سایه سنگین بیکاری بر بازار کار

سهیلا گلی‌زاده، خبرنگار اقتصادی: صندوق بین‌المللی پول در چشم‌انداز اقتصادی جهان از وخیم‌تر شدن آمار بیکاری در کشور خبر داده است. بر اساس پیش‌بینی این صندوق نرخ بیکاری ایران طی سال جاری به ۱۱.۳ درصد می‌رسد که بیشتر از نرخ بیکاری ۱۰.۸ درصدی در سال گذشته است.

البته این نهاد پیش‌بینی کرده که نرخ بیکاری در ایران در سال 2017 اندکی کاهش یابد و به 11.2 درصد برسد.

صندوق بین‌المللی پول همچنین رشد اقتصادی برای امسال را نیز 4.5 درصد اعلام کرد که در سال 2017 به 4.1 درصد می‌رسد. نرخ تورم نیز در سال جاری 7.4 درصد و در سال آینده 7.2 درصد از سوی صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی شده است.

رشد 1.4 درصدی نرخ بیکاری به روایت مرکز آمار

این در حالی است که نتایج طرح آمارگیری نیروی‌کار بهار امسال مرکز آمار ایران نیز از نرخ بیکاری۱۲.۲ درصدی در بهار امسال حکایت دارد که نسبت به بهار سال گذشته، 4/1 درصد و نسبت به فصل زمستان 4 درصد افزایش داشته است.

آمار مرکز آمار ایران نیز افزایش نرخ بیکاری را تائید می‌کند. این در حالی است که دولت و مسئولان وزارت کار دائما بر کاهش آمار بیکاری در بازار کار تاکید دارند.

بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، تعداد شاغلان کشور در بهار امسال برابر با 22 میلیون و 604 هزار و 718 نفر بوده است که نسبت به بهار سال گذشته 742882 نفر افزایش یافته است. اما با این حال آمار افرادی که تازه وارد بازار کار شده و نتوانسته‌اند کاری پیدا کنند، نرخ بیکاری را افزایش داده است.

همچنین 5.39 درصد جمعیت 10 ساله و بیش‌تر از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند و نرخ بیکاری جوانان 15 تا 29 ساله حاکی از آن است که 9.24 درصد از فعالان این گروه سنی در بهار امسال بیکار بوده‌اند. بررسی تغییرات فصلی نرخ بیکاری جوانان 15 تا 29 ساله هم نشان می‌دهد، این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل 5.2 درصد و نسبت به زمستان 1394 یک درصد افزایش یافته است.

بررسی سهم اشتغال ناقص هم نشان می‌دهد که در بهار امسال 7.9 درصد جمعیت شاغل،‌ به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیش‌تر و…) کم‌تر از 44 ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. این در حالی است که 5.39 درصد از شاغلین 15 ساله و بیش‌تر، 49 ساعت و بیش‌تر در هفته کار کرده‌اند.

کرمانشاه بیکارترین استان کشور

در این میان کرمانشاهی‌ها بیش‌ترین نرخ بیکاری را در میان استان‌‌ها دارند. کرمانشاه در حالی از نرخ بیکاری 17.8 درصدی در بهار امسال برخوردار است که نرخ بیکاری متوسط کشوری 12.2 درصد است. همچنین استان‌های چهارمحال و بختیاری با 17.8 درصد و کهکیلویه و بویر احمد با 16.4 درصد به ترتیب بالاترین نرخ بیکاری کشور پس از کرمانشاه را دارا هستند.

از سوی دیگر استان آذربایجان شرقی نیز با 6.3 درصد نرخ بیکاری بیش‌ترین افراد شاغل به نسبت جمعیت خود را داشته است. به عبارتی آذربایجان شرقی سرآمد استان‌های دارای نرخ بیکاری کم در میان سایر استان‌ها است.

پس از آذربایجان شرقی استان‌های خراسان جنوبی با 7.3 درصد و مرکزی با 7.5 درصد نرخ بیکاری در رتبه‌های دوم و سوم کم‌ترین نرخ بیکاری قرار دارند.

آمار بیکاری تهرانی‌ها فراتر از متوسط کشوری

اما آمار نشان می‌دهد که از مجموع 31 استان کشور 14 استان دارای نرخ بیکاری بیش از نرخ متوسط کشوری هستند که این امر می‌تواند زنگ خطری برای بازار کار کشور باشد. کما اینکه پایتخت‌نشینان نیز وضع چندان مطلوبی به لحاظ نرخ بیکاری ندارند. تهرانی‌ها در بهار امسال نرخ بیکاری 13.5 درصدی را تجربه کردند که 1.3 درصد بیش از نرخ بیکاری متوسط کشوری است.

از سوی دیگر نرخ بیکاری در 14 استان کشور در بهار امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش یافته است که استان‌های تهران، چهارمحال و بختیاری، خراسان رضوی، قم، کردستان، کرمان، کرمانشاه و... از این دست محسوب می‌شوند.

نرخ بیکاری عمومی کشور 2 برابر آمار مرکز آمار است

با وجود اینکه مرکز آمار ایران بالاترین مرجع برای اعلام آمار بیکاری در کشور محسوب می‌شود اما با این حال نقدهایی بر آمار اعلامی این مرکز از سوی کارشناسان بازار کار مطرح می‌شود. به عقیده حمید حاج اسماعیلی کارشناس بازار کار، نرخ بیکاری عمومی کشور حداقل 2 برابر آمار مرکز آمار است.

وی با تاکید بر اینکه نرخ اعلامی بیکاری از سوی مرکز آمار ایران مود تائید بسیاری از سازمان‌ها و ارگان‌های داخلی کشور نیست، به خبرنگار آنا گفت: علاوه بر کارشاسان بازار کار که بیکاری جامعه را لمس می‌کنند، مرکز پژوهش‌های مجلس نیز بع عنوان یک نهاد تخصصی تعداد بیکاران را در آمار خود بیش از نرخ بیکاری مرکز آمار ایران اعلام می‌کند.

ظزفیت‌سازی در بازار کار نداریم

وی معتقد است که اگرچه شرایط سختی پس از دولت 10 در کشور تجربه شد و نرخ تورم در آن زمان بالا بود و دولت تلاش کرد تا علاوه بر کاهش نرخ تورم، در بازار کار نیز ثبات ایجاد کند اما با این حال موضوع اساسی که درباره اشتغال در کشور مطرح است، همچنان بدون تغییر مانده است. بازار کار با رکود مواجه است و دولت برای مقابله با آن باید در این بازار ظرفیت‌سازی کند اما این امر عملا اتفاق نیافتاده است.

حاج‌اسماعیلی ادامه داد: تنها سالانه 800 هزار تا یک میلیون نفر افراد جدید وارد بازار کار می‌شوند که متقاضی شغل هستند و از آنجا که ظرفیت اشتغال در بخش دولتی محدود است بنابراین باید این اتفاق با تکیه بر بنگاه‌های کوچک شکل گیرد.

وی اضافه کرد: اما متاسفانه این امر در دستور کار دولت نبوده است و یا اگر دولت عزمی هم برای ایجاد اشتغال با تکیه بر بنگاه‌های کوچک داشته، توفیقی در این باره حاصل نشده است.

این کارشناس بازار کار تاکید کرد: سیاست‌های پولی می‌تواند به این بخش کمک کند اما دولت نتوانست اصلاحات لازم در بانک مرکزی و بانک‌ها را ایجاد کند چرا که اکنون هم نرخ سود تسهیلات به بنگاه‌ها بالا است و هم اینکه پروسه دریافت وام سخت است.

وی بیان کرد: تا زمانی که دولت متکی به یک طرح و برنامه برای اشتغال اقدام نکند و برنامه‌ای برای این بخش نداشته باشد، نمی‌توان انتظار داشت که نرخ بیکاری نیز در کشور کاهش خواهد یافت.

به جای یک ساعت کار در هفته، اشتغال کامل مبنای محاسبات نرخ بیکاری قرار گیرد

حاج‌اسماعیلی با بیان اینکه در تمام دنیا یک اعتنای جدی به آمارهای رسمی وجود دارد، گفت: نمی‌توان آمار رسمی را نپذیرفت چرا که در این صورت هیچ چیزی به عنوان مبنا برای تصمیم‌گیری‌ها باقی نمی‌ماند اما نقدهایی بر آمار مرکز آمار ایران در رابطه با نرخ بیکاری وجود دارد؛ البته این نقدها بدین معنا نیست که کسی آمار مرکز آمار ایران را قبول ندارد چرا که این مرکز اکنون تخصیصی‌ترین مرجع آمار کشور است.

وی افزود: نقد ما بر شاخص‌های مورد استفاده در محاسبه آمار است. مرکز آمار ایران تعریف سازمان جهانی کار را برای محاسبه آمار نرخ بیکاری یعنی یک ساعت کار در هفته را لحاظ می‌کند در حالی که این شاخصه از سوی کارشناسان بازار کار مورد تائید نیست و باید برآیند تامین معیشت خانوار مدنظر قرار گیرد.

حاج‌اسماعیلی ابراز کرد: یک ساعت کار در هفته نمی‌تواند نیاز معیشتی خانوار را برآورده کند و از این جهت باید مسئولان بر این امر توجه داشته باشند و آمار را بر مبنای اشتغال کامل یعنی اشتغالی که دارای مبنای قانونی شورای عالی کار و دستمزد مصوب وزارت کار باشد، اعلام کنند.

به گفته وی، اگر این اتفاق رخ دهد، تردیدها و شبهات نسبت به آمار بیکاری بازار کار نیز برطرف خواهد شد.

کاهش نرخ بیکاری از سوی مرکز آمار با فرمول کم کردن نرخ مشارکت اقتصادی

این کارشناس بازار کار ادامه داد: همچنین یکی دیگر از نقدهای وارده بر پایه‌های آماری در نرخ بیکاری مربوط به مشارکت اقتصادی است که پایه جمعیت فعال محسوب می‌شود. جمعیت فعال در کشور از سوی مرکز آمار کشور 24 میلیون و 600 هزار نفر در نظر گرفته می‌شود در حالی که ای آمار به اعتقاد ما حدود 27 میلیون نفر است.

وی خاطر نشان کرد: بر این اساس نرخ جمعیت فعال اعلامی از سوی مرکز آمار ایران در حدود 3 میلیون نفر کم‌تر از نرخ واقعی اعلام می‌شود که همین امر می‌تواند نرخ بیکاری محاسبه شده را نیز از نرخ واقعی بیکاری کم‌تر کند.