باباچاهی: فضای مجازی نباید تنهایی شاعران را از آن‌ها بگیرد/ فعالیت‌های مجازی‌ام را «آدینه‌وار» دنبال می‌کنم
علی باباچاهی معتقد است آفرینش‌های بزرگ در تنهایی‌های بزرگ خلق می‌شوند و دنیای مجازی که سهولت محور است و جاذبه‌های فریبنده‌ای را در خود دارد، نباید آن تنهایی شاعران را از آن‌ها بگیرد.
علی باباچاهی که مدتی‌است فعالیت در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را حول محور شعر، به طور جدی دنبال می‌کند، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری آنا گفت: «فعالیت در فضای مجازی؛ خصوصا در کانالی تلگرامی که تشکیل داده‌ام، به حدی رسیده که تقریبا چیزی شبیه یک مجله الکترونیکی، آن هم به سبک و سیاق نشریه «آدینه» پیش می‌رود.»
وی که سال‌ها مسئولیت اداره صفحات شعر نشریات مشهوری مانند «آدینه» و «نافه» را عهده‌دار بوده، افزود: «مطالب در این کانال زیر عنوان‌های مختلف مانند یاد یاران، کتابخانه، موسیقی و فیلم کوتاه و عکس منتشر می‌شوند. در انتشار شعر البته دست و دل‌بازی‌های مرسوم در فضای مجازی وجود دارد، مورد نظر من نیست و شعرها زیر عنوان یاد یاران و کتابخانه –یعنی هنگام معرفی افراد و کتاب‌ها- منتشر می‌شوند.»
باباچاهی ضمن بیان این مطلب که نگاه جزمی در انتشار مطالب وجود ندارد و حتی مقالاتی که به نقد شعرهای خودش نیز اختصاص دارند، امکان انتشار را خواهند یافت، اظهار داشت: «امکان استفاده از تلگرام، فیسبوک و اینستاگرام، کمبود فضای کاغذی را به شکل جدید جبران می‌کند و علاقه‌مندان می‌توانند از مطالب منتشر شده در این فضاها، استفاده کامل ببرند.»
وی در پاسخ به این سوال که امکان استفاده از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را در مقابل مطبوعات و جراید و کتاب‌ها چطور ارزیابی می‌کند، گفت: «به نظر من دنیای مجازی و غیر مجازی (واقعی) مانند «عین» و «ذهن» هستند که جدایی‌پذیری ندارند. هر دو به اجزاء لاینفک پدیده‌های اجتماعی تبدیل شده‌اند و نمی‌شود هیچ‌یک را حذف کرد و یا معتبرتر دانست.»
این شاعر پیشکسوت ادامه داد: «ظرفیت‌های فضای مجازی، برای من اهمیت زیادی دارد چراکه این ظرفیت‌ها می‌تواند در شرایطی که به هر دلیل، خرید کتاب کاهش پیدا کرده، مخاطبان قابل توجهی را به خود جذب کند؛ آنچنانکه گویا هر مطلب یا خبر در 15 هزار نسخه منتشر می‌شوند و مخاطب دارند.»
باباچاهی در ادامه با اشاره به معایب استفاده از ظرفیت‌های تازه در کارکردهای شعری و ادبی گفت: «اما آسیبی که فضای مجازی می‌تواند به حرکت‌های اینچنینی وارد کند، تجویز خواسته و یا ناخواسته سهل‌انگاری است؛ چرا که به هر حال استفاده از این ظرفیت‌ها و انتشار مطلب به واسطه آن‌ها، خرج و هزینه‌ای در پی ندارد و ممکن است این تصور برای افراد ایجاد شود که مطالب منتشر شده، بدون عرق‌ریزان روح خلق و منتشر شده‌اند.»
شاعر مجموعه «هوش و حواس گل شب‌بو برای من کافی‌ست» افزود: «در چنین شرایطی این که بخواهیم در این فضاها شاهد درخشش چهره‌هایی –نظیر چهره‌های درخشان دهه‌های 40 و 70- باشیم، تا حد زیادی سخت است. اما توصیه من به عنوان شخصی که در هر دو فضا (واقعی و مجازی) فعالیت دارد این است که به قول حافظ «شرط اول قدم ان است که عاشق باشی». به عبارت دیگر افراد نباید در فضاهای مجازی درگیر غوغاسالاری‌ها و ابتذال احتمالی که در برخی از گروه‌ها و کانال‌ها وجود دارد، شوند.»
باباچاهی در پاسخ به این سوال که آیا حرکت جریان‌های ادبی و خصوصا شعری به سمت مدیاهای اینچنینی، عواقبی را برای آن‌ها به همراه نخواهد داشت؟ توضیح داد: «من معتقد به ذهنیتِ مولف یا مولفِ خلاق هستم. کسانی که این پیشه را دنبال می‌کنند، کم نیستند؛ کمااینکه در دنیای واقعی آسیب‌هایی مانند خوانش‌های توریستی از شعر، وجود دارد.»
وی افزود: «اما اینکه آیا چند رسانه‌ای شدن، بستر تنبلی را فراهم می‌کند یا نه، در خور تأمل است و بررسی آن، به گذشت زمان نیاز دارد. باید زمان بگذرد تا مشخص شود مخاطبِ جهانِ رسانه‌ای و الکترونیکی، تکلیفش با فضاهای تازه چیست؟ امثال من کار خودمان را کرده‌ایم. وقتی من 25 جلد مجموعه شعر چاپ کرده‌ام، دیگر از طوفان باکی ندارم.»
باباچاهی ادامه داد: «هر چیزی تعریف و قوانین خاص خودش را دارد؛ درست مثل ریاضی و فیزیک. مثلا اگر موضوع صحبت، روزنامه‌نگاری در مقابل شیوع شیوه‌های خبررسانی در فضای مجازی باشد، به نظر من حتی اگر این اتفاق باعث کاهش تیراژ نسخه‌های کاغذی شود، جای نگرانی وجود ندارد؛ و حتی می‌توان این اتفاق را نوعی تزاید و هم‌افزایی تلقی کرد.»
وی با ارجاع بحث به موضوع شعر، خاطر نشان کرد: «اما اگر ظرفیت‌های تازه مثل فضای مجازی و امکانات الکترونیک بخواهد افراد را به سرعت و یا به تدریج به سمت خوانش‌های توریستی سوق دهد، این اتفاق نگران کننده خواهد بود.»
سراینده مجموعه شعر «اتاق بر آب راه می‌روم» ضمن بیان این مطلب که من از اینکه مخاطبانم دیگر کتاب‌هایم را نخرند، نگران نیستم، ادامه داد: «تنها ترس من از این است که در واقع آفرینش‌های بزرگ در تنهایی‌های بزرگ – منظورم چله‌نشینی نیست- خلق می‌شوند. دنیای مجازی اما به نوعی سهولت محور است و جاذبه‌های فریبنده‌ای را در خود دارد که ممکن است آن تنهایی که به آن اشاره کردم را از شاعران سلب کند.»
وی همچنین درباره ظهور پدیده‌های تازه‌ای مانند شعرهای اجرایی (شعر-پرفورمنس) و ... نیز گفت: «من قائل به تعریف هستم. وقتی می‌گوییم شعرِ اجرایی، به نظر می‌رسد که کلمه، نقش اول را در آن بازی نمی‌کند در حالی که کلمه، ذات و اساس شعر است؛ همانطور که تصویر در سینما.»
باباچاهی خاطرنشان کرد: «بعد از تماشای یکی از این اجراها، نظر من را جویا شدند و من گفتم اجرای جالبی بود و لذتی به من داد که مختص همین اجراست. می‌خواهم بگویم اگر شعری خوب، دست‌مایه‌ی یک اجرای خوب قرار گیرد، خیلی هم عالی؛ اما ممکن است گاهی یک شعر بد، اجرای خوبی را به همراه داشته باشد یا برعکس؛ شعری خوب، بد اجرا شود.»
وی گفت: «به نظر من در هر دو صورت قوت و ضعفِ اجرا، چیزی را به شعر اضافه و یا کم نمی‌کند چراکه شعر بر اساس تعریف ذاتی خود، میزان‌های ارزشی خود را پیش از اجرا، تعیین کرده است بنابراین جای نگرانی نیست؛ مگر برای افرادی که فاقد بینش کافی و انتقادی باشند.»
گفت‌وگو از هادی حسینی‌نژاد
انتهای پیام/
