کریستف رضاعی: آهنگساز باید تصویر را بشناسد

به گزارش گروه فرهنگی آنا در چهارمین روز جشنواره سی و سوم، نشست تخصصی موسیقی فیلم کوتاه، با حضور کریستف رضاعی از آهنگسازان سینمای ایران، برگزار شد.

رضاعی در ابتدای این نشست با بیان اینکه موسیقی تصویر، قانون خاصی ندارد و هر موسیقی که ساخته می‌شود دارای تجربیات جدیدی است، گفت: موسیقی و فیلم جزو هنرهای تجربی هستند؛ یعنی هنری که بر اساس حس هنرمند ساخته می‌شود از درون هنرمند اتفاق می‌افتد، بدون اینکه یک قانون خاصی پشتش باشد.

او ادامه داد: برخوردی که من با موسیقی فیلم دارم اینگونه است که خود را با آن حسی که در صحنه و دیالوگ هست، وفق می‌دهم؛ البته باید فیلم و تصویر مورد نظر را دوست داشت باشم که این اتفاق خیلی مهم است.

موسیقی از ابتدا همراه فیلم بود

آهنگساز فیلم سینمایی «در دنیای تو ساعت چند است» با اشاره به تاریخ موسیقی فیلم،‌ تصریح کرد: موسیقی فیلم بین سال‌های 1895 تا 1930 در فیلم صامت وارد شده است. در واقع موسقی از ابتدا با فیلم همراه بوده است، یعنی اگر این دو هنر را به عنوان هنر تجربی ببینیم، از اول با هم بوده‌اند.

رضاعی با اشاره به اینکه ظهور موسیقی فیلم دلایل مختلفی داشته، گفت: یکی از این دلایل کاملا فنی است؛ دوربین‌های قدیمی صدای زیادی داشتند و آهنگسازی به این دلیل بود که کمی از صدای این دوربین‌ها کاسته شود.

او با بیان اینکه دومین دلیل رنگ‌آمیزی صحنه‌ها و حس‌ها بود، خاطرنشان کرد: در ابتدا برای این منظور بداهه نوازی انجام می‌شد و یک آهنگساز با پیانو بر اساس تم‌هایی که در ذهن داشت یک رنگ‌آمیزی لحظه‌ای روی تصویر انجام می‌داد که به برداشت اولیه آهنگساز از فیلم بر می‌گشت.

آهنگساز فیلم «اژدها وارد می‌شود» با اشاره به اینکه موسیقی فیلم از موسیقی بدون تصویر می‌آید و خودش دارای تخیل است و تصویر خود را دارد،‌ اضافه کرد: موسیقی دارای قدرت خاصی است که وقتی که با تصویر می‌آید در خدمت تصویر است.

رضاعی اظهار کرد: بعضی اوقات اتفاقی که برای من افتاده این است که کارگردانان، کمی از موسیقی می‌ترسند، چون ممکن است صحنه‌ها را جهت دیگری دهد که من می‌گویم نترسند و از قدرت موسیقی استفاده کنند. اگر حسی یا صحنه‌ای به خاطر موسیقی قدرت پیدا کند، به نفع فیلم و در راستای فیلم است.

آهنگساز باید تصویر را بشناسد

او در ادامه با بیان اینکه وضعیت امروز موسیقی فیلم بحث گسترده‌ای دارد، ‌به قدرت موسیقی در فیلم اشاره کرد و افزود: بعد از پدیده آمدن صدا، موسیقی ضروری شد و جایگاه واقعی خود را کنار تصویر پیدا کرد. پس از این اتفاق، موسیقی جایگاه خود را پیدا کرد و بیشتر به بحث تخیل و همراهی صحنه پرداخت.

آهنگساز فیلم سینمایی «ماهی و گربه» عنوان کرد: هنر و صنعت خیلی با هم هماهنگ نیستند و سوال من این است که آیا وقتی این اتفاق می‌افتد، آیا موسیقی می‌تواند در خدمت تصویر باشد که جواب آن را نمی دانم.

رضاعی خاطرنشان کرد: یادمان نرود که قدرت تخیل موسیقی زیاد است و زمانی که کنار تصویر قرار می‌گیرد، در خدمت تصویر است. زمانی که کارگردانی از آهنگساز می‌خواهد آهنگی کار کند، آهنگساز نیز در خدمت داستان است.

او گفت:‌ قطعا آهنگساز وقتی که برای یک تصویری موسیقی می‌نویسد باید به اصل ماجرای خلق یک موسیقی بپردازد و اگر دیدگاه موزیسین به تصویر، یک دیدگاه غیر هنری باشد، شاید هیچ‌گاه به آن مقصد نرسد.

آهنگساز فیلم «نارنجی پوش» با بیان اینکه اگر دیدگاه تجاری باشد یا در محدودیت زمانی این کار انجام شود، باید آهنگساز برای خلق اثر خود وقت بگذارد،‌ عنوان کرد: این قسمت برای من جالب‌ترین قسمت است؛ چرا که شما شخصیت بیان خود را دارید و با در نظر گرفتن محدودیت‌هایی که فیلم ایجاد می‌کند،‌ این اتفاق جالب است.

او با تاکید بر اینکه قبل از موسیقی فیلم، خواسته‌های فیلم را در نظر می‌گیرم و در میان این چالش‌ها بیان خود را پیدا ‌می‌کنم، تصریح کرد: فیلم قطعا هدف و محدودیتی دارد که باید جواب‌گوی آن هدف باشد. محدودیت‌ها یکی از اصلی‌ترین خواسته‌های کارگردان و تهیه کننده هستند.

این آهنگساز تاکید کرد: محدودیت‌هایی که فیلم بلند دارد در فیلم کوتاه وجود ندارد و آزادی خود را دارد. اما کارکرد موسیقی در کنار تصویر همان است. در برخی مواقع در فیلم بلند نظر کارگردان، محدودیتی را برای آهنگساز ایجاد می‌کند که جذاب است.

رضاعی ادامه داد: من با کارگردان‌ فیلم‌ها زیاد مشورت می‌کنم که چه چیزی را برای فیلم می‌خواهند؛ چون هر کسی وارد پروژه می‌شود باید بداند که کارگردان چه چیزی می‌خواهد. در این بین یکی از محدودیت هایی که وجود دارد بحث بودجه است که شاید برای فیلم کوتاه بیشتر باشد.

او با تاکید بر اینکه اصلی‌ترین محدودیتی که آهنگساز می‌تواند داشته باشد ارتباطی است که با کارگردان و تهیه کننده دارد، بیان کرد: لزوما موافق نیستم که یک کارگردان با یک تیم خاص کار کند.

این آهنگساز با اشاره به اینکه محدودیت‌هایی که موسیقی فیلم برای آهنگساز ایجاد می‌کند، محدودیت‌های طبیعی است، تاکید کرد: هنرمند آزادی‌اش را باید در محدودیت پیدا کند و این در موسیقی فیلم نیز صدق می‌کند و باید هر چه زودتر با محدودیت‌هایش آگاه شود.

موسیقی بُعد دیگری در فیلم است

آهنگساز فیلم «کنعان» با بیان اینکه فکر می‌کنم هر کسی باید در قسمت حرفه‌ای خود نظر بدهد، اضافه کرد: کاش کارگردان‌های ما بیشتر به آهنگساز و شناختی که از تصویر و موسیقی دارد، اعتماد می‌کردند. هر چه شناخت در یک حوزه کمتر باشد، معمولا دخالت بیشتر است.

رضاعی با اشاره به اینکه آهنگساز باید بداند منظور تهیه کننده یا کارگردان از موسیقی خاص، چیست، گفت: کارگردان و تهیه‌کننده دردی دارند که فیلم‌شان است و با آهنگساز درباره آن صحبت می‌کنند اما در تصور موسیقایی که از فیلم دارند باید دید منظورشان چیست. این کمی طول می‌کشد و بستگی به شناخت از شخصیت کارگردان دارد.

او با بیان اینکه بعضی اوقات سناریو نویسی از طریق شنیدن یک نوع موسیقی ایجاد می‌شود، یادآور شد: مانی حقیقی در فیلم «اژدها وارد می‌شود» گفت سناریو را با شنیدن یک موسیقی نوشته‌ است. طبیعتا مسئله مهمی است؛ چون ریتم و دیالوگی که خلق شده با همان فضایی است که موسیقی ایجاد کرده است. باید یک جایی به عنوان آهنگساز به جای کارگردان فکر کنید تا کاملا آن موسیقی که به سراغتان می‌آید با خواسته کارگردان مطابق باشد.

رضاعی عنوان کرد:‌ موسیقی دارای یک فهمی است که می‌تواند فراتر از دیالوگ و حس تصویر باشد و این را می‌شود استفاده کرد؛ برای اینکه یک بُعد دیگری در فیلم ایجاد شود. این مخالفت با تصویر فیلم نیست؛ موسیقی بُعد دیگری می‌تواند در فیلم ایجاد کند.

فیلم کوتاه آزادترین ابزار فیلمسازی است

او به نقش‌های موسیقی در فیلم اشاره کرد و افزود: موسیقی می‌تواند واقعیتی را تشدید کند و خیلی مهم باشد که در چشم و ذهن مخاطب حک شود. همچنین می‌تواند احساس را تشدید کرده و زمان یا مکان را مشخص کند و تشدید کننده حرکت و ریتم باشد.

آهنگساز فیلم «سعادت آباد» اظهار کرد: چیزی که در موسیقی فیلم دوست دارم، قسمت تفصیلی آن است که موسیقی چگونه با صحنه و تصویر تضاد داشته باشد.

رضاعی با تاکید بر اینکه تبلیغات برای من تمرین موسیقی فیلم بوده و واقعا بهترین مدرسه است، خاطرنشان کرد: در این بخش شما در یک فرصت کوتاه، باید مفهومی را برسانید که حالت کوبنده‌ای داشته باشد و همه نوع موسیقی می‌توانید در آن آغاز کنید.

او ادامه داد: بخش دیگری که برایم جذاب است ویدئو آرت یا پرفورمنس است که یک مدیوم دیگری است. هر چند که تصویر دارد اما می‌توان گفت که غیر تصویری است.

این آهنگساز درباره موسیقی فیلم مستند، کوتاه و بلند، توضیح داد: فیلم مستند جایگاه خودش را دارد و خیلی پیچیده است و احتیاج داریم که دخالت‌هایی را برای بیشتر نشان دادن آن واقعیت اعمال کنیم. فیلم کوتاه یا تجربی نیز جزو آزادترین ابزارهای فیلمسازی است که از طرفی جزو فقیرترین‌ها است.

رضاعی درباره استفاده فیلم‌های کوتاه از موسیقی‌های ساخته و استفاده شده، گفت: ‌اگر فکر کارگردان پشت این باشد که از موسیقی‌های ساخته شده برای فیلم کوتاه استفاده کند، ایرادی ندارد و روی کار تاثیر دارد اما برخی مواقع از لحاظ کپی رایت و مفهومی درست نیست که از سایر موسیقی‌ها استفاده کرد.

او در پایان با بیان اینکه باید هر چه بیشتر گوش دهید، ببینید و آنالیز کنید که موسیقی استفاده شده چیست و چرا استفاده شده است، اظهار کرد: خیلی اوقات موسیقی در فیلم یک اتفاق است و این اتفاق را نمی‌توان توضیح داد. ممکن است اصل ماجرا همان لحظه اول اتفاق بیفتد. پس باید به حس خودتان تکیه کنید.

نشست های تخصصی سی و سومین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران تا 23 آبان هر روز ساعت 15:30 در سالن 2 پردیس چارسو برگزار می شود. در ادامه این نشست ها شنبه 22 آبان امیر مهران «تیتراژ در سینما» را مورد بحث قرار می دهد و یکشنبه 23 آبان «سایکو کینوشیتا» دبیر جشنواره هیروشیما درباره این جشنواره با مخاطبان سخن می گوید.