شبکه ملی اطلاعات؛ کودکی در انتظار بلوغ

اما نکته قابل تامل در این باره آن است که متاسفانه با وجود آن چه مسئولان این حوزه مدعی هستند ،به نظر می رسد که به اذعان کارشناسان،راه اندازی مرحله نخست این شبکه بیشترجنبه تبلیغاتی داشته و خروجی ملموس و محسوسی برای کاربرنهایی ایجاد نکرده است.مؤمن نسب، پژوهشگر فضای مجازی درباره آن چه با عنوان «شبکه ملی اطلاعات» و از سوی وزارت ارتباطات افتتاح شد، به «جوان» می‌گوید: شبکه ملی اطلاعات یک کار ملی و نیازمند تقسیم کار ملی است و در این حوزه وزارت ارتباطات مسئولیت مستقیم ندارد. بنا به تأکید وی، شبکه ملی اطلاعات باید بعد از تصویب شورای عالی فضای مجازی زیر نظر مرکز ملی فضای مجازی و به صورت یک طرح ملی و با تقسیم کار ملی اجرایی شود، در حالی که آن چه اکنون به عنوان «شبکه ملی اطلاعات» راه‌اندازی شده شبکه دولتی اطلاعات است نه شبکه ملی اطلاعات و در این میان بخش خصوصی و بخش فرهنگی کشور کاملاً نادیده گرفته شده است. وی با تأکید بر این که شبکه ملی اطلاعات اینترانت است، می‌افزاید:‌آن چه هم اکنون به عنوان شبکه ملی اطلاعات راه‌اندازی شده آن طور که وزیر ارتباطات توضیح داده، شبکه تبادل نقاط ترافیک داده داخلی است که در واقع همان اینترانت است. از سوی دیگر سیستم تبادل داده داخلی از سال 91-90 بوده و این پدیده جدیدی نیست که بخواهد افتتاح شبکه ملی اطلاعات نام بگیرد.

طرح تاریخی شبکه ملی اطلاعات از اواخر سال 84 با هدف کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت کلید خورد و هیئت دولت مصوب کرد که این شبکه ظرف 3 سال به بهره‌برداری برسد. این پروژه در سال 85 به مرکز تحقیقات مخابرات ایران سپرده شد و در سال‌های 86 تا 88 هیئت وزیران برنامه های عملیاتی آن را تصویب کرد . اما در سال 89 و در الزامات سند چشم‌انداز 20 ساله ، نام جدید شبکه ملی اطلاعات برای آن مطرح و در ماده 46 برنامه پنجم توسعه به تکلیفی برای دولت تبدیل شد؛ تکلیفی که تا پایان سال 94 باید به سرانجام می‌رسید.

بر اساس تبصره الف ماده46 برنامه پنجم توسعه ، وزارت ارتباطات مکلف است برای ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات و مراکز داده داخلی امن و پایدار با پهنای باند مناسب و با رعایت موازین شرعی و امنیتی کشور اقدام و با استفاده از توان و ظرفیت بخش‌های عمومی غیردولتی، خصوصی و تعاونی، امکان دسترسی پرسرعت مبتنی بر توافقنامه سطح خدمات را به صورتی فراهم کند که تا پایان سال دوم برنامه، تمامی دستگاه‌های اجرایی و واحدهای تابعه و وابسته ،60 درصد خانوارها و 100درصد کسب‌و‌کارها بتوانند به شبکه ملی اطلاعات متصل شوند.همچنین بر اساس این حکم قانونی، علاوه برلزوم اتصال کلیه دستگاه‌ها به این شبکه، 80 درصد پرداخت هانیز بایدبه صورت الکترونیکی انجام گیرد و امکان دسترسی کاربران ایرانی به پهنای باند 20 مگابیت بر ثانیه محقق شود.

راه اندازی شبکه ملی اطلاعات از لحاظ داخلی و بین المللی مزیت های متعددی دارد که در صورت اجرای صحیح و کامل این شبکه، بخش های مختلف کشور می توانند از این مزیت ها بهره مند شوند . یکی از این مزایا سهولت پیگیری جرایم اینترنتی و امنیتی است به نحوی که با عملیاتی شدن پروژه شبکه ملی اطلاعات هر کاربر ایرانی هنگام اتصال به شبکه علاوه بر شناسه اینترنتی خود از یک شناسه اینترانتی (داخلی) نیز برخوردار خواهد بود و از این طریق تمامی اطلاعات صاحب آن شناسه، برای مسئولان امنیتی به سهولت قابل دسترس است. در این وضعیت کسانی که از فضای اینترنت سوء استفاده می کردند، احساس نا امنی خواهند کرد و فضای مجازی به محیط امنی برای مردم تبدیل خواهد شد.مزیت دیگری که با راه اندازی این شبکه حاصل خواهد شد ، امکان نظارت و کنترل محتوای وب سایت ها و سلامت فضای مجازی است. علاوه براین ها از بعد اقتصادی نیز افزایش کسب و کار دیجیتال و کاهش تعرفه اینترنت و صرفه جویی هزار میلیارد تومانی در سال از آثار قابل انتظار استقرار این شبکه اعلام شده است.

اکنون که پس از گذشت 11 سال شاهد اولین خروجی پروژه شبکه ملی اطلاعات هستیم ، دستاوردهای این طرح ملی را مرور می کنیم . هم اکنون به ادعای مسئولان، مرحله نخست این شبکه با قابلیت هایی از جمله دسترسی به خدمات دولت الکترونیک، خدمات دیجیتال در داخل کشور، دسترسی مقرون به صرفه پرسرعت ارتباطات، دسترسی به محتوا و خدمات ویدئویی (VOD) داخلی در سراسر کشور، برای کاربران نهایی راه اندازی شده است . جهانگرد معاون وزیر ارتباطات ورئیس سازمان فناوری اطلاعات با اشاره به دستاورد های مرحله اول شبکه ملی اطلاعات می گوید : درگام نخست راه اندازی این شبکه آن چه به وجود آمده این است که کاربران در هر جای کشور وبا بالاترین سرعت ودر هر زمانی می‌توانند روی تلفن همراه و همچنین روی شبکه ثابت به داده ها دسترسی داشته باشند .

جهانگرد با تاکید بردیگر آثار مثبت شبکه ملی اطلاعات خاطرنشان کرد : این شبکه باعث می‌شود کسب‌وکار زیادی راه اندازی شود و آموزش الکترونیکی ارتقا پیدا کند، همچنین دولت الکترونیکی بهتر در اختیار مردم قرار بگیرد و سلامت الکترونیک نیز بهبود یابد و همه این ها به کاهش هزینه ملی و افزایش درآمد و ثروت کشور منجر خواهد شد.

طبق وعده های داده شده از سوی مسئولان حوزه ارتباطات وفناوری اطلاعات، اجرای پروژه شبکه ملی اطلاعات در 3

مرحله پیش بینی شده است که با توجه به راه اندازی مرحله نخست در هفته دولت امسال ، مراحل دوم وسوم این شبکه نیز طبق برنامه زمان بندی به بهره برداری خواهد رسید. براین اساس زمان اجرای مرحله دوم شبکه ملی اطلاعات در دهه فجر امسال و راه اندازی مرحله سوم این شبکه به اردیبهشت سال آینده موکول شده است.بنابراین درمرحله دوم شبکه ملی اطلاعات که عنوان «رشد شبکه» را به خود گرفته است از لحاظ دسترسی به خدمات برای کاربران، خدماتی از جمله سرویس ویدئویی HD‌ داخلی درکلان‌شهرها و خدمات الکترونیکی عمومی عرضه خواهد شد .به علاوه افزایش پوشش برای کاربر نهایی نیز از طریق دسترسی به پهن‌باندسیار و ثابت در شهرهای بزرگ امکان پذیر می شود . علاوه براین ها توسعه کسب و کارهای مبتنی بر IT و شکل گیری اقتصاد دیتاسنترها و نیز افزایش کیفیت خدمات زیرساختی برای بنگاه های اقتصادی از دیگر دستاورده های پیش بینی شده درمرحله دوم این پروژه ملی است .

به گفته مسئولان حوزه ICT ، مرحله سوم شبکه ملی اطلاعات مرحله تکمیل یا «بلوغ شبکه» است که با اجرای آن شاهد راه اندازی این شبکه به طور تمام وکمال خواهیم بود. بر اساس پیش بینی ها، رهاورد مرحله نهایی این شبکه که در اردیبهشت سال آینده همزمان با روز جهانی ارتباطات به بهره‌برداری می‌رسد، دسترسی گسترده تر به محتوا و خدمات باند پهن داخلی در سراسر کشور به صورت مقرون به صرفه و باکیفیت و نیز گسترش ظرفیت های زیرساختی و امکانات لازم برای شرکت های داخلی در بازار منطقه و بین الملل و در نهایت تحقق کامل استقلال زیرساخت ارتباطی کشور، حفظ حریم خصوصی و توسعه کسب و کارهای فناوری اطلاعات و خدمات دولت الکترونیک خواهد بود .

یکی از گسترده ترین تاثیرات شبکه ملی ا طلاعات ، متوجه شبکه های تلفن همراه خو اهد بود . به طوری که با راه اندازی این شبکه و افزایش سرعت دسترسی به اینترنت ومحتوای داخلی، کاربران تلفن های همراه می توانند از طیف وسیعی از امکانات وخدمات شامل خدمات چندرسانه‌ای و... استفاده کنند.همچنین راه اندازی این شبکه را باید گامی مهم برای تحقق طرح " دولت سیار" دانست .

با راه اندازی مرحله اول شبکه ملی اطلاعات ، نحوه استفاده کاربران از شبکه ملی اطلاعات و نیز چگونگی اطلاع از تفکیک ترافیک ارتباطات داخلی و خارجی از مباحث مهمی است که به گفته معاون وزیر ارتباطات ، اپراتورهای اینترنتی باید ساز وکار های خود را در این خصوص تعیین واعلام کنند .به گفته جهانگرد، اپراتور ها باید نحوه تفکیک و تعیین چگونگی استفاده کاربران از شبکه ملی اطلاعات و میزان ترافیک داخلی و خارجی آن ها را روی سامانه اطلاع رسانی خود (داشبورد اطلاع رسانی آنلاین ترافیک) اعلام کنند.وی در عین حال از راه اندازی سامانه تفکیک ترافیک ارتباطی اینترنت و شبکه ملی اطلاعات توسط اپراتورهای ارائه دهنده خدمات اینترنت در هفته جاری خبر می دهد و می گوید : در زمینه استفاده از شبکه ملی اطلاعات، کاربران نمی توانند به صورت دقیق تشخیص دهند که در چه مواقعی از این شبکه و در چه زمانی از اینترنت استفاده می کنند، از این رو این موضوع از سوی سازمان تنظیم مقررات پایش می شود و اپراتورهای اینترنتی نیز با راه اندازی سامانه آنلاین، میزان ترافیک داخلی و خارجی کاربران را اعلام خواهند کرد.وی با تاکید براین که هیچ مانعی برای ارتباط بین الملل در اینترنت وجود ندارد و شبکه ملی اطلاعات اجازه می دهد که بتوانیم در ایران، ترافیک اینترنت را مدیریت و پشتیبانی کنیم ،گفت: در شبکه ملی اطلاعات ارتباطات با کیفیت بهتر در داخل و نیز تداوم ارتباطات در سطح بین الملل را از طریق دروازه های ورودی خواهیم داشت. از سوی دیگر، در صورتی که صدمه ای در ارتباطات بین الملل به دلیل مسائلی مانند هک و حملات سایبری انجام شود، شبکه داخلی حفاظت شده و امن است و می تواند ارتباطات خود را ادامه دهد و صدمه ای به آن وارد نخواهد شد.