همکاری‌های اخیر سینمای ایران و هند: اشتراکات فرهنگی یا تعاملات اقتصادی؟

نگاهی به تأثیرات سینمای هند
طهماسب صلح‌جو، از منتقدان سینما، درباره چگونگی تأثیر سینمای هند بر سینمای ایران گفت: «به دلیل صنعت قوی سینمای هند، بسیاری از فیلم‌های ایرانی در هند ساخته شده است و البته در مقطعی بسیاری از فیلم‌های هندی در سینماهای ایران به نمایش گذاشته شد، شاید معروف‌ترین فیلم هندی‌ای که در ایران نمایش داده شد، «سنگام» بود که در اوایل دهه ٤٠ در ایران به نمایش گذاشته شد و استقبال از این فیلم حیرت‌انگیز بود؛ به‌طوری‌که این فیلم سال‌ها در ایران نمایش داده شد، حتی بازیگراین فیلم، «راج کاپور»، برای افتتاحیه فیلم به ایران آمد و محصولات مشترک بسیاری نیز ساخته شد». او ادامه داد: «فیلم «همای سعادت» که قبل از انقلاب در ایران ساخته شد، هم از دیگر محصولات مشترک سینمای ایران و هند است، البته پیش از انقلاب بسیاری از فیلم‌های هندی در ایران اکران می‌شدند و استقبال خوبی از آنها صورت می‌گرفت، هرچند تعداد فیلم‌های ایرانی که در هند نمایش داده شده محدود و شاید بتوان گفت بیشتر یک‌طرفه بوده است. اتفاقا تا پیش از انقلاب بسیاری از فیلم‌های ایرانی با نگاهی به فیلم‌های هندی یا دقیقا شبیه آن ساخته می‌شد». صلح‌جو در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «نکته‌ای که درباره تعامل سینمای ایران و هند وجود دارد این است که وقتی سینما وارد منطقه شرق و آسیا شد که هند نیز جزئی از آن است، فیلم‌هایی که محصول کشورهای این منطقه مثل ایران، ترکیه، مصر و... بودند، به شکل حیرت‌انگیزی به‌هم شبیه هستند، انگار از یک دیدگاه نشئت می‌گیرند، گویا اشتراکات فرهنگی باعث شده که فیلم‌ها تا این حد شبیه به‌هم باشند و فیلم‌های این کشورها بر سینمای دیگری تأثیر گذاشته است».
او افزود: «از سال‌های بسیار دور سینمای هند صنعت پیشرفته‌تری داشت و هنوز نیز همین‌طور است و پس از آمریکا، بیشترین تولید فیلم را داشته و دارد. باید پذیرفت که صنعت سینمای هند بسیار پیشرفته‌تر از ایران، مصر، ترکیه و دیگر کشورهای این منطقه است و تأثیراتی روی یکدیگر داشته‌اند و از نظر من مناسبات فرهنگی این کشورها باعث شده است که فیلم‌هایی با حال‌وهوایی مشترک بسازند».

تعامل اقتصادی
سیروس الوند، از کارگردانان سینمای ایران، به وجه دیگری از تعامل سینمای ایران و هند اشاره می‌کند. او می‌گوید: «از سال‌های بسیار دور مراودات و تعامل ساخت محصول مشترک سینمایی بین سینمای ایران و هند وجود داشته است، اما بیشتر این مراودات به‌خاطر پول بوده و خیلی ریشه فرهنگی نداشته است». او ادامه داد: «اخیرا تجربه‌هایی که محصول مشترک سینمای ایران و هند است تولید شده که به نظر من بحث اقتصادی و درآمدزایی نقش بیشتری در این همکاری داشته است و امیدوارم پروژه‌ای که آقای مجیدی به‌زودی آغاز خواهد کرد، باب فرهنگی همکاری این دو کشور را باز کند».

دهکده جهانی
سیدجمال ساداتیان، تهیه‌کننده نام‌آشنای سینمای ایران، درباره این موضوع گفت: «اینجا تنها درباره سینمای هند صحبت می‌شود، اما نکته اینجاست که چندسالی است واژه دهکده جهانی بیشتر استفاده می‌شود، آن‌هم به دلیل تعاملاتی است که تمام کشورها با یکدیگر برقرار کرده‌اند. قطعا در محصولات هنری که در سراسر جهان ساخته می‌شود، هنرمندانی از تمام ملیت‌ها در آن شریک و سهیم هستند و دیگر نمی‌توان مرزبندی‌های خاصی را قائل شد». او ادامه داد: «مبادلات فرهنگی و تکنولوژی، کشورها را به یکدیگر نزدیک می‌کند، اختصاصا در بحث هنر و البته نزدیکی دو کشور ایران و هند در تولید محصولات مشترک، گویای این موضوع است که از سالیان دور مراودات هنری بین این کشور وجود داشته است و در سال‌های دور تکنیک قابل‌تأمل سینمای هند باعث شد تأثیراتش را در سینمای ایران ببینیم و زمینه‌سازی‌های این تعامل فراهم شود. به نظر من باید از ایجاد این تعاملات خوشحال بود».