محرم در گلستان/ منبرگذاری تاسوعا و دسته چوبی شام غریبان

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، یکی از نشانه‌های مهم کربلا، علم و یا طوق است که مردم گلستان در عصر روز پنجم محرم مراسم علم یا طوق‌بندان را اجرا می‌کنند. دسته‌های عزاداری، علم را در خیابان‌ها و کوچه‌های اطراف می‌گردانند. هنگام شکل‌گیری دسته‌ها، ابتدا علم و پرچم‌ها را پیشاپیش دسته به حرکت درمی‌آورند و پشت سر آنان سینه زنان و به صورت دایره‌وار به حرکت خود ادامه می‌دهند و پشت سر مردان، زنان وکودکان حرکت می‌کنند و اشعاری که از سوی مرثیه‌خوانان خوانده می‌شود، به طور همصدا می‌خوانند. دسته به هر خانه‌ای که می‌رسد، اگر اهالی آن خانه نذری داشته باشند دستمال، روسری و یا شالی به علم می‌بندند و اسپند دود می‌کنند که به این کار علم بندان می‌گویند. همچنین برخی از خانواده‌ها اگر نذر داشته باشند، به هنگام ورود علم، گوسفند قربانی می‌کنند.

روز تاسوعا

دسته‌های عزاداری در عصر روز تاسوعا مهیا می‌شوند و در خیابان‌ها و کوچه‌ها به ویژه به زنجیرزنی می‌پردازند. سپس مراسم پامنبری آغاز می‌شود و تا نماز مغرب و عشا ادامه دارد. در مراسم مذکور که تنها در محلات قدیمی گرگان برگزار می‌شود، خانه‌های گرگانی منبر خود را بیرون از در منزل قرار می‌دهند تا هرکسی نذری دارد، شمعی روشن کند و بر روی آن قرار دهد. گرگانی‌ها اعتقاد دارند اگر کسی شمع روشن کند و بر روی چهل منبر بگذارد، حاجتش برآورده می‌شود. همچنین پختنی ویژه روز تاسوعا قورمه سبزی است. پخت حلیم نیز در عصر تاسوعا توسط زنان انجام می‌شود و پس از آماده شدن حلیم را تقسیم می‌کنند. عزاداران به سر دیگ حلیم یکدیگر می‌روند و اندکی آن را هم می‌زنند و پای دیگ شمعی بر می‌افروزند تا حاجت شان برآورده شود.

روز عاشورا

مردم شب پیش از عاشورا تا صبح در مساجد و تکایا بسر می‌برند و به یاد شب وداع امام حسین(ع) با یارانش تا پاسی از شب به عزاداری و قرآن‌خوانی مشغول هستند. صبح این روز پیش از نماز صبح و برآمدن خورشید، مردمی که در مسجد هستند همراه با علم مسجد و یا تکیه به خیابان‌ها و کوچه‌ها روانه می‌شوند. زنان نیز از خانه به این دسته ملحق می‌شوند و این بیت را با حزن و اندوه اعم از زن و مرد می‌خوانند:

ای صبح روسیاه به چه روی می‌شود سپید/ امروز حسین تشنه لب می‌شود شهید

و هرچه به وقت اذان صبح نزدیک می‌شوند دسته سینه زنی آرام آرام به مسجد برمی‌گردد تا نماز صبح را به جماعت اقامه کنند. پس از آن، در مسجد و یا تکیه به عزاداران صبحانه می‌دهند و حدود ساعت 8 صبح دوباره عزاداران در مسجد دور هم گرد می‌آیند و دسته زنجیرزنی تشکیل می‌شود. این دسته به همراه دیگر عزادارانی که آن‌ها را همراهی می‌کنند به منزل چند تن از اهالی می‌روند که سفره پذیرایی از عزاداران حسینی را از قبل مهیا کرده‌اند. شیربرنج تنها غذایی است که عزاداران در چنین مراسمی نوش جان می‌کنند. سپس دسته به زیارت اهل قبور و درگذشتگان می‌روند. نماز ظهر عاشورا مراسم باشکوهی است که در هر شهر و روستایی اقامه می‌شود. در عصر روز عاشورا گروه تعزیه‌خوانی به اجرای تعزیه روز عاشورا می‌پردازند.

شام غریبان آخرین مراسم دهه محرم محسوب می‌شود که با اقامه نماز مغرب و عشا آغاز می‌شود. پس از آن، دسته سینه‌زنی حرکت خود را شروع می‌کنند و با رفتن به مزار شهدای امامزاده عبدالله ویا محلات و کوچه‌های مختلف شهر و روستا با حضرت زینب(ع) و کاروان کربلا همراهی و همدلی می‌کنند.

در این مراسم مردان به دو دسته تقسیم می‌شوند بیت اول یک رباعی را دسته اول و بیت دوم را دسته دیگر می‌خوانند. در بخشی از مراسم به آرامی می‌نشینند، بر سر می‌زنند و می‌خوانند: آه و وایویلا زاده زهرا مگر امشب شام غریبان است و آن گاه با ضربات کوبنده ایستاده بر سینه می‌زنند: جوانان بنی‌هاشم بیایید علی را بر دو خیمه رسانید یا حسین/ شمر ستمگر با تیر و خنجر آمد به دشت کربلا الله اکبر یا حسین

در هنگام برگزاری مراسم شب غریبان، مراسم دسته چوبی برگزار می‌شود و اعتقاد دارند وقتی خبر شهادت امام حسین(ع) به مردم ایران رسید چون اسلحه خاصی نداشتند به خونخواهی آن حضرت چوب برداشته قیام کردند.