کتاب‌فروشی نیز در اختیارمان نیست. به بیان دیگر باید دید چه بخشی از به اصطلاح کتاب‌فروشی‌های کشور، واقعا کتاب‌فروشی‌اند یا بیشتر به فروش لوازم‌التحریر، کافی‌شاپ، فروش اقلام تزئینی، اسباب‌بازی و ... اختصاص دارند. در همین تهران، من کتاب‌فروشی‌ای را دیدم که در آن برنج و زعفران هم می‌فروختند!».
وی ضمن بیان این مطلب که اوضاع در شهرستان‌ها بدتر است، گفت: «تعداد زیادی از کتاب‌فروشی‌ها، محل فروش و توزیع کتاب‌های درسی هستند. بنابراین تا وقتی که مشخص نباشید ظرفیت واقعی کتاب‌فروشی‌های کشور چقدر است، نمی‌توان برآیند فروش و فاکتورهای دیگر بازار نشر را به درستی مورد بررسی قرار داد.»
کاردستی و رنگ‌آمیزی هم شد کتاب؟
خلعتبری همچنین درباره انتشار برخی شبه کتاب‌ها توضیح داد: «یکی دیگر از آسیب‌های نشر کودک و نوجوان، انتشار مجلدهایی است که تعریف کتاب برای آن‌ها مصداق ندارد؛ شبه‌کتاب‌هایی که مطالبی مربوط به رنگ‌آمیزی و نقاشی، ببر و بچسبان و کاردستی و ... را در خود دارند. البته این موارد از قبیل کاردستی و... هم برای کودکان می‌تواند مفید باشد ولی انتشار آن‌ها زیر عنوان کتاب، صحیح نیست.»
وی با غیرواقعی خواندن آمارهای نشر، تاکید کرد: «متاسفانه نوبت چاپ و شمارگان در حوزه نشر، اعداد غیر دقیق و بعضا غیر واقعی هستند که نمی‌توان آن‌ها را دست‌مایه بررسی و تحلیل قرار داد. از طرف دیگر برخی از ناشران یک عنوان کتاب را چندین و چندبار منتشر می‌کنند و مدعی انتشار عناوین تازه می‌شوند.»
بخش قابل توجهی از تسهیلات و امتیازات (مثل متراژ غرفه‌ها در نمایشگاه کتاب) بر اساس تعداد چاپ اولی‌های هر ناشر اعطا می‌شود
مدیر نشر شباویز اظهار داشت: «مشکل اینجاست که بخش قابل توجهی از تسهیلات و امتیازات (مثل متراژ غرفه‌ها در نمایشگاه کتاب) بر اساس تعداد چاپ اولی‌های هر ناشر اعطا می‌شود. به همین دلیل متاسفانه فرقی بین ناشری که هزار عنوان واقعی کتاب چاپ کرده با ناشری که مثلا 250 عنوان را با چاپ‌های مختلف و وانمود به انتشار عنوانِ جدید به هزار رسانده، وجود ندارد.»
یک عنوان کتاب را به اسم چند عنوان منتشر می‌کنند
وی توضیح داد: «هیچ نظارتی وجود ندارد که مانع از این کار شود. البته تغییر تعداد صفحات و قطع کتاب نیز از جمله تغییراتی هستند که باعث می‌شوند کتابی قدیمی، به عنوان چاپ اولی منتشر شود. مثلا زمانی تصمیم گرفتیم یک‌سری از کتاب‌هامان را در قطعی کوچک‌تر بازنشر کنیم و به ما گفتند به دلیل تغییر قطع، باید در بخش نوبتِ چاپ، عبارت چاپ اول را درج کنیم. دلیل این رویکرد هم این است که مدیران دولتی هم مانند برخی ناشران، از بالا رفتن آمار چاپ اولی‌ها، ولو واقعیت نداشته باشد، استقبال می‌کنند.»
این نویسنده و کارشناس نشر کودک اضافه کرد: «بسیاری از کتاب‌های کودک ترجمه‌ای، متن کمی که دارند و سوال اینجاست که مگر ترجمه این کتاب‌ها، چه تفاوت‌هایی را به همراه دارد که گاهی چند ناشر، اقدام به انتشار کتاب‌های مشابه می‌کنند و هر کدام از آن‌ها یک عنوان جدید را به آمار نشر ایران اضافه می‌کنند؟»
خلعتبری با اشاره به کمبودهای شبکه فروش کتاب در بخش کودک، اظهار داشت: «یکی از موارد ثابت و مشخص در حوزه آسیب‌های بخش فروش کتاب‌های کودک این است که کتاب‌های کودک نسبت به کتاب‌های بزرگسال، به فضای بیشتری برای ویترین شدن، نمایش و فروش نیاز دارند. دلیلش هم این است که کتاب‌های کودک را نمی‌توان از عطف در قفسه‌ها قرار داد بلکه باید در سطح چیده شوند. از طرف دیگر قیمت کتاب کودک، به مراتب کمتر از کتاب‌های بزرگسال است؛ پس سرمایه‌گذاری و اختصاص فضا به کتاب‌های کودک، برای کتاب‌فروشان به صرفه نیست.»
به کتاب‌فروشی‌های تخصصی کودک و نوجوان نیاز داریم
در شرایطی که کتاب‌های کودک، امکان و فضای ارائه مناسب را ندارند، کتاب‌های تکراری بزرگسال کتاب‌فروشی‌ها را پر کرده‌اند
وی کمبود کتاب‌فروشی‌های تخصصی کودک و نوجوان را از جمله آسیب‌های بازار نشر خواند و ادامه داد: «قطعا بخش خصوصی نمی‌تواند با توجه به هزینه‌های بالای موجود، در این راستا اقدامات قابل توجهی داشته باشد. اگر هم این اتفاق بیافتد، باز هم شاهد فروش سایر اقلام در کتار قفسه‌های محدودِ کتاب خواهیم بود؛ بنابراین از دولت انتظار می‌رود که بستر لازم برای تاسیس کتاب‌فروشی‌های تخصصی کودک و نوجوان را فراهم آورد.»
مدیر نشر شباویز خاطر نشان کرد: «تکرار و انتشارهای موازی در نشر کودک و نوجوان، به مراتب کمتر از نشر بزرگسال است. اما با این وجود می‌بینیم که بازار کتاب پر شده از کتاب‌های تکراری که از سوی چند مترجم و ناشر مختلف، هم‌زمان یا غیرهم‌زمان به کتاب‌فروشی‌ها آمده‌اند. یعنی در شرایطی که کتاب‌های کودک، امکان و فضای ارائه مناسب را ندارند، کتاب‌های تکراری بزرگسال کتاب‌فروشی‌ها را پر کرده‌اند.»
انتهای پیام/
